Kuźmiński Stanisław

Stanisław Kuźmiński (1895-1969), pułkownik dyplomowany pilot obserwator inżynier Wojska Polskiego.

Urodził się 20 lutego (7 lutego według kalendarza juliańskiego) 1895 roku w miejscowości Wełzy w ziemi kowieńskiej. Uczęszczał do gimnazjum w Borysoglebsku, gdzie zdał maturę. Między 31 sierpnia 1912 a 24 sierpnia 1914 roku uczył się w Michajłowskiej Szkole Artylerii w Petersburgu. Po promocji na podporucznika został skierowany na front. Służył w 69. Brygadzie Artylerii. 27 stycznia 1915 roku został ciężko ranny. 27 czerwca mianowano go adiutantem w brygadzie, a 14 lipca wyznaczono na stanowisko obserwatora artylerii w 18. korpuśnym oddziale lotniczym. 11 grudnia trafił do wojennej szkoły obserwatorów w Kijowie. 25 kwietnia 1916 roku ukończył szkolenie. Walczył na froncie południowo-zachodnim. 6 listopada 1916 roku znalazł się sewastopolskiej szkole pilotażu. 10 kwietnia 1917 roku zakończył naukę. Niecały miesiąc później, 7 maja awansował na porucznika. Jako porucznik pilot służył w 1. turkiestańskim i 18. korpuśnym oddziale lotniczej. Na początku grudnia 1917 roku znalazł się w składzie I. Korpusu Polskiego w Rosji. Od września 1918 roku walczył w składzie 4. Dywizji Strzelców.

Stanisław Kuźmiński przez Rumunię przedostał się do Francji, a stamtąd przybył na ziemie polskie (jako lotnik 581. eskadry Salmsonów). W czasie wojny polsko-bolszewickiej latał w 10. i 4. eskadrze wywiadowczej. Po zakończeniu wojny znalazł się w Toruniu, w Oficerskiej Szkole Obserwatorów Lotniczych obejmując tam stanowisko dyrektora nauk. 29 września 1923 roku zakończył pracę w OSOL i rozpoczął studia na Wyższej Szkole Wojennej. 15 października 1924 zakończył szkolenie otrzymując tytuł oficera Sztabu Generalnego i rozpoczynając pracę w WSWoj w charakterze asystenta, a następnie wykładowcy. 31 października 1927 przerwał pracę w szkolnictwie i odszedł do linii. Został zastępcą dowódcy warszawskiego 1. Pułku Lotniczego. W latach Stanisław Kuźmiński 1928-1931 był redaktorem naczelnym „Przeglądu Lotniczego”. Od października 1931 roku rozpoczął dwuletnie studia we Francji na paryskiej École Nationale Supérieure d’Aéronautique. Pomiędzy kwietniem 1934 a majem 1936 roku dowodził 4. Pułkiem Lotniczym w Toruniu. Po opuszczeniu pułku otrzymał stanowisko komendanta Wyższej Szkoły Lotniczej. Na czele najważniejszej polskiej szkoły lotniczej pozostawał do sierpnia 1939 roku. Wtedy to został dowódcą lotnictwa Armii „Poznań”. Raniono go czasie bitwy nad Bzurą, następnie trafił do niemieckiej niewoli. Zmarł 28 października 1969 roku w Paryżu.

Stanisław Kuźmiński to jeden z wielu polskich pilotów, którzy wywodzili się z lotnictwa rosyjskiego. W latach pierwszej wojny światowej Kuśmiński nie piastował ważniejszych stanowisk w rosyjskim lotnictwie. W okresie kształtowania się granic państwa polskiego również pełnił on podrzędne funkcje. Na najwyższe stanowiska w polskim lotnictwie wyniosła go praca naukowa. Polskich oficerów (nie tylko lotników) kształcił on w Oficerskiej Szkole Obserwatorów Lotniczych, Wyższej Szkole Wojennej i Wyższej Szkole Lotniczej. By całkowicie nie zatracił on kontaktu z linią w międzyczasie przeniesiono go na najważniejsze stanowiska w pułkach lotniczych. Stanisław Kuźmiński był bez wątpienia jednym z najlepiej wyedukowanych polskich wyższych oficerów lotnictwa, nie może więc dziwić fakt, że w 1939 roku trafił do sztabu Armii „Poznań”, w którym dominowali wykładowcy uczelni wojskowych.

Lista odznaczeń

• Krzyż Komandorski Orderu Polonia Restituta;

• Krzyż Niepodległości;

• Złoty Krzyż Zasługi;

• Krzyż Walecznych;

• Krzyż św. Jerzego z Bronią (Rosja);

• Krzyż św. Anny II klasy z Mieczami (Rosja);

• Krzyż św. Anny IV klasy (Rosja);

• Krzyż św. Stanisława III klasy z Mieczami i Kokardą (Rosja).

Lista jednostek, w których Stanisław Kuźmiński służył lub dowodził i stanowisk, które pełnił

• 69. Brygada Artylerii (Rosja);

• 18. korpuśny oddział lotniczy (Rosja);

• 1. turkiestański oddział lotniczy (Rosja);

• I. Korpus Polski;

• 4. Dywizja Strzelców;

• 581. eskadra (Salmsonów);

• 4. eskadra wywiadowcza;

• 10. eskadra wywiadowcza;

• Oficerska Szkoła Obserwatorów Lotniczych – dyrektor nauk;

• Wyższa Szkoła Wojenna – asystent, a później wykładowca;

• 1. Pułk Lotniczy – zastępca dowódcy;

• 4. Pułk Lotniczy – dowódca;

• Wyższa Szkoła Lotnicza – komendant;

• Armia „Poznań” – dowódca lotnictwa armijnego.

Bibliografia
Авиаторы – кавалеры ордена Св. Георгия и Георгиевского оружия периода Первой мировой войны 1914-1918 годов, составители М. С. Нешкин, В. М. Шабанов, Москва 2006.
Zieliński Józef, Dowódcy pułków lotnictwa polskiego 1921-2000, Poznań 2001.

Zdjęcie: Mała encyklopedia lotnicza,Warszawa 1938, strona 182.

Mariusz Niestrawski