| Streszczenie | Summary |
| Hefajstion zmarł w październiku 324 r. przed Chr. Umierał jako chiliarcha imperium. Aleksander nigdy nie pogodził się ze śmiercią przyjaciela. Hefajstionowi urządzono wspaniały pogrzeb. Był on prawdopodobnie najdroższy w historii. Aleksander nie szczędził wydatków i by uczcić swojego przyjaciela zbudował dla niego olbrzymi stos pogrzebowy. Koszty pochówku różne źródła szacują na 10 000 – 12 000 talentów. Stos pogrzebowy miał 60 metrów wysokości, kształt czworokąta i kilka poziomów. Stos pogrzebowy był dziełem sztuki. Możliwe, że stos nie spłonął, ale był faktycznie makietą planowanego grobowca. Aleksander Wielki zarządził także na cześć Hefajstiona ustanowienie kultu bohatera. Jego przyjacielowi oddawano szacunek należny herosowi. | Hephaestion died in October of 324 BC. By the time of his death he was Chiliarch of the empire. Alexander never got over Hephaestion’s death so Hephaestion was given a magnificent funeral. Alexander spared no expense to honour his friend with a massive funeral pyre. The funeral was probably the most expensive in history. Its cost is variously given in the sources as 10, 000 talents or 12, 000 talents. The funeral pyre was sixty metres high, square in shape and built in stepped levels. The funeral pyre was work of art. It is possible that the pyre was not burnt, but that it was actually intended as a tomb. Alexander the Great also ordered a hero cult to be set up in honour of Hephaestion. His friend was honoured with a hero’s rites. |
| Hasła indeksowe | Key Words |
| Hefajstion, chiliarcha, stos pogrzebowy, Aleksander Wielki | Hephaestion, chiliarch, funeral pyre, Alexander the Great |
Stos pogrzebowy Hefajstiona wzniesiono w Babilonie z rozkazu Aleksandra Wielkiego. Na podstawie analizy opisu Diodora można sądzić, że należy go zakwalifikować jako dzieło sztuki sepulkralnej. Jego imponująca konstrukcja stanowiła nie tylko wyraz hołdu złożonego długoletniemu przyjacielowi, ale stała się również manifestacją polityczną wielkiego wodza. Nie wiadomo jednak, czy było to zamierzone działanie Aleksandra. Hefajstiona i Aleksandra łączyła silna więź, dlatego oprawa ceremonii pogrzebowej musiała być szczególna. Najbliższa osoba postanowiła zapewnić zmarłemu najlepsze, najpiękniejsze ostateczne pożegnanie. Ceremonia pogrzebowa była w kulturze macedońskiej momentem, w którym spotykały się światy żywych i zmarłych. „Sposób chowania zmarłych odzwierciedlał liczne aspekty kultury danego społeczeństwa”((D. Gorzelany, Macedonia – Aleksandria. Analiza monumentalnych założeń grobowych z okresu późnoklasycznego i hellenistycznego, Kraków 2014, s. 9.)). Zwyczaje i rytuały pogrzebowe oraz sposób w jaki dokonywano pochówków były wyrazem kultu, wierzeń i wyobrażeń eschatologicznych oraz statusu społecznego zmarłego. Pozostałości stosów pogrzebowych znane są z terenu Macedonii. Rozsypane resztki stosu pogrzebowego znaleziono na przykład w grobowcach, w Werginie(( J. P. Vokotopoulou, Oι ταϕικοί τύμβοι τις Αινείας, Athinai 1990, s. 68 n.)). Jak wyglądał stos pogrzebowy? Była to drewniana konstrukcja, na którą oprócz wozu, łoża dla zmarłego, kładziono dary pogrzebowe, np. wieńce, naczynia, figurki z terakoty, monety. Pośród wszystkich stosów pogrzebowych wyróżniał się ten, który był przeznaczony dla Hefajstiona. Z powodu oryginalności konstrukcji stosu, mistrzostwa jej wykonania, trzeba go zaliczyć do dzieł sztuki sepulkralnej.
J.P. Vokotopoulou w swojej pracy opisuje stos pogrzebowy z tumulusu Β i Γ z nekropoli Ajani, z 3 ćwierci IV w. przed Chr. w Nea Michaniona(( Ibidem, s. 78 n.)). Stos wielkości 4,80 m x 3,70 m zlokalizowano około 3,5 m od grobu. Na powierzchni zachowały się odciśnięte koła wozu. Z zachowanych, ugaszonych szczątków wynika, że na drewnianej konstrukcji znajdowało się łoże dla zmarłego. Ozdobione było inkrustacjami z kości i szkła. Wśród pozostałości stosu znaleziono monety Filipa II, dwa brązowe wieńce, naczynia, paciorki, gliniane złocone dyski i figurki z terakoty. W Derveni, w resztkach stosu pogrzebowego odkryto fragment papirusu((D. Gorzelany, op. cit., s. 52.)). Żaden z zachowanych artefaktów stosów z Macedonii nie dorównuje wystawnością i wspaniałością stosowi z Babilonu.
Niespotykana dotychczas forma i oprawa ceremonii pogrzebowej świadczyła nie tylko o wysokiej pozycji społecznej zmarłego, uczuciu jakim darzył Hefajstiona Aleksander, ale również miała wydźwięk polityczny. Pogrzeb Hefajstiona, wieloletniego przyjaciela Aleksandra, był „tak wspaniały, że nie ustępował wystawnością i przepychem dotychczasowym pogrzebom królewskim”((Kwintus Kurcjusz Rufus, Historia Aleksandra Wielkiego, przekład zespołowy pod red. L. Winniczuk, Warszawa 1976, s. 367. )). Hefajstion, najbliższy przyjaciel Aleksandra((Curtius 3. 12. 16 .)) zmarł w Ekbatanie w 324 r. przed Chr((Arr., An., 7. 14. 3.)). Siódmego dnia choroby, pod nieobecność lekarza, zjadł całą gotowaną kurę, popił ją dwoma litrami schłodzonego wina i szybko zmarł((Arr., An., 7.14.1; Diod., 17.110.8; Plu., Alex., 72.1- 2.; W. Heckel, The Marshals of Alexander’s Empire, London-New York 1992, s. 87- 88; N. G. L. Hammond, The Death and Obsequies of Hephaestion, [w:] ,,Liverpool Classical Monthly” 20, 1995 (1998), s. 36-41; J. R. Hamilton, Plutarch, Alexander, Bristol 1999, s. 199; P. Green, Aleksander Wielki. Biografia., przekł. A. Konarek, Warszawa 2010, s. 524; Ephippos, FGrH, 126.)). Aleksander przez dwa dni siedział przy zwłokach przyjaciela, nie jadł((K. Nawotka, Aleksander Wielki, Wrocław 2007, s. 503; P. Green, op. cit., s. 525 podaje, że Aleksander cały dzień i całą noc leżał przy zwłokach i płakał; J. Worthington, Aleksander Wielki. Człowiek i bóg, przekł. A. Wypustek, Wrocław 2007, s. 235 pisze, iż Aleksander przez trzy dni pozostawał przy zwłokach przyjaciela i nie przyjmował pożywienia. )). Ból Aleksandra po śmierci Hefajstiona opisał Arrian (7.14) i Aelian (7.8). Macedończycy w miejscu śmierci Hefajstiona, w Ekbatanie (dziś Hamadan), ustawili ku jego czci monumentalnego kamiennego lwa Sang – i – Szir.