Borejsza Jerzy

Jerzy Borejsza (1889-1975), pułkownik pilot Wojska Polskiego.

Urodził się 25 września 1889 roku (12 września według kalendarza juliańskiego) w guberni grodzieńskiej (według innych danych w Petersburgu). Ukończył 8-klasowe Tyfliskie Gimnazjum Wojskowe. 15 sierpnia 1907 roku wstąpił do Szkoły Wojskowej św. Michała w Tyflisie. Równo po dwóch latach ukończył nauczanie i jako podporucznik piechoty trafił do 147. samarskiego pułku piechoty. 15 sierpnia 1912 roku otrzymał skierowanie na kurs pilotażu przy Politechnice w Petersburgu, szkolenie kontynuował w Sewastopolskiej Szkole Pilotów. Z dniem 20 września 1913 roku równo przez miesiąc służył w 18. oddziale lotniczym. Po opuszczeniu oddziału awansowano go na porucznika i skierowano go do 4. syberyjskiego oddziału lotniczego we Władywostoku. Na dalekim wschodzie pozostawał do 1 czerwca 1914 roku. Od 15 lipca przez dwa miesiące pełnił funkcję pilota w moskiewskiej fabryce samolotów „Dux”. 10 listopada wyruszył na front w składzie 13. korpuśnego oddziału lotniczego. Był zastępcą dowódcy oddziału. Wiosną 1915 roku został zestrzelony przez niemiecką artylerię przeciwlotniczą i trafił do niewoli. Resztę pierwszej wojny światowej spędził w niemieckim obozie jenieckim. Za służbę w armii rosyjskiej został wielokrotnie odznaczony. Otrzymał między innymi Krzyż św. Jerzego IV klasy przyznany za meldunek z rozpoznania przeprowadzonego mimo silnego ognia przeciwlotniczego nieprzyjaciela. 12 grudnia 1918 roku porucznik pilot Jerzy Borejsza wstąpił do Wojska Polskiego. 5 stycznia 1919 roku trafił do 3. eskadry lotniczej, a w końcu stycznia zameldował się we Lwowie, gdzie otrzymał stanowisko dowódcy 7. eskadry lotniczej. Na froncie wykonał 15 lotów bojowych. 25 marca został ranny w wypadku lotniczym. Po hospitalizacji, 15 maja objął dowodzenie nad IV. grupą lotniczą, która na początku następnego roku brała udział w przejmowaniu przez Polskę Pomorza Gdańskiego. Borejsza opuścił to stanowisko 20 lutego. 5 dni później został awansowany na kapitana. Mianowano go szefem wydziału lotnictwa przy Misji Wojskowej we Francji i Anglii, gdzie zajmował się zakupem sprzętu lotniczego. 30 lipca Jerzy Borejsza został zatwierdzony w stopniu majora. Od 20 kwietnia do 8 lipca 1921 roku pracował na stanowiskach sztabowych. 8 lipca 1921 roku mianowano go zastępcą dowódcy 2. Pułku Lotniczego w Krakowie. 29 marca następnego roku przeniesiono go do Warszawy, gdzie zajął analogiczne stanowisko w 1. Pułku Lotniczym. 3 maja 1922 roku otrzymał awans na podpułkownika. Po dziesięciu miesiącach, 1 marca 1923 roku objął komendę nad 2. Pułkiem Lotniczym. Pełnił to stanowisko przez rok. 15 sierpnia 1924 roku został awansowany na pułkownika. Od 1 maja 1925 roku był zastępcą szefa Departamentu IV Żeglugi Powietrznej Ministerstwa Spraw Wojskowych gen. bryg. Włodzimierza Zagórskiego. Drugą osobą w polskim lotnictwie Borejsza pozostawał do zamachu majowego, w czasie którego był prawą ręką dowodzącego rządowym lotnictwem Zagórskiego. Po przewrocie Borejsza stracił stanowisko i znajdował się w dyspozycji nowego szefa departamentu – płk. dypl. Ludomiła Rayskiego. 1 kwietnia 1927 roku został wyznaczony na komendanta Centralnej Szkoły Podoficerów Pilotów Lotnictwa w Bydgoszczy. W 1930 roku przeniesiono go w stan spoczynku. Jerzy Borejsza 3 września 1939 roku został powołany do służby czynnej. Walczył w grupie gen. Stanisława Grzmot-Skotnickiego. Uczestniczył w bitwie nad Bzurą (został ranny w rękę). Wzięto go do niewoli i osadzono w obozie jenieckim w Dossel. Po zakończeniu drugiej wojny światowej powrócił do Polski i zamieszkał w Sopocie. Pracował w Delegaturze Morskiej, Państwowych Nieruchomościach Ziemskich i Wojewódzkim Zarządzie Budownictwa Wiejskiego. W 1958 roku przeszedł na rentę. Był członkiem Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, należał też do Klubu Seniorów Lotnictwa Aeroklubu PRL. Zmarł 25 lutego 1975 roku.

Jerzy Borejsza był jednym z bardziej zasłużonych oficerów polskich sił powietrznych. Bardzo wcześnie, bo jeszcze przed wybuchem pierwszej wojny światowej zapoczątkował swoją przygodę z lotnictwem. W latach „wielkiej wojny” nie zdobył zbyt dużego doświadczenia. Z poświęceniem służył w pierwszych latach wojny, w 1915 roku trafił jednak do niewoli. Do tego czasu nie pełnił żadnego znaczniejszego stanowiska, był zaledwie zastępcą dowódcy oddziału lotniczego. Przez pobyt w niewoli stracił kontakt z szybko rozwijającą się techniką lotniczą. Mimo to, w niepodległej Polsce już w 1919 roku został dowódcą eskadry. Decyzja ta była bardzo niepopularna wśród jego podkomendnych. Zdziwienie mogą budzić też szybkie awanse Borejszy i powierzenie mu stanowiska dowódcy pułku, a później zastępcy szefa Departamentu IV Żeglugi Powietrznej. Po maju 1926 roku objął mniej eksponowaną, choć dość ważną funkcję komendanta Centrum Wyszkolenia Podoficerów Lotnictwa, lecz po kilku latach został przeniesiony w stan spoczynku. Przyczyn tego trzeba się doszukiwać w pełnieniu przez Borejszę funkcji zastępcy dowódcy lotnictwa rządowego w maju 1926 roku, a także w ostentacyjnych odwiedzinach aresztowanego gen. Włodzimierza Zagórskiego, ten ostatni bowiem był znienawidzony przez środowisko piłsudczykowskie.

Lista odznaczeń

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari;

• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921;

• Medal X-lecia Odzyskania Niepodległości;

• Polowa Odznaka Pilota (nr 5);

• Krzyż św. Jerzego IV klasy (Imperium Rosyjskie);

• Krzyż św. Anny III klasy (Imperium Rosyjskie);

• Krzyż św. Anny IV klasy (Imperium Rosyjskie);

• Krzyż św. Stanisława III klasy (Imperium Rosyjskie).

Lista jednostek, w których Jerzy Borejsza służył lub dowodził i stanowisk, które pełnił

• 147. samarski pułk piechoty (Imperium Rosyjskie);

• 18. oddział lotniczy (Imperium Rosyjskie);

• 4. syberyjski oddział lotniczy (Imperium Rosyjskie);

• 13. korpuśny oddział lotniczy – zastępca dowódcy (Imperium Rosyjskie);

• 3. eskadra lotnicza;

• 7. eskadra lotnicza – dowódca;

• IV. grupa lotnicza – dowódca;

• Misja Wojskowa we Francji – szef wydziału lotnictwa;

• Misja Wojskowa w Anglii – szef wydziału lotnictwa;

• 2. Pułk Lotniczy – zastępca dowódcy;

• 1. Pułk Lotniczy – zastępca dowódcy;

• 2. Pułk Lotniczy – dowódca;

• Departament IV Żeglugi Powietrznej MSWojsk – zastępca szefa departamentu;

• Centralna Szkoła Podoficerów Pilotów Lotnictwa – komendant;

• Grupa gen. Stanisława Grzmot-Skotnickiego.

Awanse

• Podporucznik (1909 lub 1910);

• Porucznik (październik 1913);

• Kapitan (25 lutego 1920);

• Major (30 lipca 1920);

• Podpułkownik (3 maja 1922);

• Pułkownik (15 sierpnia 1924).

Bibliografia
Авиаторы – кавалеры ордена Св. Георгия и Георгиевского оружия периода Первой мировой войны 1914-1918 годов, составители М. С. Нешкин, В. М. Шабанов, Москва 2006.
Dziennik Personalny, 1920.
Kopański Tomasz, 7 eskadra myśliwska im. Tadeusza Kościuszki 1918-1921, Warszawa 2011.
Kruszyński Bartosz, Kariery oficerów w II Rzeczypospolitej, Poznań 2011.
Ku czci poległych lotników. Księga Pamiątkowa, pod red. M. Romeyko, Warszawa 1933.
Zieliński Józef, Dowódcy pułków lotnictwa polskiego 1921-2000, Poznań 2001.
Zieliński Józef, Lotnicy Kawalerowie Orderu Wojennego Virtuti Militari, Warszawa-Toruń 2005.

Zdjęcie: Księga Pamiątkowa Dziesięciolecia Pomorza, Toruń 1930, s. 160.

Mariusz Niestrawski