Stempkowski Adolf

Adolf Stempkowski (1893-1983), kapitan marynarki pilot Wojska Polskiego.

Urodził się w 1 stycznia 1893 roku w Gejbe na Wileńszczyźnie. Od 1904 roku mieszkał w Petersburgu, gdzie w 1910 roku ukończył gimnazjum, a następnie szkołę techniczną. Po wybuchu pierwszej wojny światowej, w 1914 roku został powołany do armii rosyjskiej. Pierwotnie służył jako mechanik w oddziale lotniczym w Lidzie. Później awansował na szefa mechaników w 4. parku lotniczym. Z czasem zaczął brać udział w lotach bojowych w charakterze strzelca płatowcowego. W 1915 roku rozpoczął naukę pilotażu w jednostce na froncie. W połowie lutego 1917 roku otrzymał przeniesienie do marynarki wojennej i został skierowany do petersburskiej Morskiej Szkoły Pilotów, którą ukończył w listopadzie 1917 roku. W następnym roku otrzymał przydział do 1. morskiego oddziału lotniczego Armii Czerwonej. Był pilotem liniowym i kierownikiem technicznym. W końcu 1918 roku oddział przebazowano nad Morze Czarne. Adolf Stempkowski wykonał kilkanaście lotów nad tym akwenem. W połowie sierpnia 1919 roku oddziały gen. Antona Denikina odcięły od sił głównych Armii Czerwonej i rozbiły 1. morski oddział lotniczy. Stempkowski przez pewien czas się ukrywał, a następnie zgłosił się do polskiego konsula i wyruszył w podróż z Odessy przez Lwów do Warszawy. W stolicy Polski znalazł się w grudniu 1919 roku, a od stycznia 1920 roku rozpoczął kurs pilotażu we Francuskiej Szkole Pilotów. W końcu kwietnia przeniesiono go do Wyższej Szkoły Pilotów w Ławicy, gdzie przeszedł przeszkolenie na samolotach myśliwskich i kurs akrobacji. W czerwcu ukończył szkolenie i został skierowany do Niższej Szkoły Pilotów w Bydgoszczy na stanowisko instruktora pilotażu. W październiku tego roku w stopniu chorążego pilota został przydzielony do Bazy Lotnictwa Morskiego w Pucku. Był dowódcą plutonu treningowego i instruktorem pilotażu. W 1923 roku wykonał odpowiedzialne zadanie oblatania dostarczonych z Włoch wodnosamolotów Nieuport-Macchi M-9. W latach 20-tych piastował stanowisko kierownika warsztatów parku Morskiego Dywizjonu Lotniczego, jednocześnie nadal kształcił pilotów. W 1924 roku otrzymał awans na podporucznika. W maju i czerwcu 1925 roku uczestniczył w II Wszechpolskim Konkursie Szybowców na Oksywiu. Uzyskał co prawda trzy drugie nagrody w poszczególnych konkurencjach, lecz przeszedł też poważny wypadek lotniczy. Hospitalizacja trwała do kwietnia 1926 roku. W 1927 roku awansowano go na porucznika. Rok później uzyskał dyplom i licencję pilota cywilnego (nr 22). W 1929 roku tymczasowo dowodził morską eskadrą obserwacyjną, a w 1930 – 1. eskadrą liniową „Wiking”. W roku 1936 otrzymał kategorię B pilota wodnoszybowcowego. Rok przed wybuchem drugiej wojny światowej ze względu na podeszły wiek i zły stan zdrowia odszedł ze służby. W latach 1938-1939 pracował jako instruktor pilotażu w Aeroklubie Gdańskim. Od maja 1939 roku był instruktorem Przysposobienia Wojskowego Lotniczego w Świdniku. 1 września 1939 roku, w dniu wybuchu drugiej wojny światowej objął stanowisko instruktora Ośrodka Szkolenia Lotniczego Bazy Lotniczej nr 6 we Lwowie. 17 września przedostał się drogą powietrzną do Rumunii. Następnie po podróży przez Jugosławię oraz Grecję przybył drogą morską do Francji. Nad Sekwaną został skierowany do Centrum Wyszkolenia Lotniczego w Lyonie. W marcu 1940 roku przeniesiono go do marynarki wojennej. W tym czasie znalazł się w Wielkiej Brytanii i rozpoczął służbę w stacji Marynarki Wojennej w Glasgow. W 1946 roku został awansowany na kapitana, rok później wrócił do Polski. Mieszkał w Gdyni. W latach 1948-1950 pracował w Spółdzielni Wydawniczo-Oświatowej „Czytelnik”. Od 1950 roku, przez pięć lat był mechanikiem precyzyjnym w Spółdzielni Inwalidów „Wybrzeże”. Następne dwa lata spędził w Spółdzielni Pracy „Kotwica”. W 1957 roku przeszedł na emeryturę. Rok później został członkiem Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. Zmarł w Gdańsku 9 czerwca 1983 roku.
Adolf Stempkowski był jednym z najbardziej doświadczonych lotników morskich w II Rzeczypospolitej. W pilotażu przeszkolił się jeszcze w latach pierwszej wojny światowej. W czasie trwania tego samego konfliktu przeszedł do marynarki wojennej. Jako jeden z nielicznych polskich lotników walczył w składzie Armii Czerwonej. Później przedostał się do Polski. Dla polskiego lotnictwa (szczególnie morskiego) zasłużył się przede wszystkim jako instruktor pilotażu. Wiele lat spędził w Morskim Dywizjonie Lotniczym, w którym szkolił nowych pilotów i doskonalił kadrę polskich eskadr. Awansował bardzo powoli. Dopiero w 1924 roku został podporucznikiem, a na stopień kapitana czekał aż 19 lat. Tłumaczyć to można faktem, że polskie lotnictwo morskie traktowane było „po macoszemu” zarówno przez władze lotnictwa jak i marynarki wojennej. W związku z tym służba w Morskim Dywizjonie Lotniczym nie sprzyjała szybkiej karierze.

Dodatki:
Awanse:
– Chorąży (1917);
– Podporucznik (1924);
– Porucznik (1927);
– Kapitan (1946).
Odznaczenia
– Srebrny Krzyż Zasługi;
– Medal X-lecia Odzyskanej Niepodległości;
– Medal za Wojnę 1939-1945.
Jednostki, w których Adolf Stempkowski służył i stanowiska, które pełnił
– Oddział lotniczy w Lidzie (Imperium Rosyjskie);
– 4. park lotniczy (Imperium Rosyjskie);
– 1. morski oddział lotniczy – pilot, kierownik techniczny (Rosja Radziecka);
– Niższa Szkoła Pilotów w Bydgoszczy – instruktor pilotażu;
– Baza Lotnictwa Morskiego;
– Morski Dywizjon Lotniczy – dowódca plutonu treningowego, instruktor pilotażu, tymczasowy dowódca morskiej eskadry obserwacyjnej, tymczasowy dowódca 1. eskadry liniowej „Wiking”;
– Aeroklub Gdański – instruktor;
– Przysposobienie Wojskowe Lotnicze w Świdniku – instruktor pilotażu;
– Baza Lotnicza nr 6 we Lwowie – instruktor Ośrodka Szkolenia Lotniczego;
– Centrum Wyszkolenia Lotniczego w Lyonie;
– Stacja Marynarki Wojennej RP w Glasgow;
– Spółdzielnia Wydawniczo-Oświatowa „Czytelnik”;
– Spółdzielnia Inwalidów „Wybrzeże” – mechanik precyzyjny;
Spółdzielnia Pracy „Kotwica”.

Bibliografia
– Adolf Stempkowski, [w:] „Skrzydlata Polska”, r. 1967, nr 25 (832), s. 18.
– Konarski Mariusz, Olejko Andrzej, Tradycje polskiego lotnictwa morskiego. Kalendarium wydarzeń, Gdynia 1995.
– Pawlak Jerzy, Polskie eskadry w latach 1918-1939, Warszawa 1989.
– Olejko Andrzej, Lotnictwo morskie II Rzeczypospolitej, Warszawa 2010.
– Stempkowski Adolf, Wspomnienie ze służby w Marynarce Wojennej w latach 1917-1947, maszynopis w zbiorach Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni, kopia w zbiorach autora.

Mariusz Niestrawski