5. Pułk Lotniczy

5. Pułk Lotniczy (1928-1939), jednostka Wojsk Lotniczych Wojska Polskiego zorganizowana w Lidzie w miejsce 11. Pułku Myśliwskiego.

Tworzenie pułku rozpoczęto w połowie lipca 1928 roku. Na czele 5. Pułku Lotniczego postawiono dotychczasowego dowódcę 11. Pułku Myśliwskiego – podpułkownika Piotra Abakanowicza. Pierwszym oddziałem pułku był przeniesiony z Krakowa II. dywizjon lotniczy (wkrótce „liniowy”). Na przełomie lat 1930/1931 w lidzkim pułku powstał dywizjon szkolny, którym pierwotnie dowodził mjr pil. Stanisław Ratomski. Nieco później utworzono stanowisko komendanta Bazy Lotniczej. Jako pierwszy stanowisko to piastował mjr pil. Józef Krzyczkowski. Jesienią 1932 roku w niezbyt odległym Wilnie utworzony został wydzielony oddział lotniczy podległy dowódcy 5. Pułku Lotniczego. W składzie wydzielonego oddziału lotniczego (przemianowanego później na „detaszowany dywizjon lotniczy”) znajdowała się wysłana z Lidy 51. eskadra liniowa oraz organizowana na lotnisku Porubanek w Wilnie 53. eskadra towarzysząca. Detaszowanym dywizjonem lotniczym dowodził mjr pil. Adam Kowalczyk. Jednocześnie w Lidzie rozpoczęto organizację 56. eskadry towarzyszącej.

Poważne zmiany miały miejsce w 1937 roku. Rozwiązany został detaszowany dywizjon lotniczy na Porubanku, a jego miejsce zajął świeżo utworzony dwueskadrowy dywizjon myśliwski. 51. eskadra liniowa powróciła do Lidy, a 53. eskadra towarzysząca pozostała w Wilnie. Zorganizowana została kolejna, 59. eskadra towarzysząca. Wszystkie eskadry towarzyszące weszły w skład nowo utworzonego IV. dywizjonu towarzyszącego (dowodził mjr pil. Julian Skrzat). W czasie mobilizacji sierpniowej pułk rozformowano, a poszczególne eskadry przydzielono do Armii „Modlin” (152. eskadra myśliwska oraz 53. eskadra przemianowana na „obserwacyjną”), Armii „Karpaty” (56. eskadra przemianowana na „obserwacyjną”), Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew” (151. eskadra myśliwska, 51. eskadra przemianowana na „rozpoznawczą”), a także Brygady Bombowej (55. eskadra liniowa przemianowana na „55. samodzielną eskadrę bombową”). Rozformowano przy okazji 59. eskadrę towarzyszącą, która nie była objęta planem mobilizacyjnym.

5. Pułk Lotniczy – dowódcy:

• ppłk pil. Piotr Abakanowicz (lipiec 1928-styczeń 1930);

• płk pil. Wacław Iwaszkiewicz (styczeń 1930-październik 1936);

• płk pil. Jerzy Garbiński (listopad 1936-sierpień 1939).

5. Pułk Lotniczy – struktura organizacyjna w 1928 roku (po zorganizowaniu pułku):

II. dywizjon lotniczy

• 54. eskadra lotnicza

• 55. eskadra lotnicza

5. Pułk Lotniczy – struktura organizacyjna w 1939 roku (przed mobilizacją sierpniową):

dywizjon liniowy

• 51. eskadra liniowa

• 55. eskadra liniowa

III. dywizjon myśliwski

• 151. eskadra myśliwska

• 152. eskadra myśliwska

IV. dywizjon towarzyszący

• 53. eskadra towarzysząca

• 56. eskadra towarzysząca

• 59. eskadra towarzysząca

Bibliografia:
Pawlak Jerzy, Polskie eskadry w latach 1918-1939, Warszawa 1989.
Pawlak Jerzy, Polskie eskadry w Wojnie Obronnej 1939, Warszawa 1982.

Zdjęcie: BeerAngel via Wikimedia Commons.

Mariusz Niestrawski