Lévêque François-Léon

François-Léon Lévêque (1870-1955), pułkownik Francuskich Sił Zbrojnych, generał brygady Wojska Polskiego.

Urodził się w St. Junien w departamencie Haute-Vienne we Francji 16 czerwca 1870 roku. Do armii francuskiej wstąpił w wieku 19 lat (21 października 1889 roku). Był uczniem École Polytechnique, a po jej ukończeniu, 1 października 1891 roku skierowano go do École d`Application de l`Artillerie et du Genie (Aplikacyjnej Szkoły Artylerii i Saperów). Jako absolwent, 9 września 1893 roku otrzymał stopień podporucznika i przydział do 2. pułku saperów w Montpellier. W trakcie pobytu w pułku dwukrotnie (8 maja-22 czerwca 1894 oraz 16 maja-26 czerwca 1895 roku) wysyłany był do Establissement Central d`Aerostation Militaire (Centralnego Ośrodka Badań Balonów Wojskowych) w Chalais. 12 października 1895 roku awansował na porucznika. Pomiędzy 10 kwietnia 1896 a 24 sierpnia 1897 roku uczestniczył w ekspedycji wojskowej na Madagaskarze. Dwa miesiące po powrocie, 23 października awansowano go na kapitana. Od 10 sierpnia 1900 do 13 września 1902 roku był w składzie Francuskiego Korpusu Ekspedycyjnego w Chinach (jako oficer 2. pułku saperów). W 1902 powrócił do Francji (zmienił przydział na 6. pułk saperów w Angers), lecz tylko na dwa lata, bowiem w 1904 roku skierowano go do Indochin. Od lutego 1905 roku przez dwa lata uczestniczył w walkach w Tonkinie, później służył w Sajgonie, a następnie powrócił do Francji. Był szefem służby transportowej w kilku jednostkach. Od 26 lutego 1909 roku przebywał w Establissement Central du Matériel Aéronautique Militaire w Chalais-Meudon. 23 czerwca 1913 promowany na majora.

Wybuch pierwszej wojny światowej zastał Lévêque`a w twierdzy Verdun, 22 października 1914 roku został szefem sztabu I. Brygady Piechoty Dywizji Marszowej w Verdun. 16 lutego 1915 mianowany szefem saperów Dywizji Marszowej, a od 18 lipca 1915 szefem saperów 132. Dywizji Piechoty. 24 kwietnia 1916 roku został poważnie ranny (w głowę). Po kilkumiesięcznej hospitalizacji, 1 listopada wysłany do Francuskiej Misji Wojskowej w Rumunii. 6 lipca 1917 roku awansowany na podpułkownika. Na skutek wycofania się Rumunii z wojny powrócił do Francji, gdzie w lipcu 1918 roku znalazł się w dyspozycji szefa saperów 5. Armii, 28 lipca został szefem saperów XIII. Korpusu Armijnego. W ciągu długoletniej służby w armii francuskiej otrzymał następujące odznaczenia: Krzyż Kawalerski, Oficerski i Komandorski Legii Honorowej. 11 grudnia 1918 roku został wyznaczony szefem saperów Placu Verdun. 25 marca 1919 roku otrzymał awans na pułkownika, w tym czasie mianowano go dowódcą 7. pułku saperów w Avignon. Pomiędzy 9 lutego a 21 sierpnia 1920 roku uczestniczył w kursie w Centrum Wyższych Studiów Wojskowych. Później wyznaczono go dowódcą 2. pułku saperów w Montpellier.

Związki Lévêque`a z lotnictwem datuje się dopiero od 15 lutego 1921 roku, kiedy to otrzymał skierowanie na kilkumiesięczny staż w Sztabie Generalnym Lotnictwa. W tym samym roku Lévêque uczestniczył w kursie organizowanym przez Centrum Studiów Taktycznych Artylerii w Metzu. 1 listopada otrzymał natomiast przydział na dowódcę 3. Brygady Lotniczej. 10 lutego 1922 roku przeszkolił się na obserwatora, a 13 października – na pilota wojskowego. 22 grudnia tego samego roku otrzymał rozkaz wyjazdu do Polski, a po niecałych trzech tygodniach, 10 stycznia znalazł się w Warszawie. Był członkiem Francuskiej Misji Wojskowej w Polsce z oficjalnym przydziałem do 33. pułku lotniczego Armii Renu. 20 stycznia 1923 roku polski minister spraw wojskowych gen. dyw. Kazimierz Sosnkowski nakazał Lévêque`owi objąć stanowisko szefa Departamentu IV Żeglugi Powietrznej MSWojsk. Dotychczasowy szef Departamentu – gen. Gustaw Macewicz, został bezterminowo urlopowany. Obejmując najważniejszą posadę w polskim lotnictwie gen. François-Léon Lévêque stwierdził: „Będę reprezentować w Polsce sztandar Francji, ale nie przemysł lotniczy mojego państwa.” 1 marca 1923 roku przedstawił szefowi Sztabu Generalnego marsz. Józefowi Piłsudskiemu projekt rozbudowy lotnictwa. Plan zakładał, że polskie siły powietrzne w 1927 roku liczyć będą 50 eskadr, w składzie których miały się znaleźć 572 samoloty produkcji francuskiej oraz budowane na francuskiej licencji w Polsce. Projekt został jednak odrzucony przez szefa Sztabu Generalnego marsz. Józefa Piłsudskiego i ministra spraw wojskowych gen. dyw. Kazimierza Sosnkowskiego (zaakceptował go inny minister spraw wojskowych gen. dyw. Władysław Sikorski 17 lutego 1924 roku). François-Léon Lévêque doprowadził do reorganizacji polskich pułków lotniczych, wzmocnił kadrę administracyjną kosztem istnienia dywizjonów zapasowych, doprowadził do włączenia eskadr lotniczych w ćwiczenia wielkich jednostek, zapoczątkował też tłumaczenie francuskiego regulaminu lotnictwa. Wprowadził ponadto w Polsce termin „eskadry liniowej”, oddziału uniwersalnego, który miał działać na korzyść wojsk lądowych. 20 marca 1924 roku awansowano go na generała brygady. W 1924 roku przekształcił Oficerską Szkołę Lotniczą w Toruniu w 4. pułk lotniczy oraz podpisał kontrakty na dostawę dla Polski francuskich samolotów liniowych i szkolnych, a także silników lotniczych. 17 sierpnia 1924 roku minister spraw wojskowych gen. dyw. Władysław Sikorski odwołał Lévêque`a ze stanowiska. Funkcję zwierzchnika polskiego lotnictwa przejął gen. bryg. Włodzimierz Zagórski. Po zakończeniu swej misji w Polsce Lévêque powrócił do Francji, od razu jednak przeniesiono go w stan spoczynku. Zmarł 26 października 1955 roku w Villeneuve.

François-Léon Lévêque był świetnie zapowiadającym się oficerem saperów. Na koniec swej kariery wojskowej trafił jednak do lotnictwa, z którym jego przygoda była stosunkowo krótka. Oddelegowany do Polski starał się wzmocnić polskie lotnictwo i uczynić je wartościową bronią wsparcia dla broni głównych (na wzór francuski). Idea Lévêque`a nie doczekała się jednak pełnej realizacji. Oficer ten nazywany jest w polskiej historiografii nieco pogardliwie „francuskim saperem”, trzeba jednak zaznaczyć, że mimo krótkiej służby w lotnictwie, Lévêque odznaczał się nieprzeciętnym doświadczeniem zdobytym przede wszystkim na odpowiedzialnych stanowiskach w realiach frontu zachodniego pierwszej wojny światowej.

Lista odznaczeń
francuskie

• Krzyż Komandorski Legii Honorowej (1920);

• Krzyż Oficerski Legii Honorowej (1915);

• Krzyż Kawalerski Legii Honorowej (1901).

rumuńskie

• Oficerski Order Zasługi (1917);

• Komandoria Orderu Korony Rumunii (1919).

polskie

• Order Polonia Restituta;

• Polowa Odznaka Pilota (1924, nr 666).

Lista jednostek, w których François-Léon Lévêque służył lub dowodził i stanowisk, które pełnił

• 2. pułk saperów (Francja);

• 6. pułk saperów (Francja);

• I. Brygada Piechoty Dywizji Marszowej (Verdun) – szef saperów (Francja);

• Dywizja Marszowa (Verdun) – szef saperów (Francja);

• 132. Dywizja Piechoty – szef saperów (Francja);

• XIII. Korpus Armijny – szef saperów (Francja);

• 7. pułk saperów – dowódca (Francja);

• 3. Brygada Lotnicza – dowódca (Francja).

• Departament IV Żeglugi Powietrznej MSWojsk – szef.

Awanse

• Podporucznik (9 września 1893);

• Porucznik (12 października 1895);

• Kapitan (23 października 1897);

• Major (23 czerwca 1913);

• Podpułkownik (6 lipca 1917);

• Pułkownik (25 marca 1919);

• Generał brygady (24 marca 1924).

Bibliografia
Czmur Stefan, Wójcik Waldemar, Generałowie w stalowych mundurach, Warszawa 2003.
Mordawski Hubert, Polskie Lotnictwo Wojskowe 1920-1939. Od Tryumfu do tragedii, Wrocław 2011.

Zdjęcie: Ku czci poległych lotników. Księga Pamiątkowa, Warszawa 1933, s.243.

Mariusz Niestrawski