Puławski Zygmunt

Zygmunt Puławski (1901-1931), polski konstruktor lotniczy.

Urodził się 24 października 1901 roku w Lublinie. W tym mieście w 1919 roku ukończył szkołę średnią. W latach szkolnych był harcerzem, w czasie wojny polsko-bolszewickiej służył w ochotniczym batalionie harcerskim. Od 1920 roku kontynuował edukację na Wydziale Mechanicznym Politechniki Warszawskiej. Aktywnie działał w Sekcji Lotniczej Koła Mechaników tej uczelni. Na pierwszym roku studiów zaprojektował szybowiec SL-3, który w 1925 roku wziął udział w Drugim Krajowym Konkursie Szybowcowym. Kolejny jego projekt – dwupłatowiec Skaut zgłoszony w 1924 roku na konkurs Departamentu IV Żeglugi Powietrznej – zajął jedną z dwóch czwartych lokat. W 1925 roku Zygmunt Puławski otrzymał dyplom inżyniera, następnie spędził rok na stażu we Francji w zakładach Brégueta. Po powrocie został powołany do służby wojskowej. Ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Lotnictwa w Poznaniu, a później Niższą Szkołę Pilotów w Bydgoszczy.

Od 1927 roku Zygmunt Puławski pracował w Centralnych Warsztatach Lotniczych przemianowanych później na Państwowe Zakłady Lotnicze. Otrzymał tam stanowisko konstruktora, a później głównego konstruktora. W bardzo krótkim czasie zaprojektował pierwszy metalowy samolot myśliwski polskiej konstrukcji – P.1, który został oblatany we wrześniu 1929 roku. Rozwiązania konstrukcyjne wprowadzone w samolocie okazały się rewelacją na skalę światową. W czasie prezentacji samolotu na międzynarodowym konkursie prototypów samolotów myśliwskich w Bukareszcie P.1 (z płk. pil. Jerzym Kossowskim za sterami) wygrał większość prób pozostawiając w pokonanym polu samoloty brytyjskie i francuskie. W 1930 roku Puławski opracował rozwinięcie P.1 – samolot myśliwski P.6. Został on zademonstrowany na Międzynarodowym Salonie Lotniczym w Paryżu. W prasie francuskiej pojawiło się wtedy sformułowanie „polski płat” dla górnopłatów, których skrzydło prezentowało się od przodu jak spłaszczona litera M. Płat opracowany przez Puławskiego zapewniał pilotowi dużo lepszą widoczność. Był to spory krok naprzód w rozwoju lotnictwa myśliwskiego, do tej pory bowiem samoloty myśliwskie były dwupłatowcami. Wartość P.6 potwierdził kpt. pil. Bolesław Orliński na pokazach w Cleveland. Równocześnie z pracami nad P.6 zbudowany został zmodyfikowany P.1 oznaczony jako P.8, a także opracowywany był samolot myśliwski P.7. Prototyp tej ostatniej maszyny został ukończony w październiku 1930 roku. Na początku 1931 roku Puławski na samolocie PZL.5 wziął udział w Lubelsko-Podlaskich Zimowych Zawodach Lotniczych. W klasyfikacji ogólnej załoga Zygmunt Puławski i Hanka Henneberg ulokowała się na 6 miejscu. W tym okresie zespół Puławskiego rozpoczął prace nad wersją rozwojową P.7 (przede wszystkim wyposażoną w mocniejszy silnik) oznaczoną jako P.11. Prace zostały ukończone już bez wybitnego konstruktora. 21 marca 1931 roku Zygmunt Puławski rozbił się dokonując próbnego lotu na skonstruowanej przez siebie amfibii PZL.12 (wcześniej wykonał już 5 lotów na tej maszynie). Ze szczątków amfibii wyciągnięto go żywego, lecz konstruktor zmarł po przewiezieniu do szpitala.

Zygmunt Puławski był jednym z najwybitniejszych polskich konstruktorów lotniczych. Pracując w Państwowych Zakładach Lotniczych dał wyraz swojemu nieszablonowemu podejściu do projektowania samolotów myśliwskich. Na początku lat 30-tych jego koncepcja jednopłatowych myśliwców była trudna do przyjęcia dla konserwatywnego środowiska konstruktorów lotniczych. Czas pokazał jednak, że koncepcja Puławskiego była właściwa. Zresztą już pierwsze pokazy samolotów P.1 i P.6 (za sterami których siedzieli znakomici polscy piloci) udowodniły, że polskie górnopłaty mogą rywalizować z myśliwcami najważniejszych producentów lotniczych. Przedwczesna śmierć Zygmunta Puławskiego okazała się być dotkliwym ciosem dla polskiego przemysłu lotniczego. Okazało się, że nad Wisłą nie było już konstruktora, który podchodziłby równie nieszablonowo do projektowania samolotów. Polskich inżynierów stać było tylko na naśladowanie i nieznaczne rozwijanie koncepcji Puławskiego, która wraz z upływem lat stała się po prostu przestarzała.

Lista jednostek, w których Zygmunt Puławski służył lub dowodził i stanowisk, które pełnił

• Ochotniczy batalion harcerski;

• Centralne Warsztaty Lotnicze (Państwowe Zakłady Lotnicze) – konstruktor, główny konstruktor.

Samoloty które zaprojektował Zygmunt Puławski

• SL-3;

• Skaut;

• P.1;

• P.6;

• P.7;

• P.8;

• P.11 (ukończony po śmierci Zygmunta Puławskiego);

• PZL.12.

Bibliografia
Arct Bohdan, Poczet wielkich lotników, Warszawa 1966.
Chwałczyk Tadeusz, Skrzydła Puławskiego, [w:] Skrzydlata Polska, r. 1981, nr 12 (1550), s. 11.
Kędzierski Janusz, Kartki z historii. Zygmunt Puławski, [w:] Skrzydlata Polska, r. 1958, nr 18 (356), s. 17.
Kędzierski Janusz, Zygmunt Puławski (1901-1931), [w:] Skrzydlata Polska, r. 1962, nr 39 (586), s. 7.
Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa, pod red. M. Romeyko, Warszawa 1933.
Malinowski Tadeusz, Puławski, [w:] Skrzydlata Polska, r. 1979, nr 11 (1445), s. 18-19.
Malinowski Tadeusz, Wielki konstruktor, [w:] Skrzydlata Polska, r. 1961, nr 13 (507), s. 12-13.

Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa, pod red. M. Romeyko, Warszawa 1933, s. 367.

Mariusz Niestrawski