Messerschmitt Bf 109

Messerschmitt Bf 109 był jednym z dwóch podstawowych jednosilnikowych myśliwców Luftwaffe okresu II wojny światowej.

Messerschmitt Bf 109 był niemieckim jednomiejscowym dolnopłatem myśliwskim o konstrukcji całkowicie metalowej z zakrytą kabiną i chowanym podwoziem. Maszyna napędzana była jednym silnikiem rzędowym chłodzonym cieczą. Podstawowe uzbrojenie samolotu w różnych konfiguracjach stanowiły karabiny maszynowe i działka umieszczane w wale śmigła, nad silnikiem i w skrzydłach. Bf 109 został opracowany w zakładach BFW (Bayerische Flugzeug Werke) przez Willego Messerschmitta i Roberta Lussera w latach 1934-35 będąc odpowiedzią na konkurs przygotowany przez C-Amt (Departament C) RLM (Reichsluftfahrtministerium – Ministerstwo Lotnictwa Rzeszy) na nowoczesny jednomiejscowy samolot myśliwski. Maszyna wiele elementów konstrukcyjnych czerpała z samolotu Messerschmitt Bf 108 Tajfun przygotowanego na zawody Chellenge 1934. Poza konstrukcją zakładów BFW w konkursie wzięły udział także Focke Wulf (FW 159), Arado (Ar 80) i Heinkel (He 112). Ostatecznie jednak po szeregu prób porównawczych w połowie marca 1936 roku zdecydowano o wprowadzeniu do seryjnej produkcji maszyny zaproponowanej przez BFW – Bf 109.

Prototypy przedseryjne

Messerschmitt Bf 109a (V1) – pierwszy prototyp ukończony do połowy maja 1935 roku. Wyposażony był on z powodu opóźnień w opracowywaniu odpowiednich silników w kraju w brytyjski motor Rolls-Royce Kestrel V o mocy 512 kW (695 KM). Maszyna została oblatana 28 maja 1935 roku przez Hansa Knötzscha. W trakcie badań porównawczych zdystansował on konstrukcje FW 159 i Ar 80 osiągając prędkość 467 km/h. Pod wieloma względami okazał się także lepszy od najgroźniejszego konkurenta jakim był He 112.

Messerschmitt Bf 109b i c (V2, V3) – drugi i trzeci prototyp „109-tki” praktycznie nie różnił się od siebie. V2 został oblatany w styczniu 1936 roku, uległ on jednak rozbiciu w kwietniu. Oblotu V3 dokonano z kolei w czerwcu. Główną różnicą między oboma prototypami, a Bf 109a był zastosowany silnik – Junkers Jumo 210A o mocy 610 KM. Posiadały one dwa karabiny maszynowe MG 17 umieszczone nad silnikiem, a także radiostację pokładową. Maszyny te miały być wzorcem dla pierwszej wersji produkcyjnej Bf 109A jednak z powodu licznych wad i usterek zarzucono ten pomysł. Prototyp V3 został w listopadzie 1936 roku wysłany do Hiszpanii.

Messerschmitt Bf 109 B-0 (V4-V8) – pierwszy prototyp z serii informacyjnej B-01 – V4 został ukończony we wrześniu 1936 roku i posiadał silnik Jumo 210B o mocy 640 KM oraz szereg modyfikacji konstrukcyjnych wynikających z doświadczeń użytkowania V2 i V3. Kolejne prototypy – V5 i V6 były już wyposażone w silnik Jumo 210D o mocy 680 KM. Różniły się one z kolei między sobą uzbrojeniem – V5 posiadał trzy km-y, a V6 tak jak poprzednie modele – dwa. Oba prototypy trafiły w listopadzie 1936 roku do Hiszpanii. Ostatnie dwa prototypy serii B-0 – V7 i V8 posiadały silnik Jumo 210G z wtryskiem paliwa o mocy 730 KM. V7 był prototypem szybkiego samolotu turystycznego wyposażonym w bagażnik i posiadającym większy zapas paliwa i brak miejsca dla uzbrojenia. V8 z kolei miał być prototypem lekkiego myśliwca o wydłużonym zasięgu.

Poza wymienionymi wyprodukowano jeszcze w kwietniu-maju 1937 roku 7 samolotów serii B-0. Kolejne prototypy V9-V15 należały już do pierwszej wersji seryjnej B-1 o której można przeczytać w haśle Messerschmitt Bf 109 B.

Samolot myśliwski Messerschmitt Bf 109 w chwili powstania stanowił przykład nowej generacji myśliwskich jednopłatów z silnikami rzędowymi. Był on używany bojowo na wszystkich europejskich frontach II wojny światowej oraz w Afryce Północnej. Poza Luftwaffe samoloty tego typu używały siły powietrzne Bułgarii, Chorwacji, Finlandii, Hiszpanii, Japonii, Jugosławii, Rumunii, Słowacji, Szwajcarii, Węgier, Włoch i Czechosłowacji. W części z tych krajów Bf 109 używano także po zakończeniu II wojny światowej (W Hiszpanii wersję pochodną HS-1112 wycofano ze służby w 1965 roku).

Już jednak w czasie działań wojennych konstrukcja ta mocno się postarzała i mimo wysiłków niemieckich inżynierów pod koniec wojny ustępowała nowszym maszynom alianckim. Dodatkowo lekka konstrukcja uniemożliwiała stosowanie w samolotach potężniejszego uzbrojenia w jak w Fw 190 bez utraty właściwości manewrowych – stąd też Bf 109 nie nadawały się zbyt dobrze do zwalczania ciężkich alianckich bombowców w drugiej połowie wojny. Mimo to Messerschmitt Bf 109 jest jednym z symboli siły Luftwaffe, a i sama konstrukcja sprawdziła się w działaniach wojennych. W sumie wyprodukowano ponad 33 000 samolotów tego typu.

Wersje samolotu Messerschmitt Bf 109

• Bf 109 B

• Bf 109 C

• Bf 109 D

• Bf 109 E

• Bf 109 F

• Bf 109 G

• Bf 109 H

• Bf 109 K

• Bf 109 T

• Bf 109 Z

Jednostki używające samolotów Messerschmit Bf 109.

Luftwaffe 1.09.1939

• Jagdgeschwader 1 Oesau

• Jagdgeschwader 2 Richtchofen

• Jagdgeschwader 3

• Jagdgeschwader 20

• Jagdgeschwader 21

• Jagdgeschwader 26

• Jagdgeschwader 51

• Jagdgeschwader 52

• Jagdgeschwader 53

• Jagdgeschwader 70

• Jagdgeschwader 71

• Jagdgeschwader 76

• Jagdgeschwader 77

• Zerstörergeschwader 1

• Zerstörergeschwader 2

• Zerstörergeschwader 26

• Zerstörergeschwader 52

• Zerstörergeschwader 76

Bibliografia
Cynk Jerzy, Wrzesień 1939. Siły Lotnicze Polski i Niemiec, Warszawa 1989.
Michulec Robert, Messerschmitt Me 109. cz. I, Warszawa 1997.
Ledwoch Janusz, Skupiewski Adam, Messerschmitt Bf 109, Warszawa 1994.

Grafika: Messerschmitt Bf 109 V1 autorstwa B. Huber, Wikimedia Commons, http://de.wikipedia.org/wiki/Bild:Bf109V1_3Seiten_neu.jpg

Wojciech Sługocki