Wańkowicz Aleksander

Aleksander Wańkowicz (1881-?), pułkownik pilot sterowcowy Wojska Polskiego.

Urodził się 29 lipca 1881 roku w Puchowiczach, w powiecie ihumeńskim. Był absolwentem połockiego Korpusu Kadetów. Później kształcił się w Mikołajewskiej Wojskowej Szkole Inżynieryjnej w Piotrogrodzie. 9 sierpnia 1902 roku ukończył tę placówkę. Służył w XVI., później XX. batalionie saperów i wreszcie w turkiestańskiej kompanii pontonierów. 30 listopada 1905 roku rozpoczął naukę w Oficerskiej Szkole Aeronautycznej w Moskwie. Szkolenie ukończył 23 września następnego roku. 1 lipca 1910 roku objął dowodzenie nad 4. syberyjską kompanią aeronautyczną. Tuż przed wybuchem pierwszej wojny światowej, 18 lipca 1914 roku został skierowany do 6. Armii. Służył tam w 1. kompanii aeronautycznej. 9 stycznia 1917 roku uczyniono go inspektorem aeronautyki Frontu Rumuńskiego.

20 grudnia 1918 roku Aleksander Wańkowicz wstąpił do Wojska Polskiego. Dwa dni później objął szefostwo Sekcji Żeglugi Napowietrznej (zastąpił ppłk. Hipolita Łossowskiego, który został dowódcą Wojsk Lotniczych). W końcu kwietnia 1919 roku opuścił Warszawę i udał się do Wielkopolski, gdzie otrzymał stanowisko dowódcy Wojsk Aeronautycznych. Po włączeniu autonomicznego lotnictwa wielkopolskiego do Wojsk Lotniczych Wojska Polskiego wraz ze swoim sztabem przeniósł się do Warszawy. Na początku 1920 roku Dowództwo Wojsk Aeronautycznych weszło w skład Departamentu III Żeglugi Powietrznej Ministerstwa Spraw Wojskowych. Wańkowicz objął w Departamencie Sekcję 3. Aeronautyki. Na skutek złej sytuacji na froncie polsko-bolszewickim, a także niewielkiej przydatności oddziałów balonowych na froncie ppłk Aleksander Wańkowicz zaproponował spieszenie aeronautów i połączenie batalionów aeronautycznych w 1. pułk aeronautyczny. Dowództwo nad pułkiem objął sam ppłk Wańkowicz. Aeronauci walczyli na froncie w charakterze zwykłej piechoty do 14 sierpnia, później pułk rozformowano, a jego dowódca wrócił na poprzednie stanowisko. Po zakończeniu działań wojennych i przekształceniu Departamentu III ŻP w Departament IV Żeglugi Powietrznej, awansowany na pułkownika Aleksander Wańkowicz nadal stał na czele Sekcji 3 Aeronautyki. 30 czerwca 1924 roku został przeniesiony w stan spoczynku.

Aleksander Wańkowicz to jeden z najstarszych oficerów, którzy zgłosili się do służby w polskich Wojskach Lotniczych. Był jednym z najbardziej zasłużonych oficerów dla powstania polskich wojsk balonowych. Warto jednakże zaznaczyć, że przez kilka miesięcy stał na czele Sekcji Żeglugi Napowietrznej odpowiadając za sprawy techniczne nie tylko aeronautyki, lecz także lotnictwa. Kilka lat po wojnie polsko-bolszewickiej ten niezwykle doświadczony oficer opuścił szeregi Wojska Polskiego.

Lista odznaczeń

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari (nr 5020);

• Krzyż Walecznych.

Lista jednostek, w których Aleksander Wańkowicz służył lub dowodził i stanowisk, które pełnił

• XVI. batalion saperów (Imperium Rosyjskie);

• XX. batalion saperów (Imperium Rosyjskie);

• Turkiestańska kompania pontonierów (Imperium Rosyjskie);

• 4. syberyjska kompania aeronautyczna – dowódca (Imperium Rosyjskie);

• 1. kompania aeronautyczna 6. Armii (Imperium Rosyjskie);

• Front Rumuński – inspektor aeronautyki (Imperium Rosyjskie);

• Sekcja Żeglugi Napowietrznej – szef sekcji;

• Dowództwo Wojsk Aeronautycznych – dowódca;

• Departament III Żeglugi Powietrznej MSWojsk – szef Sekcji 3 Aeronautyki;

• 1. pułk aeronautyczny – dowódca;

• Departament III Żeglugi Powietrznej MSWojsk – szef Sekcji 3 Aeronautyki;

• Departament IV Żeglugi Powietrznej MSWojsk – szef Sekcji 3 Aeronautyki.

Bibliografia
Hoff Krzysztof, Skrzydła niepodległej. O wielkopolskim lotnictwie w okresie Drugiej Rzeczypospolitej, Poznań 2005.
Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa, pod red. M. Romeyki, Warszawa 1933.
Rozkaz Dzienny Dowództwa Głównego Sił Zbrojnych w byłym Zaborze Pruskim nr 144 z 28 maja 1919 roku, Archiwum Państwowe w Poznaniu, Dowództwo Okręgu Generalnego w Poznaniu, sygn. 53/1144/0/2.
Tymczasowa obsada stanowisk w MSWojsk w ramach pokojowej organizacji po wojnie polsko-bolszewickiej, Archiwum Akt Nowych, Attaches wojskowi przy rządach państw kapitalistycznych, sygn. 1191/II/58/1.
Zieliński Józef, Lotnicy Kawalerowie Orderu Wojennego Virtuti Militari, Warszawa-Toruń 2005.

Zdjęcie: Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa, pod red. M. Romeyko, Warszawa 1933, s. 225. Obróbka graficzna: Krzysztof Hoff.

Mariusz Niestrawski