Rudlicki Jerzy

Jerzy Rudlicki (1893-1977), kapitan pilot inżynier Wojska Polskiego, polski konstruktor lotniczy.

Urodził się 14 marca 1893 roku w Odessie. W tym samym mieście ukończył szkołę średnią. Już w wieku kilkunastu lat okazał się być uzdolniony na polu fizyki, biologii i mechaniki. Mając niespełna 16 lat wykonał pierwszy lot na szybowcu własnej konstrukcji. Szybowiec uległ rozbiciu, ale Rudlickiego nie zniechęciło to do budowy kolejnych modeli. W trakcie organizowanej zimą 1910/1911 Wystawy Przemysłowej w Odessie otrzymał wyróżnienie za przedstawione prace. W 1914 roku rozpoczął budowę napędzanego silnikiem Anzani (25 KM) samolotu R-1, który został ukończony pod nieobecność Rudlickiego już po wybuchu pierwszej wojny światowej. Samolot został rozbity w czasie jednego z lotów wykonywanych przez pilota-oblatywacza. W 1915 roku Jerzy Rudlicki otrzymał powołanie do armii rosyjskiej. Po ukończeniu szkoły oficerskiej w Odessie przydzielono go do 8. korpuśnego oddziału lotniczego. Uczestniczył w walkach na froncie południowo-zachodnim. Za wywiad fotograficzny w rejonie Dubna został odznaczony Krzyżem św. Włodzimierza z Mieczami. Przeszedł kurs pilotażu w Symferopolu. Powrócił później do macierzystego oddziału lotniczego, gdzie pełnił funkcję pilota. Atakując na samolocie SPAD A2 niemiecki pociąg pancerny został zestrzelony, zdołał jednak dolecieć między linie okopów, gdzie został ranny w wyniku wymiany ognia. Po raz drugi został zestrzelony w wyniku walki powietrznej z samolotami niemieckimi, Rudlicki leciał wtedy na myśliwcu Nieuport 11 „Bebe”. Po drugim strąceniu otrzymał przydział do moskiewskiej bazy lotniczej. Zdecydował się jednak opuścić służbę rosyjską i przedostał się do polskich oddziałów w Mińsku. Później przez Syberię, Charbin, Port Artur, Singapur i Suez dotarł do Marsylii. Nad Sekwaną wszedł w skład lotnictwa Armii Polskiej we Francji. Przeszedł teoretyczne i praktyczne kursy pilotażu w Dijon i Pau oraz naukę walki powietrznej w Biscarosse. Po przeszkoleniu przydzielono go do francuskiej eskadry BR 29., później trafił do sztabu Armii Hallera, skąd został odkomenderowany do referatu organizacyjnego i personalnego lotnictwa. 13 stycznia 1919 roku odpłynął do Konstantynopola na statku „Chaouia”. W nocy z 15 na 16 stycznia jednostka zatonęła. Rudlickiego wyratowano i odesłano do Paryża. W maju 1919 roku przybył do Polski wraz ze sztabem „Błękitnej Armii”. We wrześniu 1919 roku w stopniu kapitana pilota objął dowodzenie nad eskadrą BR 39. (przemianowaną później na 16. eskadrę wywiadowczą). Na czele eskadry pozostawał do lipca 1920 roku. Później został przydzielony do wydziału organizacyjnego Departamentu III Żeglugi Powietrznej Ministerstwa Spraw Wojskowych. W 1921 roku rozpoczął studia we Francji na École Supérieure d’Aéronautique. Rok później uzyskał dyplom inżyniera. Pozostał we Francji, gdzie przydzielono go do Polskiej Misji Zakupów. W 1925 roku powrócił do Polski. Był szefem działu doświadczalnego i laboratoryjnego Instytutu Badań Technicznych Lotnictwa. W 1926 roku rozpoczął pracę w Zakładach Mechanicznych E. Plage i T. Laśkiewicz w Lublinie. Organizował tam biuro studiów i pracował w charakterze naczelnego konstruktora. Był autorem szeregu projektów samolotów cywilnych i wojskowych, między innymi R-VIII, R-X, R-XIII, R-XIV i R-XX. Zajmował się też pracami doświadczalnymi. Opracował wciągane podwozie i usterzenie rozwidlone (motylkowe, później nazywane usterzeniem Rudlickiego). Oba te projekty nie zainteresowały jednak władz polskiego lotnictwa. W 1935 roku po nacjonalizacji lubelskich zakładów został zwolniony z pracy, a jego dorobek konstrukcyjny przejęło państwo. Pozbawiony możliwości pracy w lotnictwie Rudlicki osiadł w majątku Olbięcin pod Kraśnikiem. W sierpniu 1939 roku został zmobilizowany i przedzielony do Bazy 4. Pułku Lotniczego. Na czele kolumny samochodowej ewakuował się do Rumunii. Później przez Jugosławię i Włochy dotarł do Francji. Został wysłany do Casablanki, gdzie w fabryce Poteza zajmował się montowaniem francuskiego uzbrojenia w samolotach pozyskanych od rządu Stanów Zjednoczonych. Po kapitulacji Francji Rudlicki przedostał się do Wielkiej Brytanii. Od września 1940 roku pracował w Burtonwood Repair Depot. Skonstruował urządzenia służące obronie przeciwlotniczej Londynu, wynalazki do masowego zrzucania ulotek, a także instalacje do karabinów maszynowych w amerykańskich samolotach specjalnego przeznaczenia, przekonstruował również drzwi bombowe do B-26 Marauder. Później pracował w amerykańskiej bazie lotniczej będącej pod nadzorem Lockheed`a, gdzie zajmował się montowaniem instalacji brytyjskich w samolotach produkcji USA. Opracował wtedy specjalny wyrzutnik bomb do samolotów Boeing B-17. W końcowym okresie wojny otrzymał kilka propozycji zatrudnienia w przemyśle lotniczym w Stanach Zjednoczonych. 7 maja 1945 roku rozpoczął 16-letni okres pracy w firmie Republic Aviation. W 1961 roku przeszedł na emeryturę i zamieszkał na Florydzie. Na emeryturze zajmował się między innymi metodą pionowego startu, a także projektami statków kosmicznych. Zmarł 18 sierpnia 1977 roku.
Jerzy Rudlicki jest bez wątpienia jednym z najwybitniejszych polskich konstruktorów lotniczych. Mechaniką lotniczą zainteresował się jeszcze przed wybuchem pierwszej wojny światowej. Przed 1914 rokiem zbudował kilka szybowców, zaczął też konstruować samolot. W latach „wielkiej wojny” i wojny polsko-bolszewickiej nie zajmował się wynalazkami z dziedziny lotnictwa, służył za to w powietrzu i w sztabach lotniczych. Po wojnie zdobył dyplom inżyniera prestiżowej paryskiej École Supérieure d’Aéronautique. W dwudziestoleciu międzywojennym opracował szereg prototypów samolotów, był też autorem kilku wynalazków z dziedziny lotnictwa. Jednakże tylko nieliczne prototypy zainteresowały czynniki wojskowe, a interesujące rozwiązania konstrukcyjne zostały odrzucone. W drugiej połowie lat 30-tych odsunięto go od pracy w przemyśle lotniczym. W ten sposób zwierzchnie władze lotnicze II Rzeczypospolitej zmarnowały potencjał drzemiący w tym konstruktorze. Swoje możliwości Rudlicki pokazał w czasie drugiej wojny światowej pracując dla Francuzów, Brytyjczyków i Amerykanów. Nieprzeciętne umiejętności, a może nawet pewne wizjonerstwo konstruktor udowodnił też w okresie powojennym podejmując takie zagadnienia jak pionowy start, czy budowa statków kosmicznych.

Dodatki
Odznaczenia
– Krzyż św. Włodzimierza z Mieczami (Imperium Rosyjskie);
– Krzyż Walecznych;
– Złoty Krzyż Zasługi;
– Francuska Legia Honorowa.
Jednostki, w których Jerzy Rudlicki służył i stanowiska które pełnił
– 8. korpuśny oddział lotniczy (Imperium Rosyjskie);
– Baza lotnicza w Moskwie (Imperium Rosyjskie);
– Eskadra BR 29. (Francja);
– Armia Polska we Francji – referat organizacyjny i personalny lotnictwa;
– Eskadra BR 39. (16. eskadra wywiadowcza) – dowódca;
– Departament III Żeglugi Powietrznej MSWojsk;
– Polska Misja Zakupów we Francji;
– Instytut Badań Technicznych Lotnictwa;
– Zakłady Mechaniczne E. Plage i T. Laśkiewicz – organizator biura studiów, naczelny konstruktor;
– Baza 4. Pułku Lotniczego;
– Fabryka Poteza;
– Burtonwood Repair Depot;
– Republic Aviation.
Samoloty opracowane przez Jerzego Rudlickiego:
– R-1 (projekt rozpoczęty przy współudziale Rudlickiego);
– R-VIII;
– R-IX;
– R-X;
– R-XI;
– R-XII;
– R-XIII;
– R-XIV;
– R-XVI;
– R-XIX;
– R-XX.
Inne, ważniejsze patenty i wynalazki Jerzego Rudlickiego:
– Wciągane podwozie;
– Usterzenie motylkowe;
– Flare Dropper;
– Barometric Release Device;
– Instalacja dla uzbrojenia strzeleckiego w samolotach specjalnego przeznaczenia USAAF;
– Modyfikacja drzwi bombowych dla B-26;
– Wyrzutnik bombowy do bombardowań powierzchniowych dla B-17.

Bibliografia
– J. B. C., Jerzy Stanisław Rudlicki, [w:] „Skrzydlata Polska”, r. 1964, nr 42 (693).
– Kopański Tomasz J., 16 (39-a) eskadra wywiadowcza 1919-1920, Warszawa 1994.
– Złoty jubileusz inżyniera Jerzego Rudlickiego, [w:] „Skrzydlata Polska”, r. 1959, nr 24 (414).

Mariusz Niestrawski

Zdjęcie via Autor – „Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa”, pod red. M. Romeyko, Warszawa 1933.