infolotnicze.pl

Arrasy jagiellońskie – seria biblijna

Streszczenie Summary
Stabilna sytuacja gospodarcza i polityczna a zarazem udany mariaż Zygmunta Starego spowodował silny rozwój sztuki Renesansu w Polsce. Następca Zygmunta Starego, jego syn Zygmunt August stał się wielkim entuzjastą wszelkich sztuk renesansowych. Objawiało się to między innymi w kontaktach z ośrodkami kultury Odrodzenia w całej Europie. Efektem tego było sprowadzenie do kraju unikatowej kolekcji tkanin ozdobnych zwanych w Polsce arrasami. Jedna z serii sprowadzonych przez ostatniego Jagiellona na tronie polskim była wyjątkowo okazała. Seria biblijna, mianowicie, odznaczała się kunsztownym wykonaniem a zarazem osobliwością powodów jej importu. A stable economic and political situation and also a successful marriage of Sigismund I the Old, led to a strong development of the art of the Renaissance in Poland. Succeeded by Sigismund I the Old, his son Sigismund II Augustus became a great fan of all the pieces of Renaissance. This resulted among others in dealing with the cultural centers of the Renaissance in Europe. The effect of this was to bring into the country a unique collection of decorative tapeteries, in Poland called arrasy. One of a series brought by the last Jagiellonian on the polish throne was really impressive. Bible series, namely, characterized by intricate performance and also the peculiarity reasons of imports.
Hasła indeksowe Key Words
Arrasy jagiellońskie, arrasy biblijne, Renesans w Polsce, Zygmunt II August Jagiellonian tapestries, Bible tapestries, Renaissance in Poland, Sigismund II Augustus

Państwo polskie w XVI wieku przeżywało za sprawą trzech ostatnich królów z dynastii Jagiellońskiej niebywały rozwój gospodarczy oraz kulturowy. Okres ten zwany jest w historiografii złotym wiekiem dziejów Polski. Jest to również okres, w którym doszło do największego rozkwitu kultury Renesansu na ziemiach polskich, a stało się tak miedzy innymi dlatego, że król Zygmunt I Stary pojął za żonę włoską księżniczkę Bari i Rosano: Bonę Sforzę d’Aragona ((M. Bogucka, Bona Sforza, Warszawa 2004, s. 25.)), przez co osiągnięcia epoki Odrodzenia szybciej i w sposób bezpośredni docierały do Królestwa Polskiego. Bona, jak przystało na wykształconą kobietę miała bardzo silny wpływ na męża, który szybko również zachłysnął się kulturą renesansową ((H. Rutkowski, Poczet królów i książąt polskich: Zygmunt I Stary, Warszawa 1978, s. 332.)) i w takiej to atmosferze, wychowywał swojego syna, przyszłego króla Zygmunta II Augusta, ostatniego Jagiellona na tronie polskim.

Dzięki Zygmuntowi Augustowi, który również był mecenasem sztuki, nastąpił rozkwit literatury i sztuki renesansowej, co przejawiało się w szerokich kontaktach tego monarchy z ówczesnymi ośrodkami kultury Odrodzenia. Przede wszystkim zawdzięcza się po dziś dzień temu królowi sprowadzenie do Polski tkanin ozdobnych, zwanych w Polsce arrasami (nazwa pochodzi od francuskiego miasteczka Arras, które było znanym ośrodkiem produkcji tych tkanin). Przechowywane na Zamku Królewskim na Wawelu, stanowią po dziś dzień jedną z najcenniejszych na świecie kolekcji tkanin ozdobnych i jednocześnie polski skarb narodowy.

Arrasy ostatniego Jagiellona powstawały w latach 1550-1560 w słynnych brukselskich warsztatach tkackich Willema i Jana Kempeneerów, Jana van Tieghena i Mikołaja Leyniersa, według projektów znakomitych flamandzkich malarzy Michaela van Coxciena (zwany Rafaelem flamandzkim) i Willema Tonsa. Również sam Rafael oraz Rubens tworzyli specjalne kartony do produkcji arrasów. To największy zespół tapiserii, jaki kiedykolwiek wykonano na zamówienie jednego władcy. Tradycja mówi, że król zapłacił za swoje arrasy 100 000 dukatów w złocie. Do naszych czasów przetrwało 136 sztuk. Są wśród nich niezwykłej urody tkaniny biblijne (dzieje Pierwszych Rodziców, Noego i budowy Wieży Babel), werdiury ze zwierzętami, arrasy z monogramami króla na tle ornamentyki zwanej groteską oraz tkaniny herbowe z godłami Polski i Litwy ((M. Piwocka, Arrasy z groteskami [w:] Arrasy Wawelskie, Warszawa 1994, s. 269-348.)). Wykonano je z najszlachetniejszych materiałów: wełny oraz jedwabiu z użyciem srebrnych i złotych nici.

Król osobiście nadzorował każde zamówienie z góry określając miejsce, w którym będą się znajdować, także podawane w zamówieniu wymiary tkanin doskonale zgadzały się z wymiarami komnat wawelskich i precyzyjnie się w nich potem mieściły. Były także zawieszane nad drzwiami, oknami, a także przykrywano nimi niekiedy meble. Część z nich tak przypadła do gustu królowi, że zabierał je ze sobą w podróże ((U. Borkowska, Dynastia Jagiellonów w Polsce, Warszawa 2011, s. 174.)). Najczęściej woził te z serii pejzażowo-zwierzęcej, które były zupełnie wyjątkowe, ponieważ w żadnych zbiorach nie spotyka się podobnych w tak jednolitym zespole ((M. Hennel-Bernasikowa, Arrasy krajobrazowo-zwierzęce [w:] Arrasy Wawelskie, Warszawa 1994, s. 173-268.)). Są przypuszczenia, że taką oryginalną tematykę narzucił, zamawiając arrasy, sam Zygmunt August. O wyjątkowości artystycznej arrasów jagiellońskich świadczy fakt, że warsztaty brukselskie powtarzały je później z niewielkimi zmianami na zamówienie innych monarchów (te wtórne egzemplarze można oglądać w Austrii, Hiszpanii, Niemczech).


Opublikowano

w

przez