Kossowski Jerzy

Jerzy Kossowski (1892-1939), pułkownik pilot Wojska Polskiego.

Urodził się 12 grudnia 1892 roku w Grodnie. W 1910 zdał maturę w 7-klasowym Korpusie Kadetów w Moskwie. 1 września tego roku rozpoczął naukę w Michajłowskiej Szkole Artylerii w Petersburgu. Placówkę ukończył 6 sierpnia 1913 roku otrzymując jednocześnie skierowanie do 5. syberyjskiej brygady artylerii. W początkowym okresie pierwszej wojny światowej dowodził baterią artylerii. 20 maja 1916 roku został obserwatorem w 17. oddziale lotniczym. W tym czasie otrzymał awans na kapitana. Pod koniec roku, 23 grudnia rozpoczął kurs pilotażu w Szkole Pilotów w Sewastopolu. 3 maja 1917 roku ukończył szkolenie. Latał w 13. myśliwskim oddziale lotniczym.

W grudniu 1917 roku Jerzy Kossowski uciekł z ogarniętej rewolucją Rosji do Stanów Zjednoczonych. 1 maja 1918 roku zgłosił się do biura rekrutującego kandydatów do Armii Polskiej we Francji. Równo po trzech tygodniach znalazł się nad Sekwaną. Choć służbę w armii rosyjskiej ukończył w stopniu kapitana, to w Armii Hallera był tylko porucznikiem. Został przeszkolony na samolotach francuskich i skierowany do eskadry myśliwskiej Spa 98 (98. eskadry Spadów). Później dowodził polskim obozem lotniczym w Pau. W końcu kwietnia 1919 roku w składzie eskadry Br 39 (39. eskadry Breguetów) przybył na ziemie polskie. 1 czerwca awansowano go na majora. Ze względu na konflikt z francuskim personelem 39. eskadry przeniesiono go do Br 59, z którym to oddziałem uczestniczył w wojnie polsko-ukraińskiej w Galicji Wschodniej. Po wojnie z Ukraińcami, 27 września mianowano go dowódcą V. grupy lotniczej i jednocześnie szefem lotnictwa Frontu Śląskiego. 8 kwietnia 1920 roku, w związku z przygotowywaną wyprawą kijowską grupa Kossowskiego została przebazowana do Galicji Wschodniej. 25 kwietnia Jerzy Kossowski został szefem lotnictwa 3. Armii Wojska Polskiego, później przesunięto go na analogiczne stanowisko w 4. Armii. 3 września 1920 roku Kossowskiego uhonorowano Krzyżem Srebrnym Orderu Wojskowego Virtuti Militari. W latach wojny o granice wykonał on 126 lotów bojowych spędzając 374 godzin w powietrzu (więcej niż np. cała 21. eskadra niszczycielska). 17 listopada 1920 roku Kossowski otrzymał skierowanie na kurs informacyjny wyższych dowódców w Warszawie. 1 lutego następnego roku ukończył szkolenie i został dowódcą V. dywizjonu myśliwskiego. 15 września mianowano go dowódcą III. dywizjonu myśliwskiego w warszawskim 1. Pułku Lotniczym. 8 czerwca 1921 roku został awansowany na podpułkownika, a 10 kwietnia 1925 – na pułkownika. Wiosną tego roku na lotnisku mokotowskim w Warszawie rozpoczął prace nad zorganizowaniem 11. Pułku Myśliwskiego. Na przełomie 1925 i 1926 roku pułk przeniósł się do Lidy. W okresie dowodzenia Kossowskiego 11. Pułk Myśliwski wyróżniał się pod względem wyszkolenia pilotów, jak i znacznym spożyciem alkoholu. Na czele jednostki Kossowski pozostawał do lipca 1927 roku. Później pracował w Departamencie Lotnictwa Ministerstwa Spraw Wojskowych. W 1929 roku został przeniesiony na przedwczesną emeryturę. Po 1929 roku pracował jako główny oblatywacz w Państwowych Zakładach Lotniczych. W 1930 roku prezentował samolot P.1 lotnictwu rumuńskiemu w Bukareszcie, natomiast dwa lata później za sterami P.11 latał na Międzynarodowych Popisach Lotniczych w Clevelend. 6 sierpnia 1939 roku w Krakowie odebrał sobie życie. Przyczyną było odrzucenie przez władze wojskowe jego wniosku o przyjęcie do czynnej służby wojskowej.

Jerzy Kossowski był jednym z najwybitniejszych polskich pilotów myśliwskich. Swoją przygodę z lotnictwem zapoczątkował dość późno, bowiem dopiero w 1916 roku został obserwatorem, a w 1917 roku pilotem myśliwskim. Miał jednak doświadczenie z lotnictwa myśliwskiego frontu zachodniego pierwszej wojny światowej. Był jednym z niewielu oficerów-Polaków w lotnictwie Armii Hallera. Z poświęceniem wykonywał swoje zadania na czele grupy (dywizjonu) w okresie wojny polsko-bolszewickiej. Po wojnie doskonalił umiejętności pilotów myśliwskich na czele V., a zwłaszcza III. dywizjonu myśliwskiego. Stanowisko dowódcy pułku myśliwskiego zostało utworzone jakby właśnie dla Jerzego Kossowskiego. Wychował on wielu wybitnych polskich pilotów myśliwskich. Jego podopieczni byli jednak nie tylko „rasowymi” lotnikami, ale również „powietrznymi zawadiakami”. Konieczność dbania o morale lotników okazała się znakomitym pretekstem do odsunięcia Kossowskiego od doskonalenia młodych pilotów w 11. Pułku. Tę decyzję można byłoby jeszcze zrozumieć, lecz całkowita rezygnacja z usług tak znakomitego lotnika była skrajną lekkomyślnością i krótkowzrocznością zwierzchnich władz polskiego lotnictwa.

Lista odznaczeń

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (nr 3945);

• Krzyż Walecznych (czterokrotnie);

• Złoty Krzyż Zasługi;

• Polowa Odznaka Pilota (nr 4);

• Krzyż Kawalerski Francuskiej Legii Honorowej;

• Krzyż Komandorski Korony Rumuńskiej;

• Włoska Odznaka Pilota;

• Order św. Anny II klasy (Imperium Rosyjskie);

• Order św. Anny III klasy (Imperium Rosyjskie);

• Order św. Anny IV klasy z Mieczami (Imperium Rosyjskie);

• Order św. Stanisława II klasy (Imperium Rosyjskie);

• Order św. Stanisława III klasy z Mieczami (Imperium Rosyjskie);

• Order św. Włodzimierza IV klasy z Mieczami (Imperium Rosyjskie).

Lista jednostek, w których Jerzy Kossowski służył lub dowodził i stanowisk, które pełnił

• 5. syberyjska brygada artylerii (Imperium Rosyjskie);

• 17. oddział lotniczy (Imperium Rosyjskie);

• 13. myśliwski oddział lotniczy (Imperium Rosyjskie);

• eskadra Spa 98 (Francja);

• eskadra Br 39 – zastępca dowódcy;

• eskadra Br 59;

• V. grupa lotnicza – dowódca i jednocześnie sztab Frontu Śląskiego – szef lotnictwa;

• 3. Armia Wojska Polskiego – szef lotnictwa;

• 4. Armia Wojska Polskiego – szef lotnictwa;

• V. dywizjon myśliwski – dowódca;

• III. dywizjon myśliwski – dowódca;

• 11. Pułk Myśliwski – dowódca;

• Departament Lotnictwa Ministerstwa Spraw Wojskowych;

• Państwowe Zakłady Lotnicze – główny oblatywacz.

Awanse

• podporucznik (6 sierpnia 1913);

• kapitan armii rosyjskiej (1916);

• porucznik Armii Polskiej we Francji (1 maja 1918);

• major (1 sierpnia 1919);

• podpułkownik (8 czerwca 1921);

• pułkownik (10 kwietnia 1925).

Bibliografia
Kędzierski Janusz, Jerzy Kossowski (1892-1939), [w:] Skrzydlata Polska, r. 1963, nr 30, s. 8.
Ku czci poległych lotników. Księga Pamiątkowa, pod red. M. Romeyko, Warszawa 1933.
Kruszyński Bartosz, Kariery oficerów w II Rzeczypospolitej, Poznań 2011.
Meissner Janusz, Wspomnienia pilota, t. II, Kraków-Wrocław 1985.
Zieliński Józef, Dowódcy pułków lotnictwa polskiego 1921-2000, Poznań 2001.
Zieliński Józef, Lotnicy Kawalerowie Orderu Wojennego Virtuti Militari 1919-1920, Warszawa-Toruń 2005.

Zdjęcie: Mała encyklopedia Lotnicza, Warszawa 1938, s. 178.

Mariusz Niestrawski