Bastyr Stefan

Stefan Bastyr (1890-1920), kapitan pilot inżynier Wojska Polskiego.

Urodził się 17 sierpnia 1890 roku w Ulanowie w Małopolsce. Ukończył szkołę realną w Tarnowie. Później studiował na Wydziale Budowy Maszyn Politechniki Lwowskiej. Studia zakończył pomyślnie. 1 sierpnia 1914 roku został powołany do armii austro-węgierskiej. Początkowo służył w 17. pułku artylerii polowej. 1 listopada 1915 roku został przeniesiony do Arsenału Lotniczego w Wiedniu, później trafił do 5., a następnie 10. parku lotniczego. 18 października 1916 roku znalazł się w 10. kompanii lotniczej, w której był obserwatorem i jednocześnie oficerem technicznym. Do 1918 roku ukończył szkołę oficerską w Lasone, I Szkołę Pilotów w Sarajewie i kurs pilotów myśliwskich w Campo Formido. Później otrzymał przydział do 37. kompanii lotniczej. W oddziale wykonał 97 lotów bojowych.

Pod koniec pierwszej wojny światowej Stefan Bastyr związał się z Polską Organizacją Wojskową. W październiku 1918 roku grupa lotników-członków POW skoncentrowała się we Lwowie z zamiarem zajęcia przy najbliżej okazji lwowskiego lotniska, czyli Lewandówki. Zamiar powiódł się w pierwszych dniach listopada. 5 dnia tego miesiąca porucznik pilot Stefan Bastyr został komendantem Lewandówki. Tego samego dnia wraz z por. obs. Januszem de Beaurain wykonał pierwszy lot w historii polskiego lotnictwa. Tydzień później Bastyr przejął obowiązki dowódcy lwowskich sił powietrznych, które wspierały polskich żołnierzy we Lwowie aż do odblokowania miasta 22 listopada 1918 roku. W ostatnich dniach listopada Bastyr otrzymał awans na kapitana. Na przełomie listopada i grudnia przez kilka dni dowodził tzw. lwowską grupą lotniczą grupującą II. eskadrę lotniczą ze Lwowa i III. eskadrę lotniczą z Krakowa. Na początku grudnia grupa została rozwiązana. Od stycznia 1919 roku Stefan Bastyr kierował warsztatami lotniczymi we Lwowie. Później przejął dowodzenie nad III. grupą lotniczą z rąk kpt. pil. Camillo Periniego. Aż do lata grupa Bastyra brała udział w zmaganiach z wojskami ukraińskimi. W kwietniu roku 1920 polskie grupy lotnicze przemianowano na dywizjony lotnicze. III. dywizjon lotniczy Bastyra brał udział w wyprawie kijowskiej i zmaganiach z 1. Armią Konną Budionnego w czasie odwrotu spod Kijowa. 6 sierpnia 1920 roku kpt. Stefan Bastyr zginął w katastrofie samolotu myśliwskiego Fokker D.VII. Prawdopodobnie zasłabł za sterami.

Stefan Bastyr to jeden z bohaterów wojny polsko-ukraińskiej. Miał wielki wkład w zdobycie i utrzymanie przez Polaków Lewandówki oraz zapewnienie wsparcia z powietrza dla polskich żołnierzy w stolicy Galicji. Był świetnym organizatorem i taktykiem. Jako pierwszy wprowadził w polskim lotnictwie taktykę ataku zespołowego. Pod jego kierunkiem lwowskie warsztaty lotnicze rozwinęły działalność. Bastyr doprowadził nawet do rozpoczęcia produkcji samolotów (kopiowano konstrukcje austro-węgierskie). Poza działalnością organizacyjną Bastyr wsławił się także jako znakomity lotnik. Stojąc na czele eskadry lwowskiej, a później III. grupy (dywizjonu) wykonywał szereg lotów bojowych. Jego śmierć w najtrudniejszym momencie wojny polsko-bolszewickiej na pewno nie pozostała też bez wpływu na morale polskich lotników.

Lista odznaczeń

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (nr 2930);

• Krzyż Walecznych (czterokrotnie);

• Krzyż Niepodległości;

• Krzyż Kawalerski Polonia Restituta;

• Polowa Odznaka Pilota.

Lista jednostek, w których Stefan Bastyr służył lub dowodził i stanowisk, które pełnił

• 17. pułk artylerii polowej (Austro-Węgry);

• Arsenał Lotniczy w Wiedniu (Austro-Węgry);

• 5. park lotniczy (Austro-Węgry);

• 10. park lotniczy (Austro-Węgry);

• 10. kompania lotnicza (Austro-Węgry) – obserwator i oficer techniczny;

• 37. kompania lotnicza (Austro-Węgry);

• komendant lotniska Lewandówka;

• „lwowskie siły powietrzne” – p.o. dowódcy;

• lwowska grupa lotnicza – dowódca;

• lwowskie warsztaty lotnicze – kierownik;

• III. grupa lotnicza – dowódca;

• III. dywizjon lotniczy – dowódca.

Poszerzony artykuł o kapitanie Stefanie Bastyrze.

Bibliografia
Cybulski Teodor, Udział lotnictwa w kampanji polsko-ukraińskiej, [w:] Przegląd Lotniczy, cz. I, r. 1929, nr 7, s. 543-555; cz. II, r. 1929, nr 9, ss. 716-725; cz. III, r. 1929, nr 10, ss. 801-811.
Kmiecik Tadeusz, Działania lotnicze w Polsce południowej w latach 1918-1919, [w:] Działania militarne w górach, Rzeszów-Warszawa 1996.
Kopański Tomasz, 7 eskadra myśliwska im. Tadeusza Kościuszki 1918-1921, Warszawa 2011.
Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa, pod red. M. Romeyko, Warszawa 1933.
Olejko Andrzej, Działania lotnicze w pasie karpackim w latach 1914-1947, Rzeszów 2005.
Tarkowski Krzysztof A., Lotnictwo polskie w wojnie z Rosją Sowiecką 1919-1920, Warszawa 1991.
Zieliński Józef, Lotnicy Kawalerowie Orderu Wojennego Virtuti Militari, Warszawa-Toruń 2005.

Zdjęcie: „Bohaterom narodowym w hołdzie”, Lwów 1936, s. 161.

Mariusz Niestrawski