Pokrzywka Gustaw

Gustaw Pokrzywka (1899-?), chorąży mechanik Wojska Polskiego.

Urodził się 25 listopada 1899 roku w Rzeszowie. W końcu 1916 roku otrzymał powołanie do armii austro-węgierskiej i skierowanie do Luftfahr Arsenal w Wiedniu. W stolicy Austro-Węgier ukończył szkołę mechaników lotniczych. Później wysłano go na front włoski, gdzie był mechanikiem w 67. kompanii lotniczej, a następnie w 6. etapowym parku lotniczym. W listopadzie 1918 roku powrócił do Rzeszowa. Wcielono go do polskiego pułku piechoty, by po krótkim czasie odesłać (jako specjalistę lotniczego) na podkrakowskie lotnisko Rakowice. Był mechanikiem 3. eskadry lotniczej bojowej (późniejszej 7. eskadry lotniczej). Wraz z tym oddziałem uczestniczył w wojnie polsko-ukraińskiej i wojnie polsko-bolszewickiej. W 1921 roku, po utworzeniu 1. Pułku Lotniczego trafił wraz z eskadrą do Warszawy. Służył tam do 1926 roku, a następnie otrzymał przydział do 11. Pułku Myśliwskiego w Lidzie. Był szefem mechaników w 114. eskadrze myśliwskiej. W 1928 roku Gustaw Pokrzywka wraz ze swoją eskadrą został przeniesiony do krakowskiego 2. Pułku Lotniczego. W dalszym ciągu był szefem mechaników eskadry (przemianowanej na 122.). Warto odnotować, że w tym czasie 122. eskadra myśliwska staje się jednym z najlepiej wyszkolonych oddziałów tego typu w kraju. Dotyczyło to zarówno personelu latającego (zasługa por. pil. Jerzego Bajana), jak i mechaników (zasługa sierż. mech. Gustawa Pokrzywki).

W 1929 roku w czasie Lotu Małej Ententy i Polski Gustaw Pokrzywka był kierownikiem polskiej placówki technicznej w Bukareszcie. W latach trzydziestych trzykrotnie wraz z Jerzym Bajanem uczestniczył w Challenge`u. W 1930 roku załoga Bajan-Pokrzywka zajęła 32 miejsce, w 1932 – 10, a w 1934 odniosła zwycięstwo. Wcześniej, w 1933 roku Gustaw Pokrzywka towarzyszył Jerzemu Bajanowi w I. Międzynarodowym Zlocie Gwiaździstym do Wiednia i Locie Alpejskim. W tym czasie Gustaw Pokrzywka ukończył kurs pilotażu. W czasie tych lotów Pokrzywka kilkukrotnie zmuszony był improwizować, by polskie samoloty mogły dolecieć do mety. W Challenge`u `30 dorobił maskę silnika z podarowanego przez mieszkańców Goeteborga kawałka blachy aluminiowej i skórzanych pasów. W czasie przelotu Challenge`u `34 na RWD-9 Bajana i Pokrzywki spadła ulewa. Mechanik zmuszony był podziurawić płótno, by osuszyć zalane wodą deszczową skrzydła. Przy okazji musiał też powykręcać śruby, w otwory powkładać zapałki i dopiero skręcić drewniane elementy samolotu. W 1935 roku Gustaw Pokrzywka zakończył kurs szefów mechaników otrzymując stopień chorążego. W momencie wybuchu drugiej wojny światowej zajmował stanowisko oficera technicznego III./2. dywizjonu myśliwskiego. 17 września przekroczył granicę z Rumunią i został internowany. Udało mu się uciec z obozu i w połowie października odpłynął do Bejrutu, a stamtąd przedostał się do Francji. W marcu 1940 roku przydzielono go do klucza bojowego w miejscowości Chateauroux. W czerwcu na awionetce Simons (złożonej przez siebie z dwóch rozbitych maszyn tego typu) odleciał na wyspy brytyjskie. W tym samym roku ukończył kurs instruktorów mechaników i otrzymał przydział do komisji kwalifikującej personel techniczny. W latach 1942-1943 służył w polskiej eskadrze zgrywania załóg. 11 lipca 1947 roku wrócił do Polski. Do 1950 roku pracował w fabryce czekolady Piasecki, a później, do 1965 roku w Zakładach Przemysłu Cukierniczego „Wedel”. W tym samym roku przeszedł na rentę. Mieszkał w Krakowie.

Gustaw Pokrzywka zasłynął przede wszystkim jako mechanik Jerzego Bajana. Towarzyszył mu w czasie Challenge`u `34, który zakończył się wielkim zwycięstwem polskiego lotnictwa, a także w szeregu innych przelotów Jerzego Bajana. Bez wątpienia znakomity pilot wybrał sobie mechanika, który świetnie znał się na swojej pracy. Gustaw Pokrzywka zasłużył się jednak również dla polskiego lotnictwa jako długoletni szef mechaników 122. eskadry myśliwskiej. Nie ograniczał się on wyłącznie do bieżącej obsługi samolotów, ale starał się również wprowadzać innowacje (poprawki w silniku, wyrzutniki bomb 12,5 kg), które podnosiły wartość bojową krakowskiej jednostki myśliwskiej. O uznaniu, jakim cieszył się doświadczony mechanik świadczy fakt, że w 1939 roku piastował stanowisko przewidziane etatowo dla oficera. Również na emigracji sprawował szereg odpowiedzialnych funkcji.

Lista odznaczeń

• Krzyż Walecznych;

• Złoty Krzyż Zasługi;

• Brązowy Krzyż Zasługi;

• Defence Medal (brytyjski);

• War Medal (brytyjski).

Lista stanowisk, które pełnił Gustaw Pokrzywka

• Luftfahr Arsenal (Austro-Węgry);

• 67. kompania lotnicza (Austro-Węgry);

• 6. etapowy park lotniczy (Austro-Węgry);

• 3. eskadra lotnicza bojowa (7. eskadra lotnicza, 7. eskadra myśliwska im. Tadeusza Kościuszki);

• 114. eskadra myśliwska – szef mechaników;

• 122. eskadra myśliwska – szef mechaników;

• III./2. dywizjon myśliwski – oficer techniczny;

• klucz bojowy Chateauroux;

• komisja kwalifikująca personel techniczny;

• polska eskadra zgrywania załóg.

Bibliografia
Kuliński Rajmund, Gustaw Pokrzywka, [w:] Skrzydlata Polska, r. 1967, Nr 34-35 (841-842), s. 27.
Kuliński Rajmund, Gustaw Pokrzywka o Jerzym Bajanie, [w:] Skrzydlata Polska, r. 1967, Nr 34-35 (841-842), s. 26-27.
Pawlak Jerzy, Polskie eskadry w latach 1918-1939, Warszawa 1989.
Pawlak Jerzy, Polskie eskadry w Wojnie Obronnej 1939, Warszawa 1982.

Mariusz Niestrawski

Zdjęcie: Kapitan pilot Jerzy Bajan z sierżantem mechanikiem Gustawem Pokrzywką (z prawej) w kabinie samolotu RWD-9S podczas udziału w międzynarodowym turnieju samolotów turystycznych w 1934 roku. [„Lot”, r. 1934, nr 18, s. 1 via Piotr Konieczny.]