Franciszek Żwirko (1895-1932), porucznik pilot (pośmiertnie kapitan pilot) Wojska Polskiego.
Urodził się 16 września 1895 roku w Święcianach. Szkołę średnią ukończył w Wilnie. W latach pierwszej wojny światowej służył w rosyjskim 674. pułku piechoty. W 1917 roku zgłosił się do oddziałów polskich tworzących się na terenie dawnego Cesarstwa Rosyjskiego. W 1919 roku wstąpił do Wojska Polskiego. Zwrócił na siebie uwagę płk. dypl. pil. Stanisława Jasińskiego, który zaproponował mu przekwalifikowanie się na pilota. Od 1922 roku służył w 1. Pułku Lotniczym w Warszawie. Rok później został absolwentem Niższej Szkoły Pilotów w Bydgoszczy, a po kolejnym roku – Wyższej Szkoły Pilotów w Grudziądzu. Po zakończonym szkoleniu otrzymał przydział do 18. eskadry myśliwskiej wchodzącej w skład 1. Pułku Lotniczego. W czerwcu 1924 roku został mianowany porucznikiem pilotem. W następnym roku był instruktorem w Niższej Szkole Pilotów w Bydgoszczy. W tym czasie wziął udział w I. Pomorskim Locie Okrężnym, zajął 4 miejsce. W 1926 roku powrócił do 1. Pułku Lotniczego. Był pilotem w 121. eskadrze myśliwskiej im. T. Kościuszki (później przemianowanej na 111. eskadrę myśliwską im. T. Kościuszki).
W sierpniu następnego roku Franciszek Żwirko zajął 2 miejsce w I. Locie Małej Ententy i Polski. Drugim członkiem załogi Brégueta XIX był wtedy kpt. Władysław Popiel. Na początku 1929 roku został oficerem łącznikowym przy Aeroklubie Akademickim w Warszawie. Od 9 sierpnia do 6 września wraz z inż. Stanisławem Wigurą wykonał lot dookoła Europy na Samolocie RWD-2. Również na RWD-2 obaj lotnicy wzięli udział I. Locie Południowo-Zachodniej Polski. W tym samym roku, 16 października z inż. Antonim Kocjanem Żwirko ustanowił na RWD-2 rekord wysokości lotu dla samolotów turystycznych tej klasy (kategoria II samolotów lekkich). W późniejszych lotach Żwirce stale towarzyszył inż. Wigura. Lotnicy uczestniczyli w Challenge`u `30, lecz musieli się wycofać ze względu na złą pracę silnika RWD-4. Od maja do września Franciszek Żwirko był komendantem Przysposobienia Wojskowego Lotniczego w Łodzi. Także w tym roku wraz z inż. Wigurą zwyciężył w III. Krajowym Konkursie Awionetek. W marcu 1931 roku wziął udział w rajdzie lotniczym na RWD-2 do Rygi i Tallina. Po pół roku na RWD-7 próbował pobić rekord wysokości lotu w kategorii II samolotów lekkich (od 1929 pobity najpierw przez pilota niemieckiego, a później francuskiego). Ze względu na nieczytelny zapis barografu rekordowy wynik polskiego lotnika nie został uznany. Także w 1931 roku wraz ze Stanisławem Wigurą na RWD-5 zwyciężył w IV. Krajowym Konkursie Samolotów Turystycznych. 22 grudnia 1931 roku został przeniesiony z 1. Pułku Lotniczego do Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie, gdzie objął stanowisko dowódcy eskadry szkolnej. Jednocześnie przestał być oficerem łącznikowym przy Aeroklubie Akademickim. W 1932 roku wraz z Wigurą na samolocie RWD-6 wziął udział w Challenge`u sensacyjnie zajmując pierwsze miejsce (faworytami były załogi niemieckie). Dwa tygodnie po triumfie, 11 września kpt. Żwirko i inż. Wigura polecieli do Czechosłowacji na zaproszenie tamtejszego aeroklubu. Po drodze załoga dostała się w obszar burzy, w pobliżu miejscowości Cierlisko Górne podmuch wiatru urwał skrzydło i samolot spadł na las. Obaj lotnicy zginęli.
Franciszek Żwirko to jeden z najlepiej znanych polskich pilotów okresu dwudziestolecia międzywojennego. Był on przede wszystkim znakomitym pilotem sportowym i wyczynowym (choć trzeba pamiętać, że spędził też kilka lat w dywizjonie myśliwskim 1. Pułku Lotniczego). Największe tryumfy świętował na polskich samolotach RWD w towarzystwie inżyniera Stanisława Wigury. Dla polskich sił powietrznych Franciszek Żwirko zasłużył się głównie popularyzując lotnictwo wśród szerokich mas społecznych. Był on też wzorem i autorytetem dla szeregu młodych pilotów. Nic więc dziwnego, że w czasie swojej codziennej służby pełnił rolę instruktora pilotażu. Największym sukcesem Franciszka Żwirki było oczywiście niespodziewane zwycięstwo w Challenge`u `32. Zaledwie 2 tygodnie później Polska straciła tego wybitnego pilota.
Lista odznaczeń
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski;
- Złoty Krzyż Zasługi;
- Srebrny Krzyż Zasługi;
- Odznaka Pilota (nr 647).
Lista jednostek, w których Franciszek Żwirko służył lub dowodził i stanowisk, które pełnił
- 674. pułk piechoty (Imperium Rosyjskie);
- 18. eskadra myśliwska;
- Niższa Szkoła Pilotów w Bydgoszczy – instruktor pilotażu;
- 121. (111.) eskadra myśliwska im. T. Kościuszki;
- Aeroklub Akademicki w Warszawie – oficer łącznikowy;
- Przysposobienie Wojskowe Lotnicze w Łodzi – instruktor;
- Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie – dowódca eskadry szkolnej.
Ważniejsze sukcesy Franciszka Żwirko w konkursach lotniczych
- I. Pomorski Lot Okrężny (1925) – 4 miejsce;
- I. Lot Małej Ententy i Polski (1927) – 2 miejsce;
- III. Krajowy Konkurs Awionetek (1930) – 1 miejsce;
- IV. Krajowy Konkurs Samolotów Turystycznych (1931) – 1 miejsce;
- Challenge Internationale des Avions de Tourisme `32 – 1 miejsce.
Bibliografia
Arct Bohdan, Poczet wielkich lotników, Warszawa 1966.
Kędzierski Janusz, Franciszek Żwirko, [w:] Skrzydlata Polska, r. 1962, nr 34-35 (581-582).
W 25 rocznicę śmierci, [w:] Skrzydlata Polska, r. 1957, nr 36-37 (322-323).
Wójcik Waldemar, Piloci z numerowaną „gapą”, [w:] Gapa, r. 2012, nr 3.
Żwirko i Wigura, [w:] Skrzydlata Polska, r. 1982, nr 15 (1605).
Zdjęcie: Podporucznik pilot Franciszek Żwirko (z prawej) i inżynier Stanisław Wigura przed feralnym lotem do Pragi we wrześniu 1932 roku., Bohaterom narodowym w hołdzie, Lwów 1936, s. 257.
Mariusz Niestrawski
|
Znalazłeś błąd? Masz jakieś ciekawe materiały? Chcesz się podzielić zdjęciami? Napisz do nas! redakcja ( at ) infolotnicze.pl |