4. Pułk Lotniczy (1924-1939), jednostka Wojsk Lotniczych Wojska Polskiego.
Organizowanie pułku rozpoczęto w maju 1924 roku w Toruniu poprzez przekształcenie Oficerskiej Szkoły Obserwatorów Lotniczych w jednostkę bojową. Pierwszym dowódcą był dotychczasowy komendant OSOL płk pil. Roman Florer. Pierwotnie w jednostce znalazły się: I. dywizjon wywiadowczy (41. i 42. eskadry wywiadowcze), oraz II. dywizjon wywiadowczy (43. i 44. eskadry wywiadowcze). I. dyonem dowodził mjr obs. Władysław Heller, a II. – kpt. obs. Stefan Sznuk.
W 1925 roku eskadry i dywizjony przyjęły nazwę „lotniczych”. W marcu 1926 roku Departament IV Żeglugi Powietrznej Ministerstwa Spraw Wojskowych zadecydował o powołaniu do życia dwueskadrowego dywizjonu myśliwskiego (123. i 124.). Na jego czele postawiono mjr. pil. Juliusza Gilewicza. Ze względu na braki personalne Departament IV zadecydował o rozwiązaniu II. dywizjonu i przesunięciu pilotów do dywizjonu myśliwskiego. Już po roku eskadry myśliwskie zmieniły numery. 123. eskadra myśliwska została 115. eskadrą myśliwską, a 124. – 116. Nowa numeracja nie zachowała się zbyt długo, w 1928 roku 115. przemianowano na 141., a 116. – na 142. W tym samym roku w 4. pułku lotniczym utworzono dowodzony przez mjr. pil. Adolfa Wiesiołowskiego dywizjon szkolny, natomiast w następnym roku zorganizowano eskadrę towarzyszącą (43.). Na przełomie lat 20. i 30. przemianowano eskadry lotnicze na „liniowe”. W 1933 roku utworzone zostało stanowisko komendanta Bazy Lotniczej. Objął je mjr pil. Juliusz Gilewicz. W tym samym roku rozpoczęto organizację trzeciej eskadry myśliwskiej (143.). W roku 1937 rozwiązana została 143. eskadra myśliwska, w pułku utworzono za to dwie kolejne eskadry towarzyszące (46. i 49.) W 1938 roku w 4. Pułku Lotniczym utworzono Pułkową Szkołę Pilotażu. Na wiosnę 1939 roku na lotnisku w Bydgoszczy rozpoczęto organizację Wydzielonego Dywizjonu Towarzyszącego, w składzie którego znalazły się 46. i 49. eskadry towarzyszące. Na dowódcę wyznaczono mjr. pil. Romana Rudkowskiego. Zadaniem tego dywizjonu miało być najprawdopodobniej wsparcie Korpusu Interwencyjnego.
W czasie mobilizacji sierpniowej 4. Pułk Lotniczy rozformowano, a poszczególne eskadry przydzielono do Armii „Pomorze” (141. i 142. eskadry myśliwskie, 42. eskadra przemianowana na „rozpoznawczą” oraz 43. i 46. eskadry przemianowane na „obserwacyjne”), a także Armii „Modlin” (41. eskadra przemianowana na „rozpoznawczą”). Rozformowano przy okazji 49. eskadrę towarzyszącą, która nie była objęta planem mobilizacyjnym.
4. Pułk Lotniczy – dowódcy;
- płk pil. Roman Florer (maj 1924-październik 1925);
- ppłk pil. Jan Kieżun (październik 1925-styczeń 1927);
- ppłk pil. August Menczak (luty 1927-styczeń 1931);
- ppłk obs. Władysław Heller (styczeń 1931-kwiecień 1934);
- płk pil. inż. Stanisław Kuźmiński (kwiecień 1934-maj 1936);
- płk pil. Bolesław Stachoń (maj 1936-sierpień 1939).
4. Pułk Lotniczy – struktura organizacyjna w 1924 roku (po zorganizowaniu pułku);
I. dywizjon wywiadowczy
- 41. eskadra wywiadowcza
- 42. eskadra wywiadowcza
II. dywizjon wywiadowczy
- 43. eskadra wywiadowcza
- 44. eskadra wywiadowcza.
4. Pułk Lotniczy – struktura organizacyjna w 1939 roku (przed utworzeniem Wydzielonego Dywizjonu Towarzyszącego).
I. dywizjon liniowy
- 41. eskadra liniowa
- 42. eskadra liniowa
II. dywizjon towarzyszący
- 43. eskadra towarzysząca
- 46. eskadra towarzysząca
- 49. eskadra towarzysząca
III. dywizjon myśliwski
- 141. eskadra myśliwska
- 142. eskadra myśliwska
Pułkowa Szkoła Pilotażu
Przysposobienie Wojskowe Lotnicze w Toruniu
Przysposobienie Wojskowe Lotnicze w Rumii
Bibliografia:
Pawlak Jerzy, Polskie eskadry w latach 1918-1939, Warszawa 1989.
Pawlak Jerzy, Polskie eskadry w Wojnie Obronnej 1939, Warszawa 1982.
Zdjęcie: Oficerowie 4 Pułku Lotniczego w 1933 roku, Ku Czci Poległych Lotników Warszawa 1933. Wikimedia Commons
Mariusz Niestrawski
Znalazłeś błąd? Masz jakieś ciekawe materiały? Chcesz się podzielić zdjęciami? Napisz do nas! redakcja ( at ) infolotnicze.pl |