| Streszczenie | Summary |
| W historiografii przyjęła się teza, że Długosz przedstawił króla Władysława Jagiełłę w krzywym zwierciadle, bowiem krytykował jego decyzje, a także cechy charakteru. Do dnia dzisiejszego zagadką pozostaje dlaczego w taki, a nie inny sposób przedstawił kronikarz monarchę na tle epoki. Tekst jest próbą przedstawienia sprzeczności wewnętrznych tekstu Roczników, a także próbą portretu ostatnich poczynań obu Litwinów, a także oceny końcowej, którą wystawił kronikarz po ich zgonie. | Historiography has adopted the thesis that Dlugosz presented King Wladyslaw Jagiello in a distorting mirror, because he criticized his decisions, as well as character traits. To this day, stays puzzle why so, and not another way chronicler presented monarch for background of his period of time. This text is an attempt to present the text Annals of internal contradictions and attempt a portrait of the past actions of both Lithuanians, as well as the final, which was issued after the death of the chronicler. |
| Hasła indeksowe | Key Words |
| Władysław Jagiełło, Witold, Jan Długosz | Wladyslaw Jagiello, Witold, Jan Dlugosz |
Zgon każdego z bohaterów tej rozprawy był optymalnym powodem ku podsumowaniu całego życia, a także pozytywnych i negatywnych cech charakteru obu monarchów ((Wielki książę litewski Witold zmarł 27 X 1430 r. zob. H. Łowmiański, Polityka Jagiellonów, Poznań 2006, s. 136; Idem, Witold wielki książę litewski, „Lituano-Slavica Posnaniensia”, t. 7 (1995), s. 68; U. Borkowska, Dynastia Jagiellonów w Polsce, Warszawa 2012, s. 45; J. Krzyżaniakowa, J. Ochmański, Władysław II Jagiełło, Wrocław 1990, s. 292; J. Tęgowski, Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów, Poznań-Wrocław 1999, s. 211; J. Purc, Itinerarium Witolda wielkiego księcia Litwy (1370-1430), ), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu”, nr 74, Historia, z. 11, s. 109; G. Błaszczyk, Dzieje stosunków polsko-litewskich, t. 2, Od Krewa do Lublina, cz. 1, Poznań 2007, s. 582.
Król Polski Władysław II Jagiełło zmarł natomiast 31 maja lub 1 VI 1434 r. zob. J. Tęgowski, Pierwsze Pokolenia Giedyminowiczów, s. 131; Z. Wdowiszewski, Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005, s. 60-61; J. Krzyżaniakowa, J. Ochmański, Władysław II Jagiełło, s. 302; U. Borkowska, Dynastia Jagiellonów w Polsce, s. 45; J. Ochmański, Historia Litwy, Wrocław 1982, s. 90.)). Tak też uczynił Jan Długosz w odpowiednich fragmentach Annales ((Na temat Witolda zob. J. Długosz, Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks. XI, Warszawa 1985 s. 315-319. O Jagielle zob. Długosz, XI-XII, Warszawa 2004, s. 131-144. Zob. M. Koczerska, Mentalność Jana Długosza w świetle jego twórczości, „Studia Źródłoznawcze”, t. 15 (1971), s. 119: „Najbardziej zbliżone do wzorów są portrety pierwszych władców Polski (podobnie biskupów w katalogach), choć i zmarły w 1430 r. Witold jest przedstawiony ściśle wedle schematu dobrego władcy. Odmiennie wygląda charakterystyka Jagiełły, która daje rzeczywisty obraz żywego człowieka pełnego wad i zalet, oryginalnych przyzwyczajeń”. Spróbujemy w tym rozdziale sprawdzić zasadność tezy tej wybitnej uczonej. )). Zanim przejdziemy do analizy najważniejszych i wartych zanotowania przez Długosza wydarzeń z życia obu Litwinów naszkicujemy przyczyny ich zgonu, które można dostrzec w przekazie kronikarskim kanonika krakowskiego.
Okres tzw. burzy koronacyjnej, czyli konfliktu o koronację Witolda i wyniesienie Wielkiego Księstwa Litewskiego do rangi niezawisłego królestwa, jest określany przez współczesnych historyków jako „najbardziej dramatyczny etap w dziejach stosunków polsko-litewskich” ((G. Błaszczyk, Dzieje stosunków polsko-litewskich, t. 2, s. 505. O. Halecki (Witold, „Pamiętnik V Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich”, t. 1, Wilno 1930, s. 166) uznał, że „król rzymski dąży do zupełnego zerwania unji, aby Litwę przeciwstawić Polsce; Wielki Książę natomiast chciał tylko rozluźnić unję, aby Litwę pod względem prawnopaństwowym zrównać z Polską”. Dlatego również stosunek Długosza do Witolda stał się pod koniec życia wielkiego księcia bardzo krytyczny.)). W tym burzliwym okresie w stosunkach polsko-litewskich pojawiły się pierwsze objawy choroby Witolda, które Jan Długosz dopasował do całej przedstawionej fabuły i kontekstu konfliktu.
Po nieudanej próbie pozyskania dokumentów od Zygmunta Luksemburskiego z propozycją nawiązania przymierza przeciw Polsce ((Zob. H. Łowmiański, Polityka Jagiellonów, s. 135-136: „1 sierpnia [1430 – K.O.] pochwycono posłańca cesarskiego z kompromitującymi papierami koronacyjnymi”. Tak samo J. Ochmański, Historia Litwy, s. 87: „Zatrzymali ich Polacy, którzy odebrali posłom cesarskim kompromitujące papiery”. G. Błaszczyk, Dzieje stosunków polsko-litewskich, t. 2, s. 559-563.)) zaczął się niepokoić ((Długosz, XI, s. 303.)) i żadną miarą nie mógł się pozbyć głębokiej troski ((Ibidem.)). Dlatego ostatecznie po upływie tego czasu zaniechawszy wszelkiej nadziei i bolejąc ciężej niż wypadało nad tym, że próżne były jego zabiegi o godność królewską, odesławszy przybyłych zaproszonych i gości, z powodu nadmiernego bólu i wstydu zapadł na chorobę zwaną rakiem ((Długosz, XI, s. 304.)). W innym miejscu kanonik krakowski postawił inną diagnozę choroby Witolda, stwierdzając że osłabł już książę Witold wskutek choroby zwanej karbunkułem inaczej wrzodem ropnym, który mu się stworzył między łopatkami, nie wiadomo, czy wskutek skłonności dziedzicznych czy też z bólu i gniewu z powodu niezdobycia korony ((Ibidem, s. 311.)). Podeszły wiek i niespełnione ambicje, które umiejętnie zahamowali Polacy, przyczyniły się – według Jana Długosza – do rozwoju choroby wielkiego księcia, która w ostatecznym rozrachunku była powodem jego zgonu ((Ibidem, s. 316: „Istniało przekonanie, że cierpienie psychiczne wywołało u niego chorobę i śmierć”. Por. J. Nikodem, Spory o koronację wielkiego księcia Litwy Witolda w latach 1429-1430. Cz. 1. „Burza koronacyjna” w relacji Jana Długosza, „Lituano-Slavica Posnaniensia. Studia Historica”, t. 6 (1994), s. 65-66; Idem, Zbigniew Oleśnicki wobec unii polsko-litewskiej do śmierci Jagiełły, „Nasza Przeszłość”, t. 91 (1999), s. 128-129. O stanie zdrowia Witolda wzmiankę zob. G. Błaszczyk, Dzieje stosunków polsko-litewskich, t. 2, s. 572.)).