Lewandowski Edward

Edward Lewandowski (1892-1960), pułkownik pilot Wojska Polskiego.

Urodził się 10 stycznia 1892 roku w Końskich na Kielecczyźnie. Uczył się w gimnazjum w Pułtusku, lecz w 1905 roku został wydalony za udział w strajku szkolnym. Edukację kontynuował w Gimnazjum Chrzanowskiego w Warszawie. W 1911 roku z powodzeniem zdał egzamin dojrzałości. Rok później rozpoczął studia na Politechnice w Grazu. Studiował na Wydziale Budowy Maszyn. Był członkiem Związku Strzeleckiego, a od maja 1916 roku – Polskiej Organizacji Wojskowej. 17 stycznia 1917 roku rozpoczął służbę w 3. baterii 1. pułku artylerii polowej Legionów Polskich. Po kryzysie przysięgowym internowano go w Szczypiornie. W obozie pozostawał od 17 lipca do 1 listopada 1917 roku. Później studiował na Politechnice Warszawskiej. Jesienią 1918 roku otrzymał tzw. „półdyplom”. 1 czerwca 1919 roku rozpoczął naukę pilotażu we Francuskiej Szkole Pilotów w Warszawie. Od 15 grudnia kontynuował szkolenie w Wyższej Szkole Pilotów w Ławicy. 15 marca następnego roku został włączony w skład 4. wielkopolskiej eskadry lotniczej bojowej (wkrótce przemianowanej na 15. eskadrę myśliwską). W składzie eskadry walczył z bolszewikami na Ukrainie i w Galicji Wschodniej. Szczególnie odznaczył się w trakcie lotów szturmowych przeciw I. Armii Konnej Siemiona Budionnego. Za loty na zwalczanie kawalerii w dniach 17-18 sierpnia 1920 roku Edward Lewandowski otrzymał Order Virtuti Militari V klasy.

Po zakończeniu działań wojennych Edward Lewandowski, w listopadzie 1920 roku wraz z eskadrą opuścił linię frontu i przeniósł się na lotnisko w Ostrowie Wielkopolskim. 21 sierpnia 1922 roku mianowano go dowódcą 15. eskadry myśliwskiej, która od 1921 roku znajdowała się w składzie poznańskiego 3. Pułku Lotniczego. Od września do końca grudnia 1924 roku przebywał na kursie unifikacyjnym w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie. 7 stycznia 1927 roku objął park lotniczy 3. Pułku Lotniczego. Rok później, 28 stycznia rozpoczął pracę w Departamencie IV Lotnictwa Ministerstwa Spraw Wojskowych. Następnie służył w Wojskowym Zakładzie Zaopatrzenia Aeronautyki. W 1930 roku ukończył kurs oficerów sztabowych lotnictwa przy Wyższej Szkole Wojennej, po czym nakazano mu objąć stanowisko zastępcy dowódcy 1. Pułku Lotniczego w Warszawie. W lutym 1931 roku objął funkcję dowódcy 2. Pułku Lotniczego w Krakowie. Na tym stanowisku pozostawał blisko 9 lat. W okresie jego urzędowania krakowski pułk wybił się na jedno z czołowych miejsc w kraju pod względem poziomu wyszkolenia personelu latającego, zwłaszcza pilotów myśliwskich. W marcu 1939 roku przeniesiono go do Dowództwa Lotnictwa na stanowisko zastępcy do spraw dowodzenia. Był publicystą „Przeglądu Lotniczego”, w swoich tekstach odwoływał się do historii polskiego lotnictwa i postulował wykorzystanie eskadr myśliwskich do zadań szturmowych. Zmarł w 1960 roku. Został pochowany w Londynie.

Edward Lewandowski był oficerem o skromnym doświadczeniu bojowym zarówno w lotnictwie jak i innych broniach. W okresie pierwszej wojny światowej służył zaledwie kilka miesięcy w artylerii legionowej. W pilotażu przeszkolił się w 1919 i 1920 roku. Jego stosunkowo szybki awans w strukturach polskiego lotnictwa wojskowego tłumaczyć trzeba bohaterstwem i poświęceniem w trakcie wojny polsko-bolszewickiej, ale również powiązaniem ze sferami legionowymi. Co interesujące Lewandowski „przeskoczył” szczebel dowódcy dywizjonu – po pełnieniu funkcji dowódcy eskadry i stanowisk sztabowych, od razu został dowódcą pułku lotniczego. Mimo dostrzegalnej przypadkowości w skierowaniu Lewandowskiego na stanowisko dowódcy krakowskiego pułku trzeba stwierdzić, że bardzo dobrze odnalazł się on w tej roli.

Lista odznaczeń

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (nr 482);

• Krzyż Walecznych (czterokrotnie);

• Polowa Odznaka Pilota (nr 19).

Lista jednostek, w których Edward Lewandowski służył lub dowodził i stanowisk, które pełnił

• 3. bateria 1 pułku artylerii polowej Legionów Polskich;

• 4. wielkopolska eskadra lotnicza bojowa;

• 15. eskadra myśliwska – dowódca;

• park lotniczy 3. pułku lotniczego – komendant;

• Departament IV Lotnictwa Ministerstwa Spraw Wojskowych;

• Wojskowy Zakład Zaopatrzenia Aeronautyki;

• 1. Pułk Lotniczy – zastępca dowódcy;

• 2. Pułk Lotniczy – dowódca;

• Dowództwo Lotnictwa Ministerstwa Spraw Wojskowych – zastępca dowódcy do spraw dowodzenia.

Bibliografia
Kujawa Hubert Kazimierz, Księga lotników polskich poległych, zmarłych i zaginionych w latach 1939-1946, t. I, Polegli w kampanii wrześniowej, pomordowani w ZSRR i w innych okolicznościach podczas okupacji, [w:] http://marszalek.com.pl/INNE/prac03.pdf, [dostęp 16 kwietnia 2013 r.].
Niestrawski Mariusz, Samolot myśliwski Fokker D.VII w wielkopolskim lotnictwie (1919-1921), Poznań 2012.
Wyszukiwarka miejsc spoczynku lotników polskich, hasło Lewandowski Edward Felicjan, [w:] http://niebieskaeskadra.pl/?control=8#, [dostęp 25 maja 2013 r.].
Zieliński Józef, Dowódcy pułków lotnictwa polskiego 1921-2000, Poznań 2001.
Zieliński Józef, Lotnicy Kawalerowie Orderu Wojennego Virtuti Militari, Warszawa-Toruń 2005.

Zdjęcie: Ku czci poległych lotników. Księga Pamiątkowa, Warszawa 1933, s. 248.

Mariusz Niestrawski