Pietruski Stanisław

Stanisław Pietruski (1893-1971), kapitan pilot obserwator Wojska Polskiego.

Urodził się 6 lipca 1893 roku w Gródku Jagiellońskim. Studiował we Lwowie na Uniwersytecie Jana Kazimierza. Na początku sierpnia 1914 roku w składzie pierwszej kompanii kadrowej przekroczył granicę pomiędzy Austro-Węgrami i Rosją. Po likwidacji „kadrówki” w dalszym ciągu bliskie mu były koncepcje Józefa Piłsudskiego. Wszedł w skład I. Brygady Legionów Polskich. Służył w 1. pułku ułanów. Przeszedł cały szlak bojowy pułku. W lipcu 1917 roku, po kryzysie przysięgowym i likwidacji Legionów Polskich Stanisław Pietruski został wcielony do austriackiego 6. pułku ułanów. Walczył między innymi na froncie włoskim, gdzie zaczęła się jego przygoda z lotnictwem((Składamy serdeczne podziękowania wnuczce Pana Stanisława, Pani Oktawi Pietruskiej-Szarskiej za doprecyzowanie historii okresu przedwojennego Stanisława Pietruskiego)). Po rozpadzie Austro-Węgier wrócił z frontu do Krakowa. Tam dowiedział się o walkach we Lwowie i koleją wyruszył w podróż do stolicy Galicji. 17 listopada 1918 roku pchor. obs. Stanisław Pietruski przedostał się do Lwowa, gdzie wszedł w skład 2. eskadry bojowej (przemianowanej później na 6. eskadrę lotniczą). 24 lutego 1919 roku brał udział w walce powietrznej z nieprzyjacielskim myśliwcem poważnie uszkadzając wrogi samolot i zmuszając go do lądowania (ten fakt uznaje się nieoficjalnie za pierwsze zwycięstwo powietrzne w historii polskiego lotnictwa). 30 kwietnia por. obs. Pietruski wraz z por. pil. Franciszkiem Peterem zostali pochwaleni za śmiałe loty koszące wykonane dzień wcześniej przeciw wojskom ukraińskim, w wyniku których polscy piechurzy zdobyli dwie linie okopów, a ułani przejęli dwa działa artyleryjskie. Latem we Lwowie Pietruski przeszkolił się w improwizowanej szkole pilotażu i kontynuował służbę w eskadrze w charakterze pilota. Od pierwszych miesięcy 1920 roku wraz z całą eskadrą uczestniczył w walkach na froncie polsko-bolszewickim. Wiosną został czasowo przydzielony do 5. eskadry wywiadowczej. 27 i 28 maja brał udział w nalotach na stację kolejową Malewannaja, w wyniku których polscy żołnierze zdobyli trzy pociągi pancerne. W czerwcu otrzymał przeniesienie do Departamentu III Żeglugi Powietrznej MSWojsk. Później awansował na kapitana. Po zakończeniu walk o granice II Rzeczypospolitej został przeniesiony do rezerwy z przydziałem do 2. Pułku Lotniczego w Krakowie. Następnie był oficerem rezerwowym toruńskiego 4. Pułku Lotniczego. W 1939 roku zmobilizowano go i przydzielono do 4. Bazy Lotniczej. Ewakuował się na zachód. Służył w Polskich Siłach Powietrznych. W 1947 roku powrócił do Polski. Zmarł 2 lutego 1971 roku we Wrocławiu.

Stanisław Pietruski to jeden z bohaterów wojny polsko-ukraińskiej. Zgłosił się do lwowskiego lotnictwa jeszcze w czasie oblężenia miasta, lecz nie wykonywał lotów bojowych. Po odblokowaniu miasta natomiast okazał się jednym z najwybitniejszych obserwatorów 2. eskadry bojowej (6. eskadry lotniczej). Wykonywał loty rozpoznawcze, latał na bombardowania, ogniem karabinu maszynowego współpracował z własną piechotą, był nawet autorem pierwszego (nieoficjalnego) zwycięstwa polskiego lotnictwa. Świetnie rozumiał się z wybitnymi pilotami lwowskimi: Franciszkiem Peterem i Józefem Cagaskiem. Z czasem sam przeszkolił się na pilota i z powodzeniem wykonywał zadania bojowe w nowej roli. Odznaczył się także w czasie wojny polsko-bolszewickiej. Późniejsza jego rola w Departamencie III Żeglugi Powietrznej nie sprzyjała równie spektakularnym dokonaniom.

Odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari;

• Krzyż Walecznych (trzykrotnie);

• Polowa Odznaka Pilota (nr 82);

• Polowa Odznaka Obserwatora (nr 60).

Jednostki, w których Stanisław Pietruski służył i stanowiska, które pełnił

• 2. eskadra bojowa;

• 6. eskadra lotnicza (wywiadowcza);

• 5. eskadra wywiadowcza;

• Departament III Żeglugi Powietrznej;

• 2. Pułk Lotniczy;

• 4. Pułk Lotniczy;

• 4. Baza Lotnicza.

Bibliografia
Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa, pod red. M. Romeyko, Warszawa 1933.
Pietruski Stanisław, Lwowskie loty, [w:] „Lotnictwo z Szachownicą”, cz. I, r. 2002, nr 1, s. 13-18; cz. II, r. 2002, nr 2, s. 12-15.
Rocznik oficerski 1923, Warszawa 1923.
Rocznik oficerski 1924, Warszawa 1924.
Stanisław Pietruski (1893-1971), [w:] „Lotnictwo z Szachownicą”, r. 2002, nr 1, s. 13.
Wójcik Waldemar, Obserwatorzy z numerowaną „gapą”, [w:] „Gapa”, r. 2012, nr 2, s. 9-15.
Wójcik Waldemar, Piloci z numerowaną „gapą”, [w:] „Gapa”, r. 2012, nr 3, s. 15-25.

Zdjęcie: Stanisław Pietruski – zdjęcie udostepnione na potrzeby artykułu przez wnuczkę Pana Stanisława Panią Oktawię Pietruską-Szarską

Mariusz Niestrawski