Na początku 1923 roku gabinet Władysława Sikorskiego rozpoczął próbę ustabilizowania sytuacji wewnętrznej. Pełniący wówczas funkcję ministra skarbu Władysław Grabski, stworzył program reform naprawczych, mających na celu zrównoważenie budżetu. Działania Grabskiego doprowadziły wówczas do chwilowego zahamowania narastającej inflacji ((Z. Landau i J. Tomaszewski, Zarys…, s. 102-103.)). Jednak w momencie przejęcia funkcji premiera przez Wincentego Witosa w dniach 28 maja-14 grudnia 1923 roku, wydatki budżetowe uległy znacznemu zwiększeniu destabilizując funkcjonowanie gospodarki, co przedstawiono w tabeli 1.
Tabela 1: Dochody i wydatki państwa polskiego w latach 1922 – 1923 (w markach polskich).
| Lata | Dochody | Wydatki | Deficyt |
| 1922 | 480 bilionów | 925 bilionów | 445 bilionów |
| 1923 | 19 trylionów | 52 tryliony | 33 tryliony |
Na podstawie: Z. Landau i J. Tomaszewski, Zarys historii gospodarczej Polski 1918-1939, Warszawa 1999, s. 83.
Doszło także do szybkiego wzrostu cen, zaciągnięcia kolejnych pożyczek zagranicznych oraz znacznego spadku wartości marki polskiej. W taki sposób wcześnie ustabilizowana inflacja przekształciła się w hiperinflację, która uniemożliwiła efektywne działanie gospodarki Rzeczypospolitej ((Tamże, s. 104-105. )). Doprowadziło to do poważnego kryzysu skarbu państwa, wielu bankructw, wzrostu bezrobocia oraz negatywnych nastrojów społecznych. Premier Wincenty Witos chcąc uspokoić sytuację wewnętrzną wprowadził stan wyjątkowy, co w rzeczywistości osiągnęło skutek odmienny od zamierzonego, albowiem wybuchł strajk generalny, który jeszcze bardziej zdestabilizował sytuację wewnętrzną ((K. Korab, Władysław Grabski, Warszawa 2004, s. 60.)).
Wobec tak trudnej sytuacji ekonomicznej Rzeczypospolitej Polskiej konieczne było powołanie nowego rządu, który podjąłby próbę sanacji gospodarczej kraju. Prezydent Stanisław Wojciechowski stał przed niezwykle trudnym wyborem, którego musiał dokonać w stosunkowo krótkim czasie.
Rozdział II
Powstanie drugiego rządu Władysława Grabskiego
Wobec tak fatalnej sytuacji wewnętrznej w Rzeczypospolitej Polskiej konieczne były zmiany w składzie rządu. Rząd z premierem Wincentym Witosem na czele dzierżący władzę do 14 grudnia 1923 roku nie podołał zadaniom zwalczenia najbardziej istotnych problemów wewnętrznych, przez co nie cieszył się dużym poparciem społecznym. W efekcie premier Witos podał się do dymisji kończąc swoje drugie urzędowanie na stanowisku premiera ((Tamże, s. 61.)).
W tej sytuacji prezydent Stanisław Wojciechowski 17 grudnia 1923 roku desygnował Władysława Grabskiego na premiera ((Tamże, s. 61.)). Sama decyzja o wyborze właśnie tej osoby związana była z aktywną działalnością polityczną nowo wybranego premiera w latach wcześniejszych. Mianowicie, Grabski urodzony 7 lipca 1874 w Borowie nad Bzurą, pojawił się na arenie politycznej już w 1905 roku. Od 1905 do 1912 roku był on posłem do rosyjskiej Dumy, od 1914 roku członkiem Komitetu Narodowego Polskiego, a w latach 1915-1918 prezesem Centralnego Komitetu Obywatelskiego Królestwa Polskiego w Rosji. Ponadto od 26 października do 4 listopada 1918 roku sprawował urząd ministra rolnictwa i dóbr koronnych. W latach 1919-1922 był posłem Związku Ludowo-Narodowego. Tekę ministra skarbu sprawował dwukrotnie: od 13 grudnia 1919 roku do 9 czerwca 1920 roku oraz od 13 stycznia 1920 roku do 30 czerwca 1923 roku. Na decyzję prezydenta rzutował także z całą pewnością fakt, iż Grabski piastował już funkcję premiera przez miesiąc w 1920 roku ((Tamże, s. 45-50.)).
Nowo wybrany premier w dniu 20 grudnia 1923 roku, na osiemdziesiątym dziewiątym posiedzeniu sejmu, przedstawił skład nowego rządu. W skład gabinetu weszli: Władysław Sołtan jako minister spraw wewnętrznych, Włodzimierz Wyganowski jako minister sprawiedliwości, generał Kazimierz Sosnkowski jako minister spraw wojskowych, Bolesław Miklaszewski jako minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego, Józef Kiedroń jako minister przemysłu i handlu, Kazimierz Tyszka jako minister kolei żelaznych, Ludwik Darowski jako minister pracy i opieki społecznej, Zdzisław Ludkiewicz jako minister reform rolnych, Karol Bertoni jako minister spraw zagranicznych, Józef Raczyński jako minister rolnictwa i dóbr publicznych oraz Mieczysław Rybczyński jako minister robót publicznych. Stanowisko ministra skarbu dotychczas niewymienione, objął sam premier Władysław Grabski pełniąc obie funkcje jednocześnie. W składzie nie występował żaden minister poprzedniego gabinetu, oprócz premiera Grabskiego, który piastował wówczas stanowisko ministra skarbu ((M. Drozdowski, Władysław Grabski, Rzeszów-Warszawa 2004, s. 161.)).
Niewątpliwie jednak istotne było trafne zdefiniowanie najbardziej kluczowych problemów, co stanowiło już pierwszy krok do rozpoczęcia procesu „reanimacji” gospodarki. Jako najistotniejszy element wymagający naprawy Władysław Grabski akcentował naprawę Skarbu Państwa. Trudności w funkcjonowaniu gospodarki Rzeczypospolitej według premiera wynikały bowiem z hiperinflacji, która paraliżowała życie gospodarczo-społeczne i uniemożliwiała progres. Dodatkowo, Grabski podkreślał, że wysoka inflacja stanowiła zagrożenie dla pokoju wewnątrzpaństwowego i obronności. Jako pozostałe założenia swojego programu wymieniał usystematyzowanie administracji, zagwarantowanie praworządności oraz podniesienie poziomu oświaty i obronności ((Tamże, s. 161.)).
Po nakreśleniu głównych torów działania premier szukał metody na przyspieszenie wdrażania reform. W tym celu wystąpił o uzyskanie specjalnych pełnomocnictw, które uzyskał już 21 grudnia 1923 roku ((W. Grabski, Myśli o Rzeczypospolitej, Kraków 1988, s. 110.)). By nie uzależniać się od mocarstw odmówił także pomocy finansowej z zewnątrz ((Tamże, s. 106.)). Z tak określonymi priorytetami premier i minister skarbu Władysław Grabski rozpoczął proces wdrażania reform gospodarczych.
Natalia Kotecka