Messerschmitt Bf 109 E

Messerschmitt Bf 109 E (Emil) był podstawowym myśliwcem Luftwaffe w pierwszym okresie II wojny światowej.

Messerschmitt Bf 109 E był jednomiejscowym dolnopłatem myśliwskim o konstrukcji całkowicie metalowej z chowanym podwoziem i kółkiem ogonowym oraz zakrytą kabiną. Napęd samolotu w zależności od wersji stanowił jeden silnik rzędowy Daimler-Benz DB 601 o  który napędzał trójłopatowe metalowe śmigło. Uzbrojenie zasadniczo składało się albo z 4 karabinów maszynowych MG 17 kal. 7,92 lub dwóch działek MG FF i dwóch karabinów maszynowych.  W sumie zbudowano prawie 4000 maszyn poszczególnych wersji, co sprawia że był to jeden z trzech najliczniej produkowanych wariantów Messerschmitta Bf 109. Poza Luftwaffe samoloty w wersji E użytkowały także Hiszpania (44 sztuki), Szwajcaria (64), Jugosławia (73), Rumunia (65), Węgry (ok. 20-30), Chorwacja (20), Słowacja (14), Japonia (2) i ZSRR (1).

Messerschmitty Bf 109 E w chwili wejścia do służby w Luftwaffe były jednymi z najlepszych samolotów myśliwskich na świecie. Brały one udział we wszystkich kampaniach III Rzeszy początku wojny m. in. kampanii polskiej, francuskiej i bitwie o Wielką Brytanię. O ile podczas dwóch pierwszych ścierały się one z maszynami o słabszych parametrach to podczas bojów nad brytyjskim niebem starły się one z brytyjskimi Hurricane’ami I i Spitfire’ami I – z których te drugie okazały się bardzo wymagającym przeciwnikiem. Od połowy 1941 roku „Emile” zaczęły znikać z jednostek bojowych. Zastąpiły je nowe Messerschmitty Bf 109 F.

Messerschmitt Bf 109 E posiadał następujące wersje:

Messerschmitt Bf 109 E-0 – była to pierwsza wersja produkowana tylko w serii informacyjnej od wiosny 1938 roku. Maszyny te uzbrojone były w tylko 2 karabiny maszynowe umieszczone nad silnikiem.

Messerschmitt Bf 109 E-1 – jedna z dwóch pierwszych podstawowych wersji produkcyjnych – obok E-3. Samolot wyposażono w silnik Daimler-Benz DB 601A o mocy startowej 810 kW (1100 KM). Uzbrojenie tej wersji stanowiły cztery karabiny maszynowe MG 17 kalibru 7,92 mm umieszczone po dwa w skrzydłach i kadłubie nad silnikiem. Produkcja tego wariantu rozpoczęła się pod koniec 1938 roku. W listopadzie 1940 roku rozpoczęto produkcję zestawów modernizacyjnych dla tych maszyn mających ulepszyć je do standardu E-4. Produkowano także wersję Bf 109 E1/B wyposażoną w pylon podkadłubowy na bombę 250 kg.

Messerschmitt Bf 109 E-2 – była to wersja prototypowa uzbrojona w dwa karabiny maszynowe MG 17 umieszczone nad silnikiem oraz trzy działka MG FF kalibru 20 mm – dwa umieszczone w skrzydłach i jedno w wale silnika. Model ten jednak nie wszedł do produkcji seryjnej z powodu kłopotów z działkiem w silniku.

Messerschmitt Bf 109 E-3 – druga podstawowa wersja początkowego okresu produkcyjnego produkowana równolegle z E-1. Maszyny tego typu wyposażono w silnik DB 601A. Uzbrojenie wersji E-3 stanowiły dwa km-y MG 17 umieszczone nad silnikiem oraz dwa działka 20 mm MG FF zamontowane w skrzydłach. Produkcję wariantu E-3

Messerschmitt Bf 109 E-4 – wersja ta stanowiła ujednolicała różne modernizacje wprowadzone w poprzednich wersjach. Wszedł on do uzbrojenia z początkiem wiosny 1940 roku. Zewnętrznie nie różnił się on zbytnio od wersji E-3. Uzbrojenie tych maszyn stanowiły dwa karabiny maszynowe MG 17 kal. 7,92 mm oraz dwa działka MG FF/M kalibru 20 mm. W sumie wyprodukowano około 250 samolotów tego typu do sierpnia 1940 roku. Później w listopadzie rozpoczęto produkcję zestawów do montowania dodatkowych zbiorników paliwa o pojemności 300 l. Wyprodukowano także krótką serię około 20 samolotów Bf 109 E-4/N wyposażonych w mocniejszy silnik DB 601N. Od lipca 1940 roku rozpoczęto produkcje także samolotów Bf 109 E-4/B i Bf 109 E-4/N/B wyposażonych w bombę 250 kg.

Messerschmitt Bf 109 E-5 – model prototypowy powstały w oparciu o wersję E-1 wyposażony w cztery karabiny maszynowe. Nie wszedł do produkcji seryjnej, zbudowano jedynie około 29 sztuk.

Messerschmitt Bf 109 E-6 – model prototypowy opracowany jako rozwinięcie E-1/E-5 – także nie wszedł do produkcji seryjnej.

Messerschmitt Bf 109 E-7 – kolejny model Bf 109 E który rozpoczęto produkować we wrześniu 1940 roku. Różniła się ona od poprzednich zastosowaniem silnika DB 601N o mocy startowej 865 kW (1175 KM), możliwością podczepienia odrzucanego w locie zbiornika na 300 l paliwa (lub bomby) i szeregiem innych drobnych zmian. M.in. na maszynach tego typu stosowano instalację GM 1 która umożliwiała krótkotrwały wzrost mocy silnika poprzez wtrysk podtlenku azotu. Uzbrojenie tej wersji stanowiły dwa km-y MG 17 i dwa działka MG FF

Messerschmitt Bf 109 E-8 – lekko uzbrojony wariant podobny do E-7. Posiadał on silnik DB 601N i pylon pozwalający na podczepienie dodatkowego zbiornika paliwa lub 250 kg bomby. Uzbrojenie stanowiły 4 karabiny maszynowe MG 17 – było to przyczyną wyprodukowania tylko krótkiej serii około 60 maszyn tego typu we wrześniu-październiku 1940 roku.

Messerschmitt Bf 109 E-9 – ostatnia wersja Bf 109 E oparta na wariancie E-7. Pierwsze maszyny tego typu zmontowano na początku 1941 roku. Później prawdopodobnie powstał szereg kolejnych maszyn – będących jednak przebudowanymi samolotami wcześniejszej wersji. Samolot ten różnił się od E-7 zamontowaniem aparatu fotograficznego Rb 50/30 w kadłubie.

Messerschmitt Bf 109 E/”Trop” – w związku z wysłaniem samolotów do działań w Afryce Północnej musiano odpowiednio zmodyfikować samoloty wersji E. Podstawowym elementem konwersji było zastosowanie filtrów przeciwpyłowych które ograniczały nadmierne zużywanie się silników w klimacie pustynnym. Kilkadziesiąt zmodyfikowanych Bf 109 E-4, E-7 i E-8 trafiło do Afryki od wiosny 1941 roku.

Dane techniczne Messerschmitta Bf 109 E w wersjach E-1, E-3 i E-4.

Bibliografia

Lynn R.,  The Messerschmitt Bf 109, Part. 1,  Sam Publications 2005.
Karlheinz K., Nowarra H.J. , Die Deutsche Flugzeuge 1933-1945,  Munchen 1972.
Kowalski T., Samolot myśliwski Messerschmitt Bf 109 A-E, Warszawa 1989
Nowarra H. J., Deutsche Jagdflugzeuge 1915-1945, Dörfler Zeitgeschichte 1985.
Michulec R., Messerschmitt Me 109. cz. I, Warszawa 1997.
Ledwoch J., Skupiewski Adam, Messerschmitt Bf 109, Warszawa 1994.

Grafika: Afromac via Wikimedia Commons

Wojciech Sługocki