Wacław Iwaszkiewicz (1893-1963), pułkownik pilot Wojska Polskiego.
Urodził się 14 marca 1893 roku w Kownie. Lata 1911-1914 spędził w Morskim Korpusie Kadetów w Petersburgu. Po ukończeniu nauki pływał na okrętach liniowych Joanna Złotoust oraz Caryca Marija. W drugiej połowie 1916 roku szkolił się w pilotażu w Szkole Pilotów Morskich w Petersburgu. Umiejętności doskonalił w Szkole Pilotów w Sewastopolu od lutego 1917 roku (już w stopniu podporucznika). Po siedmiu miesiącach nauki skierowano go do 13. myśliwskiego oddziału lotniczego na froncie rumuńskim. Został ranny w trakcie przemarszu z Odessy na Kubań.
W lutym 1919 roku Wacław Iwaszkiewicz wszedł w skład misji Wojska Polskiego gen. bryg. Gustawa Ostapowicza w Odessie. Dość szybko odesłano go do kraju. W maju, w stopniu kapitana wcielono go do polskich Wojsk Lotniczych. Początkowo służył w 4. eskadrze wywiadowczej. Od września 1919 do kwietnia 1920 roku dowodził tym oddziałem lotniczym. Następnie znalazł się w składzie 14. eskadry wywiadowczej, a później – 12. eskadry wywiadowczej. W okresie od czerwca do lipca 1920 roku piastował stanowisko szefa lotnictwa 4. Armii i dowódcy VII. dywizjonu lotniczego. Później powrócił do 12. eskadry. Służył w lotnictwie Litwy Środkowej (marionetkowego państwa utworzonego na obszarze Wileńszczyzny na rozkaz marsz. Józefa Piłsudskiego). Za wojnę polsko-bolszewicką Wacław Iwaszkiewicz otrzymał Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari oraz Krzyż Walecznych. W maju 1921 roku został skierowany do Bazy Lotnictwa Morskiego w Pucku. Stał na czele morskiej eskadry obserwacyjnej i eskadry szkolnej. Był też instruktorem pilotażu. W sierpniu 1922 roku Iwaszkiewicz zastąpił kpt. Wiktoryna Kaczyńskiego w dowodzeniu nad polskim Lotnictwem Morskim. Od października 1922 roku przez 4 miesiące Iwaszkiewicz pełnił funkcję oficera taktycznego 2. Pułku Lotniczego w Krakowie. Później był dyrektorem nauk w Szkole Obserwatorów i Strzelców Lotniczych w Toruniu. W okresie od sierpnia 1923 do czerwca 1924 roku zajmował stanowisko kierownika Centralnych Warsztatów Lotniczych. W połowie 1924 roku został awansowany na majora oraz wysłany do Francji w celu odbycia stażu w ośrodkach przemysłu lotniczego. Do Polski powrócił w styczniu 1926 roku i otrzymał stanowisko referenta w Oddziale III Sztabu Generalnego. W lutym mianowano go dowódcą I. dywizjonu lotniczego 1. Pułku Lotniczego w Warszawie. Pełnił tę funkcję do grudnia (także w dniach zamachu majowego wykonując zadania na korzyść wojsk rządowych). Później przeniesiono go do Lidy, gdzie został oficerem taktycznym 11. Pułku Myśliwskiego. Od sierpnia 1927 roku przez niemal rok był zawieszony w służbie czynnej. W sierpniu 1928 roku objął stanowisko dowódcy I. dywizjonu lotniczego lwowskiego 6. Pułku Lotniczego. Z czasem został zastępcą dowódcy pułku. Pierwsze pięć miesięcy 1929 roku spędził na Kursie Wyższego Pilotażu w Grudziądzu, w maju powrócił na stanowisko zastępcy dowódcy lwowskiego pułku. 1 stycznia 1930 roku Wacław Iwaszkiewicz został awansowany na podpułkownika i objął dowodzenie nad 5. Pułkiem Lotniczym w Lidzie (zastąpił na tym stanowisku ppłk. pil. Piotra Abakanowicza). 1 stycznia 1936 roku Iwaszkiewicz awansował na pułkownika, a po 9 miesiącach został komendantem Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie. Nową funkcję pełnił dwa lata. Od momentu opuszczenia stanowiska do czerwca 1939 roku był dowódcą Grupy Szkół Lotniczych. Następnie dowodził III. Grupą Lotniczą.
W trakcie kampanii polskiej 1939 roku Wacław Iwaszkiewicz dowodził lotnictwem Armii „Łódź”. Po klęsce w 1939 roku przedostał się do Francji. Dowodził tam Centrum Wyszkolenia Lotniczego w Lyon-Bron. Po klęsce Francji w czerwcu 1940 roku udał się do Wielkiej Brytanii, gdzie pełnił funkcję pierwszego zastępcy inspektora Polskich Sił Powietrznych (od lipca 1940 do kwietnia 1942). Następnie przez sześć miesięcy był komendantem Polskiej Szkoły Pilotażu w Newton. Po wojnie pozostał na emigracji, zmarł 13 lutego 1963 roku w Londynie.
Wacław Iwaszkiewicz to jeden z niewielu lotników morskich, którzy odegrali znaczącą rolę w Wojsku Polskim II Rzeczypospolitej. Służbę w carskiej marynarce wojennej rozpoczął już w 1914 roku. Po dwóch latach zaczął kurs pilotażu, lecz nie dane mu było pełnić zbyt długo służby frontowej. W okresie wojny polsko-bolszewickiej walczył w składzie poszczególnych eskadr a także stanął na czele dywizjonu. Później piastował eksponowane stanowiska w polskim lotnictwie morskim, służył w szkolnictwie i służbie technicznej. Odbył staż we Francji, po zakończeniu którego trafił na stanowisko dowódcy dywizjonu w warszawskim pułku lotniczym. Wydaje się, że po zamachu majowym kariera tego oficera nieco zwolniła. Przez pewien czas pełnił on ważne funkcje, lecz w mniej prestiżowych pułkach lotniczych. W 1930 roku awansował na podpułkownika i został dowódcą pułku (choć w prowincjonalnej Lidzie). Drugą połowę lat 30-tych spędził w szkolnictwie. O jego wysokiej pozycji wśród oficerów lotnictwa II RP świadczy fakt, że Iwaszkiewicz w kampanii polskiej 1939 roku otrzymał stanowisko dowódcy lotnictwa armijnego. Ważne stanowiska (zwłaszcza w szkolnictwie) piastował on także we Francji i w Wielkiej Brytanii.
Lista odznaczeń
- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (nr 8103);
- Krzyż Walecznych;
- Krzyż Oficerski Orderu Polonia Restituta;
- Złoty Krzyż Zasługi;
- Polowa Odznaka Pilota (nr 9);
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921;
- Medal X-lecia Odzyskania Niepodległości;
- Krzyż Zasługi Litwy Środkowej.
Lista jednostek, w których Wacław Iwaszkiewicz służył lub dowodził i stanowisk, które pełnił
- Joanna Złotoust (Imperium Rosyjskie);
- Caryca Marija (Imperium Rosyjskie);
- 13. myśliwski oddział lotniczy (Imperium Rosyjskie);
- Misja Wojska Polskiego w Odessie;
- 4. eskadra wywiadowcza – tymczasowy dowódca;
- 14. eskadra wywiadowcza;
- 12. eskadra wywiadowcza;
- VII. dywizjon lotniczy – dowódca;
- Eskadra lotnicza Litwy Środkowej;
- Baza Lotnictwa Morskiego – dowódca morskiej eskadry obserwacyjnej; dowódca eskadry szkolnej; dowódca Lotnictwa Morskiego;
- 2. Pułk Lotniczy – oficer taktyczny;
- Szkoła Obserwatorów i Strzelców Lotniczych – dyrektor nauk;
- Centralne Warsztaty Lotnicze – kierownik warsztatów;
- Oddział III Sztabu Generalnego – referent;
- 1. Pułk Lotniczy – dowódca I. dywizjonu lotniczego;
- 11. Pułk Myśliwski – oficer taktyczny;
- 6. Pułk Lotniczy – dowódca I. dywizjonu lotniczego; zastępca dowódcy pułku;
- 5. Pułk Lotniczy – dowódca;
- Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa – komendant;
- Grupa Szkół Lotniczych – dowódca;
- III. Grupa Lotnicza – dowódca;
- Armia „Łódź” – dowódca lotnictwa;
- Centrum Wyszkolenia Lotnictwa (na emigracji we Francji) – komendant;
- Polskie Siły Powietrzne – zastępca inspektora PSP;
- Polska Szkoła Pilotażu w Newton – komendant.
Awanse
- Podporucznik (przed lutym 1917);
- Kapitan (przed majem 1919);
- Major (połowa 1924);
- Podpułkownik (1 stycznia 1930);
- Pułkownik (1 stycznia 1936).
Bibliografia
Olejko Andrzej, Lotnictwo morskie II Rzeczypospolitej, Warszawa 2010.
Zieliński Józef, Dowódcy pułków lotnictwa polskiego 1921-2000, Poznań 2001.
Zieliński Józef, Lotnicy Kawalerowie Orderu Wojennego Virtuti Militari 1919-1920, Warszawa-Toruń 2005.
Zdjęcie: Mała encyklopedia lotnicza, Warszawa 1938, s. 156.
Mariusz Niestrawski
|
Znalazłeś błąd? Masz jakieś ciekawe materiały? Chcesz się podzielić zdjęciami? Napisz do nas! redakcja ( at ) infolotnicze.pl |