Szandorowski Wiktor

Wiktor Szandorowski (1892-1948), podpułkownik pilot Wojska Polskiego, pułkownik Armii Krajowej.

Urodził się 25 listopada 1892 w Horodni (gubernia czernihowska). W 1910 roku ukończył gimnazjum klasyczne w Homlu, a po czterech latach – Wydział Fizyczno-Matematyczny Uniwersytetu w Petersburgu. Po wybuchu pierwszej wojny światowej otrzymał powołanie do armii rosyjskiej i skierowanie do Konstantynowskiej Szkoły Artylerii. W lipcu 1915 roku ukończył naukę i został mianowany chorążym otrzymując jednocześnie przydział do I. lejb-gwardyjskiego moździerzowego dywizjonu artylerii. Służąc w artylerii został promowany na stopień podporucznika. W grudniu 1916 roku rozpoczął służbę w lotnictwie, był obserwatorem w 1. gwardyjskim oddziale lotniczym. Po odbyciu stażu na froncie, 1 października 1917 roku w stopniu porucznika został skierowany do Oficerskiej Szkoły Obserwatorów w Eupatorii.

W grudniu 1918 roku zgłosił akces do kształtującego się Wojska Polskiego. Początkowo otrzymał przydział do I. lotniczego batalionu uzupełnień, jednocześnie był słuchaczem teoretycznych kursów lotniczych zorganizowanych przy Politechnice Warszawskiej. W marcu 1919 roku włączono go w skład personelu 8. eskadry lotniczej. Po kilku miesiącach został przeniesiony do Oficerskiej Szkoły Obserwatorów Lotniczych na stanowisko komendanta. W 1921 roku awansował na kapitana, a dwa lata później promowano go do stopnia majora i przeniesiono do Departamentu IV Żeglugi Powietrznej Ministerstwa Spraw Wojskowych. Od 1924 roku służył w Wojskowej Centrali Badań Lotniczych. 1 stycznia 1927 roku został mianowany podpułkownikiem. W 1928 roku przeszkolił się w pilotażu w 1. Pułku Lotniczym. W latach 1929-1935 był dyrektorem nauk w Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie. W tym czasie ukończył kurs oficerów sztabowych w Wyższej Szkole Wojennej. W 1935 roku przeniesiono go do Departamentu Aeronautyki Ministerstwa Spraw Wojskowych, a po trzech latach uczyniono dowódcą obrony przeciwlotniczej Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VIII w Toruniu. Na tym ostatnim stanowisku pozostał do wybuchu drugiej wojny światowej. Po kampanii polskiej 1939 roku przeszedł do konspiracji pod pseudonimem Adam Szpak. Otrzymał stopień pułkownika AK. Uczestniczył w powstaniu warszawskim. Po klęsce powstania przeszedł przez kilka obozów jenieckich, ostatni znajdował się w Lubece. 2 maja 1945 roku został uwolniony przez oddziały brytyjskie. Zmarł 28 grudnia 1948 roku w Bad Rehburg.

Wiktor Szandorowski był dość doświadczonym obserwatorem wywodzącym się z armii rosyjskiej. Na froncie latał od końca 1916 roku. Później jeszcze ukończył szkołę obserwatorów. W walczącej o granice Polsce nie wykorzystano jednak jego specjalności (zaledwie przez kilka miesięcy latał w 8. eskadrze lotniczej). Co może trochę dziwić zważywszy na fakt, że polskie lotnictwo cierpiało na poważny niedobór obserwatorów. Zdecydowanie bardziej zasłużył się Szandorowski dla polskich Wojsk Lotniczych szkoląc personel latający. W okresie odbudowy państwowości polskiej stał na czele Oficerskiej Szkoły Obserwatorów Lotniczych. W okresie pokoju, przez sześć lat był dyrektorem nauk w Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa. Pełnił też inne odpowiedzialne funkcje w organach centralnych polskiego lotnictwa.

Lista odznaczeń

• Złoty Krzyż Zasługi;

• Order Białego Lwa (Czechosłowacja).

Lista jednostek, w których Wiktor Szandorowski służył lub dowodził i stanowisk, które pełnił

• I. lejb-gwardyjski moździerzowy dywizjon artylerii (Imperium Rosyjskie);

• 1. gwardyjski oddział lotniczy (Imperium Rosyjskie);

• I. lotniczy batalion uzupełnień;

• 8. eskadra lotnicza;

• Oficerska Szkoła Obserwatorów Lotniczych – komendant;

• Departament IV Żeglugi Powietrznej Ministerstwa Spraw Wojskowych;

• Wojskowa Centrala Badań Lotniczych;

• 1. Pułk Lotniczy;

• Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa – dyrektor nauk;

• Departament Aeronautyki Ministerstwa Spraw Wojskowych;

• Dowództwo Okręgu Korpusu Nr VIII – dowódca obrony przeciwlotniczej;

• Armia Krajowa.

Awanse

• Chorąży (1915);

• Podporucznik (przed 1916);

• Porucznik (przed 1917);

• Kapitan (1921);

• Major (1923);

• Podpułkownik (1 stycznia 1927);

• Pułkownik (przed 1944).

Bibliografia
E.J., Wiktor Szandorowski (1892-1948), [w:] Skrzydlata Polska, r. 1967, Nr 44 (851), s. 18.
Rocznik oficerski 1923, Warszawa 1923.
Rocznik oficerski 1924, Warszawa 1924.
Rocznik oficerski 1928, Warszawa 1928.
Rocznik oficerski 1932, Warszawa 1932.

Mariusz Niestrawski