Władysław Toruń (1889-1924), podpułkownik obserwator inżynier Wojska Polskiego.
Urodził się 7 lipca 1889 roku w Nowym Sączu. Ukończył szkołę realną we Lwowie, a następnie rozpoczął studia na Wydziale Budowy Maszyn Politechniki Lwowskiej. Od 1909 roku należał do Związku Strzeleckiego. Po odbyciu trzech lat studiów na politechnice, 1 października 1911 roku otrzymał powołanie do austro-węgierskiej marynarki wojennej. Ukończył szkołę jednorocznych ochotników, a następnie trafił na 8 miesięcy na krążownik SMS St. Georg. W latach wojen bałkańskich (1912-1913) został zmobilizowany na okres 6 miesięcy, podczas których służył na okręcie SMS Gea. Po demobilizacji dokończył studia. Aktywnie działał w tym czasie w związku awiatycznym studentów Politechniki Lwowskiej. Po wybuchu pierwszej wojny światowej otrzymał powołanie. Ponownie przydzielono go do załogi krążownika SMS St. Georg. Już w grudniu jednak otrzymał przeniesienie do oddziału artylerii fortecznej. Od marca 1915 roku pełnił służbę w batalionie piechoty morskiej i w fortyfikacjach w mieście Pola. Na początku sierpnia następnego roku został obserwatorem morskim z przydziałem do bazy lotnictwa morskiego w Sebenico. W czasie służby w austro-węgierskim lotnictwie morskim latał w charakterze eskorty okrętów wojennych i konwojów, a także wykrywał okręty podwodne oraz pola minowe. W cesarsko-królewskim lotnictwie spędził około 1000 godzin w powietrzu.
W październiku 1918 roku Władysław Toruń spędzał urlop we Lwowie i nie powrócił już do macierzystej jednostki. Razem z por. pil. Stefanem Bastyrem i por. obs. Januszem de Beaurain przejął lwowskie lotnisko z rąk austriackich. We Lwowie zajmował się sprawami technicznymi, lecz jednocześnie wykonywał także loty nad pozycjami ukraińskimi. Do czasu zakończenia walk we w stolicy Galicji miał na koncie 27 lotów bojowych. W maju 1919 roku objął stanowisko komendanta III. Ruchomego Parku Lotniczego oraz kierownictwo lwowskich warsztatów lotniczych. W sierpniu następnego roku, wobec zbliżających się wojsk bolszewickich jego park lotniczy został ewakuowany do Krakowa i połączony z II. Ruchomym Parkiem Lotniczym. Połączone parki oddano pod dowództwo kpt. Władysława Torunia. W 1921 roku awansował on na majora, a jego park lotniczy został włączony w skład 2. Pułku Lotniczego. W październiku następnego roku został kierownikiem warsztatów w Centralnych Zakładach Lotniczych w Warszawie. Zmarł 9 sierpnia 1924 roku.
Władysław Toruń był niezwykle doświadczonym oficerem narodowości polskiej w armii austro-węgierskiej. Przygodę z wojskiem zaczął jeszcze przed wybuchem pierwszej wojny światowej. Lotnikiem został jednak dopiero w połowie 1916 roku. Do zakończenia działań wojennych spędził aż 1000 godzin w powietrzu. W polskim lotnictwie zasłużył się szczególnie w dniach walk o Lwów w listopadzie 1918 roku. Ofiarna postawa Torunia (a także Bastyra i de Beauraina) umożliwiła zdobycie lotniska pod Lwowem, dzięki czemu później Polacy we Lwowie mogli liczyć na wsparcie własnych samolotów. W końcowym okresie wojny polsko-ukraińskiej Toruń przeszedł do służby technicznej. Pod jego komendą nie tylko remontowano wysłużone maszyny, ale także wytwarzano pojedyncze polskie samoloty (kopie Brandenburgów C.I). Śmierć Torunia w wieku zaledwie 35 lat była bolesną stratą polskiego lotnictwa wojskowego.
Odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari,
- Krzyż Walecznych (trzykrotnie);
- Polowa Odznaka Obserwatora.
Lista jednostek, w których służył Władysław Toruń i pełnionych przez niego stanowisk
- SMS St. Georg (Austro-Węgry);
- SMS Gea (Austro-Węgry);
- SMS St. Georg (Austro-Węgry);
- Twierdza w Poli – piechota morska i fortyfikacje (Austro-Węgry);
- Baza lotnictwa morskiego w Sebenico (Austro-Węgry);
- „lwowska grupa lotnicza”;
- III. Ruchomy Park Lotniczy – komendant;
- II. i III. Ruchome Parki Lotnicze – komendant;
- 2. Pułk Lotniczy – komendant parku lotniczego;
- Centralne Zakłady Lotnicze – kierownik warsztatów.
Bibliografia
Butkiewicz Jerzy, Władysław Toruń, [w:] Lotnictwo z Szachownicą, r. 2005, nr 1 (12), s. 41-42.
Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa, pod red. M. Romeyko, Warszawa 1933.
Zdjęcie: Bohaterom narodowym w hołdzie, Lwów 1936, s. 243.
Mariusz Niestrawski