Hawker Hurricane II

Samolot myśliwski Hawker Hurricane II był wynikiem wniosków z użytkowania wersji Mark I.

Samolot myśliwski Hawker Hurricane II był jednomiejscowym dolnopłatem o konstrukcji kratownicowej krytej częściowo blachą (przód kadłuba, skrzydła), reszta maszyny posiadała płócienne poszycie. Hurricane II posiadał chowane podwozie ze stałym kółkiem ogonowym, kabina pilota była całkowicie zakryta. Napęd samolotu tego typu stanowił dwunastocylindrowy silnik rzędowy Rolls-Royce Merlin XX z dwubiegową sprężarką o mocy 1095 kW (1460 KM) na wysokości 1905 m i 3000 obr./min. Samolot wyposażony był seryjnie w radiostację T.R.9D, od połowy 1941 roku w jej miejsce montowano TR 1133 B lub D.  Uzbrojenie maszyny było uzależnione od wersji – patrz tekst.

Eksploatacja samolotu Hurricane I wykazała dwa podstawowe jego mankamenty. Pierwszym było nieskuteczne uzbrojenie złożone tylko z karabinów maszynowych 0,303 cala, drugim była zbyt mała moc silnika Merlin II i III, która sprawiała, że maszyna posiadała niższą prędkość i wznoszenie od niemieckich Messerschmittów Bf 109E. Warto przy tym zwrócić uwagę na zależność obu problemów – bez zastosowania potężniejszej jednostki napędowej nie było możliwości silniejszego uzbrojenia Hurricane’a. Początkowo Hawker rozważał wyposażenie swojej maszyny w motory R-R Griffon, Napier Dagger III lub też Bristol Centaurus. Wszystkie te jednostki napędowe były dużo mocniejsze od wcześniej stosowanego Merlina, jednocześnie jednak były dużo większe i wymagały gruntownego przekonstruowania przedniej części samolotu. Rzecz jasna o ile w warunkach pokojowych takie prace mogły być prowadzone, to w trakcie trwającej wojny nie było czasu na zbyt długie prace konstrukcyjne – nowa – lepsza – maszyna musiała powstać jak najszybciej.

Hawker Hurricane IIA – była to pierwsza wersja produkcyjna tego samolotu. Poszukując lepszego silnika początkowo prowadzono próby z motorem Merlin VII będącym wersją III wyposażoną w sprężarkę. Ostatecznie jednak do napędu nowej maszyny użyto Merlina XX, co pociągnęło za sobą także wymianę śmigła. Pierwszy silnik tego typu dostarczono w kwietniu 1940 roku i już dwa miesiące później 11 czerwca wyposażony w niego Hurricane I wzbił się w powietrze. W trakcie prób maszyna osiągnęła 560 km/h na wysokości 5304 metrów. Wynik ten był na tyle dobry, że brytyjskie Air Ministry od razu zamówiło serię maszyn oznaczonych Hurricane IIA Series 1. Poza silnikiem nie różniły się one zbytnio od wersji Mk I, jedyną zmianą był nieco wydłużony kadłub przed kabiną pilota. Uzbrojenie pozostało takie samo – składało się z 8 km-ów browninga 0,303 cala. Wzmocnione uzbrojenie posiadała druga seria Hurricane’ów IIA. Wprowadzono w niej wcześniejszy pomysł Sidneya Camma – wyposażania maszyny w aż dwanaście skrzydłowych karabinów maszynowych. Samoloty zaczęto produkować pod koniec 1940 roku. W znacznej części trafiły one później do ZSRR. Maszyny IIA różniły się od I kilkoma drobnymi różnicami – budową kółka ogonowego, możliwością podwieszania dodatkowych zbiorników paliwa i instalacją wyrzutnika flar. Ostatecznie nie otrzymały one jednak 12 km, maszyny te z powodu braku wystarczającej ilości karabinów browninga uzbrojono klasycznie w 8 karabinów maszynowych. W sumie powstało 451 maszyn tego typu.

Hawker Hurricane IIB – druga wersja produkcyjna modelu Mk II. Konstrukcyjnie była ona bliźniacza z Hurricanem IIA – różniła się jednak uzbrojeniem złożonym w końcu z 12 karabinów maszynowych. W praktyce rozwiązanie to nie okazało się udane, gdyż jednoczesna salwa powodowała wytracenie prędkości przez maszynę, co było nie do zaakceptowania w trakcie walki powietrznej. W związku z tym maszyny Hurricane IIB po trafieniu do jednostek bardzo szybko odchudzano demontując dwa, a często nawet cztery karabiny maszynowe. Powstało 2829 maszyn tego typu.

W listopadzie 1940 rozpoczęto prace nad wyposażeniem Hurricane’a w wyrzutniki bombowe. W maju kolejnego roku przeprowadzono kolejne testy – Hurricane’a IIB uzbrojono w dwie bomby 250 funtowe (113,4 kg), jednocześnie redukując liczbę karabinów maszynowych do 10 sztuk. Pozytywne wyniki prób sprawiły, że część maszyn Mk IIB została przebudowana na wersję myśliwsko-bombową nazywaną Hurribomber. Samoloty tego typu posiadały możliwość przenoszenia dwóch bomb po 250 lub 500 funtów, bądź zainstalowanie w ich miejsce kilku wariantów dodatkowych zbiorników paliwa o pojemnościach 200, 205 i 409 litrów.

Hawker Hurricane IIC – pierwsza wersja produkcyjna Hurricane’a z uzbrojeniem składającym się z działek. W sierpniu 1940 roku maszynę wersji Mk I wyposażono w cztery 20 mm działka, słaby silnik sprawiał jednak, że rozwiązanie takie powodowało znaczny spadek osiągów. W ramach dalszych testów sprawdzano dwa typy działek British-Hispano i Oerlikon. Ostateczna wersja Mk IIC posiadała usprawnienia charakterystyczne dla wariantu Mk IIB m.in. możliwość podwieszenia bomb lub dodatkowych zbiorników paliwa, silnik R-R Merlin XX i nowy typ skrzydła – dostosowanego do innego uzbrojenia. Ostatecznie złożone było ono z czterech działek 20 mm, nie dokonano jednak konkretnego wyboru pomiędzy British-Hispano a Oerlikonem. Większość samolotów posiadało jednak ten pierwszy model. W sumie wyprodukowano 4711 maszyn w tej wersji, część z nich trafiła m.in. do ZSRR. Był to najliczniej fabrykowany model Hurricane’a.

Wersja samolotu Hawker Hurricane IIC wyposażony w silnik Packard Merlin 28 miała nosić oznaczenie Hurricane III. Wariant ten nie wszedł jednak nigdy do produkcji.

Hawker Hurricane IID – był wyspecjalizowaną wersją szturmową Hurricane’a II. Pod koniec lata 1941 roku jeden z egzemplarzy Mark IIA przezbrojono, usuwając sześć z ośmiu karabinów maszynowych i umieszczając w podskrzydłowych gondolach dwa działka Vickers’a kalibru 40 mm z zapasem amunicji 15 sztuk na lufę. Tak wyposażoną maszynę oblatano 18 września, później prowadzono także próby z podobną bronią Rollce-Royce’a – BF-40, jednak wariant Vickers’a okazał się lepszy. Ostatecznie pierwsze produkowane Hurricane’y IID poza uzbrojeniem lufowym i brakiem reflektorów w skrzydłach) nie różniły się od wariantu IIC. Początkowo nie zmieniono także opancerzenia samolotu, co z punktu widzenia misji szturmowych było błędem, naprawionym później w trakcie produkcji. W sumie powstało 296 maszyn tego wariantu – część z nich to jednak przebudowane Hurricane IIC.

Hawker Hurricane IIE – wersja ta była rozwinięciem koncepcji Mk IID. Postanowiono ją wyposażyć w nowy silnik Merlin 27 o mocy 1215 kW (1620 KM) przy 3000 obr./min. Przyrost mocy miał zrównoważyć zwiększenie masy – spowodowane głównie pogrubieniem opancerzenia. Dodatkowo Hurricane’a IIE posiadał nowy typ płata – umożliwiający zastosowanie różnych wariantów uzbrojenia lufowego, bombowego jak i rakietowego. Wyprodukowano jedynie dwa takie egzemplarze, pierwszy z nich oblatano pod koniec marca 1943 roku. Do produkcji seryjnej weszła ona jednak oznaczona jako Hurricane IV (Po przeprowadzeniu szeregu badań i prób porównawczych różnych silników).

Poza powyższymi wariantami produkowano także wersje rozpoznawcze Hurricane’a II. Oznaczano je jako Tac R. Mk II i PR. Mk II – pierwszy model posiadał dwie kamery F 24 o ogniskowej 8 cali umieszczone za kabiną pilota, drugi z kolei trzy 12-calowe kamery umieszczone 2 skośnie i 1 pionowo. Maszyny rozpoznawcze przystosowano także do lotów na wyższych pułapach i większych prędkościach.

Hurricane’y II używano także w wersjach pustynnych specjalnie przystosowanych poprzez zastosowanie filtru przeciwpyłowego. Zmniejszało to niszczące działanie piasku na silnik, obniżało jednak osiągi samolotu.

Hawker Hurricane II był oczywistym rozwinięciem wersji Mk I. Posiadał mocniejszy silnik i silniejsze uzbrojenie. Wersja IIC wyposażona w cztery działka 20 mm była w stanie znów skutecznie walczyć z maszynami niemieckimi. Ogólnie jednak potencjał modernizacyjny maszyny powoli się kończył, stąd też Hurricane’y z biegiem czasu coraz częściej używano do misji myśliwsko-bombowych. Konkretnym wynikiem tej zmiany był Hurricane IID – który był już maszyną ściśle wyspecjalizowaną w działaniach szturmowych. Działka 40 mm, rakiety i bomby pozwalały skutecznie zwalczać nawet silniej opancerzone niemieckie pojazdy pancerne.

Dane techniczne Hurricane’a IIC

Bibliografia:
Chorlton M., Hawker Hurricane Mk I-V, Oxford 2013.
Fleischer S., Ryś M., Hawker Hurricane, cz 1, Warszawa 1998.
Ledwoch J., Samolot myśliwski Hawker Hurricane Mk. II-IV, Warszawa 1989.

Zdjęcie: Hawker Hurricane II via Wikimedia Commons

Wojciech Sługocki