Krzyczkowski Józef

Józef Krzyczkowski (1892-1947), pułkownik pilot Wojska Polskiego.

Urodził się 19 marca 1892 roku w Winnicy (okolice Pułtuska). Ukończył szkołę realną w Warszawie. Od 14 października 1913 roku służył w armii rosyjskiej. Skierowano go do 197. pułku piechoty, jednakże 30 kwietnia 1914 roku został mechanikiem w 18. korpuśnym oddziale lotniczym. Wraz ze swoim oddziałem uczestniczył w działaniach wojennych pierwszej wojny światowej na froncie galicyjskim. 26 grudnia 1915 roku rozpoczął szkolenie w pilotażu w Moskwie. Po kursie, w składzie 2. gwardyjskiego oddziału lotniczego uczestniczył w zmaganiach na froncie austriackim. 14 grudnia 1917 roku jako chorąży pilot rozpoczął służbę w 1. polskim oddziale awiacyjnym II. Korpusu Polskiego w Rosji. 11 maja następnego roku trafił do niewoli niemieckiej, z której wydostał się równe sześć miesięcy później. 15 listopada 1918 roku rozpoczął służbę w polskim lotnictwie wojskowym w Warszawie, gdzie zweryfikowano go jako podporucznika. Nieco ponad miesiąc później, 16 grudnia, znalazł się w grupie lotników z dawnych armii zaborczych, którzy jako pierwsi złożyli uroczyste ślubowanie na wierność Rzeczypospolitej. 19 stycznia Krzyczkowski wyruszył na front polsko-ukraiński w składzie 3. eskadry lotniczej. Po zakończeniu wojny z Ukraińcami brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W pierwszej połowie 1920 roku odznaczył się szczególnie w czasie wyprawy kijowskiej. 28 listopada 1920 roku mianowano go dowódcą 10. eskadry wywiadowczej, a 5 czerwca następnego roku został przesunięty na analogiczne stanowisko w 18. eskadrze myśliwskiej wchodzącej w skład warszawskiego 1. Pułku Lotniczego. W 1922 roku na samolocie Bréguet XIV zajął czwarte miejsce na Międzynarodowym Mityngu Lotniczym w Zurychu. 10 kwietnia 1925 roku został dowódcą III. dywizjonu myśliwskiego w warszawskim pułku. 7 grudnia następnego otrzymał stanowisko komendanta parku w lidzkim 11. Pułku Myśliwskim. W Lidzie był też tymczasowym dowódcą pułku. 15 listopada 1928 roku znalazł się w Toruniu na stanowisku komendanta parku 4. Pułku Lotniczego. 31 marca 1930 roku został zastępcą dowódcy 5. Pułku Lotniczego w Lidzie. W 1936 roku mianowano go szefem nowo utworzonego Samodzielnego Dywizjonu Doświadczalnego. Funkcję tę pełnił do 1939 roku. Zmarł 24 października 1947 roku w Wielkiej Brytanii.
Józef Krzyczkowski to jeden z bardziej doświadczonych lotników, którzy włączyli się w proces organizowania lotnictwa II Rzeczypospolitej. Jego związki z lotnictwem datują się na okres jeszcze sprzed wybuchu pierwszej wojny światowej, choć na pilota przeszkolił się dopiero w 1916 roku. Jako pilot odznaczył się w czasie wojny polsko-bolszewickiej. Po zakończeniu działań wojennych Krzyczkowski dowodził eskadrami, a po kilku latach mianowano go nawet dowódcą dywizjonu myśliwskiego w Warszawie. Od 1926 roku służył w mniej prestiżowych pułkach – w Lidzie i w Toruniu. Nie stał już na czele dywizjonów, lecz pełnił inne ważne stanowiska – był komendantem parków i zastępcą dowódcy pułku. W dalszym ciągu jednak pozostawał w grupie oficerów decydujących o obliczu polskiego lotnictwa. Stojąc na czele Samodzielnego Dywizjonu Doświadczalnego odpowiadał za testowanie samolotów przeznaczonych na wyposażenie Wojska Polskiego. Krzyczkowskiego można więc uważać za oficera dość wszechstronnego, który znalazł sobie miejsce zarówno w oddziałach liniowych jak i w organach centralnych.

Dodatki
Odznaczenia:
– Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (nr 198);
– Krzyż Kawalerski Orderu Polonia Restituta;
– Krzyż Walecznych (trzykrotnie);
– Złoty Krzyż Zasługi;
– Medal Niepodległości;
– Polowa Odznaka Pilota (nr 15);
– Medaillé Interalliée (odznaczenie międzysojusznicze nadawane przez Anglię, Belgię, Francję, Japonię, Portugalię, Rumunię, Stany Zjednoczone i Włochy).
Jednostki, w których Józef Krzyczkowski służył i stanowiska, które pełnił:
– 197. pułk piechoty (Imperium Rosyjskie);
– 18. korpuśny oddział lotniczy (Imperium Rosyjskie);
– 2. gwardyjski oddział lotniczy (Imperium Rosyjskie);
– 1. polski oddział awiacyjny (II. Korpus Polski w Rosji);
– 3. eskadra lotnicza;
– 10. eskadra wywiadowcza – dowódca;
– 18. eskadra myśliwska – dowódca;
– III. dywizjon myśliwski – dowódca;
– 11. Pułk Myśliwski – komendant parku; p.o. dowódcy pułku;
– 4. Pułk Lotniczy – komendant parku;
– 5. Pułk Lotniczy – zastępca dowódcy pułku;
– Samodzielny Dywizjon Doświadczalny – szef.

Bibliografia:
– Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa, pod red. M. Romeyko, Warszawa 1933.
– Mordawski Hubert, Polskie lotnictwo wojskowe 1918-1920. Narodziny i walka, Wrocław 2009.
– Prauss Tadeusz, Kronika wojenna 3-ciej eskadry lotniczej, [w:] „Przegląd Lotniczy”, 1935, nr 3, s. 98-108.
– Rocznik oficerski 1923, Warszawa 1923.
– Rocznik oficerski 1932, Warszawa 1932.
– Stanisław Ratomski, Wspomnienia z pracy 3-ciej eskadry lotniczej, [w:] „Przegląd Lotniczy”, r. 1935, nr 3, s. 98-108.
– Wójcik Waldemar, Piloci z numerowaną „gapą”, [w:] „Gapa”, r. 2012, nr 3, s. 15-25.
– Wyszukiwarka miejsc spoczynku polskich lotników, hasło: Józef Krzyczkowski, dostępny w internecie: http://niebieskaeskadra.pl/?control=8&id=3337; [dostęp 3 listopada 2013 rok, godz. 9.37].
– Z historii polskiego lotnictwa wojskowego 1918-1939, Warszawa 1978.
– Zieliński Józef, Lotnicy Kawalerowie Orderu Wojennego Virtuti Militari, Warszawa-Toruń 2005.

Mariusz Niestrawski

Zdjęcie: „Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa”, pod red. M. Romeyko, Warszawa 1933, s. 146.