Odpowiednio uposażeni mogli zostać wówczas także bracia przyrodni Bolesława. Mieszko oraz Lambert mogli otrzymać główny trzon państwa gnieźnieńskiego – civitas Schinesghe, natomiast Świętopełkowi przypisuje się nadanie w postaci Pomorza oraz zapoczątkowanie dynastii pomorskiej((Idem, Bolesław…, s. 29.)).
Państwo Mieszka I według aktu protekcyjnego miało się rozciągać ab ipsa Alemura usque in terram Milze. Tajemnicza Alemura przysparzała i zapewne w dalszym ciągu będzie komplikować życie historykom i językoznawcom. Henryk Łowmiański zaproponował emandację Alemure – Alemuze – Olomuć na Ołomuniec((H. Łowmiański, Początki…, s. 609-610.)), z kolei T. Manteuffel widzi w enigmatycznej nomenklaturze zamiast Ołomuńca, Oławę((T. Manteuffel, Jeszcze w sprawie regestu Dagome iudex, [w:] Europa – Słowiańszczyzna – Polska, Studia ku uczczeniu profesora Kazimierza Tymienieckiego, red. J. Bardach i in., Poznań 1970, s. 307.)). Podług K. Maleczyńskiego i innych uczonych zagadkowy termin to nie ośrodek grodowy, ale terytorium Moraw((K. Maleczyński, Najstarsza zachodnia granica Polski na podstawie źródeł X wieku, [w:] Początki państwa polskiego, Księga Tysiąclecia, t. 1, red. J. Piskorski, Poznań 2002, s. 230.)).
Zachodnia granica kraju biegła w myśl dokumentu wzdłuż Odry, którą trzeba traktować dosyć symbolicznie, gdyż rzeki w owych czasach nie stanowią granicy, są czynnikami łączącymi, wzdłuż których posuwa się całe pierwotne zasiedlenie, ale nie są czynnikami dzielącymi((S. Kętrzyński, Polska…, s. 243; W. Kowalenko, Znowu o Dagome iudex (na tle pracy Augustyna Steffena, ślady greckie w regeście Dagome iudex), [w:] „Roczniki Historyczne”, 24 (1958), s. 240.)). Granica zachodnia w powyższego dokumentu kończy się na grodzie Schinesghe – usque in civitatem Schinesghe. W tekście dokumentu władcy polskiego dwukrotnie mowa o tym nota bene trudnym do bliższego sprecyzowania miejscu. Z dzisiejszego stanu badań można kilkutorowo tłumaczyć ten termin. Jedni widzą w Schinesghe Szczecin((W. Hensel, Polska przed tysiącem lat, Wrocław-Warszawa-Kraków 1964, s. 98; Z. Sułowski, Słowiańskie organizacje polityczne nad Bałtykiem, [w:] „Roczniki Historyczne”, 26 (1960), s. 86; L. Leciejewicz, U źródeł bogactwa i potęgi Pomorza zachodniego w średniowieczu, [w:] Pomorze średniowieczne, red. G. Labuda, Warszawa 1958, s. 23; H. Chłopocka, Początki Szczecina, [w:] „Roczniki Historyczne”, 17 (1948), s. 281; Z. Wojciechowski, Szczecin nie Gniezno, [w:] „Przegląd Zachodni”, 8 (1952), s. 530-535.)). Według S. Kętrzyńskiego zwolennicy powyższej teorii, opierają się na założeniu, że jeżeli opis granic Polski zaczyna się od morza, powinien się on też kończyć na morzu, a przy morzu, u ujścia Odry, leży właśnie Szczecin((S. Kętrzyński, Polska…, s. 239.)). Tenże sam uczony zwraca szczególną uwagę na fakt, że Szczecin pod koniec X wieku nie szczycił się znaczącą uwagą wśród polskich civitas((Ibidem.)), dlatego też niektórzy średniowiecznicy zakładają, iż nie ma wszelako podstaw, by sądzić, że Schinesghe to Szczecin. W związku z powyższym J. Strzelczyk przychyla się raczej ku przypuszczeniu, że dokument po raz pierwszy odnosi się do Gniezna, natomiast po raz drugi do Szczecina((J. Strzelczyk, Bolesław…, s. 22; również J. Widajewicz, Terytorium…, s. 23.)). Obecnie mediewiści przychylają się ku twierdzeniu, że w obu wypadkach jest mowa tylko li wyłącznie o Gnieźnie((Z. Kurnatowska, Wielkopolska w X wieku i formowanie się państwa polskiego, [w:] Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy, red. H. Samsonowicz, Kraków 2000, s. 106; M. Muraszko, Państwo gnieźnieńskie, Wybrane zagadnienia z historii wczesnego średniowiecza, Gniezna 2010, s. 50; S. Kętrzyński, Dagome…, s. 141; J. M. Piskorski, Szczecin średniowieczny (do 1478 r.), [w:] J. M. Piskorski, B. Wachowiak, E. Włodarczyk, Szczecin, Zarys historii, Poznań 2002, s. 19.)), wskazując jednocześnie na fakt, iż w owych czasach ośrodek ten odgrywał niebagatelnie dużą rolę.
Istnieją także i inne możliwości interpretacyjne. Schinesghe cum omnibus suis pertinentiis to zwrot, być może świadczący o tym, że nie chodzi o castrum, ale o jakiś większy obszar, nazwany przez poznańskiego mediewistę substytutem nazwy państwa polskiego((J. Strzelczyk, Bolesław…, s. 22.)).
Konkludując powyższe rozważania historiografii polskiej po 1945 roku na różnorakiego rodzaju aspekty związane z dokumentem Dagome iudex, musimy wziąć pod uwagę fakt, iż z pewnością nigdy nauka nie dojdzie do jakichś ogólnych, zgodnych stanowisk badawczych.
Oddanie civitas Schinesghe papiestwu jest zdaniem wielu historyków potwierdzeniem, iż kraj Mieszka I wszedł na stałe do dziejów Europy i począł zarazem odgrywać nie doprecyzowaną de facto z dzisiejszego stanu wiedzy, rolę w tamtejszej koniunkturze geopolitycznej((H. Samsonowicz, Dzień chrztu i co dalej…, Warszawa 2008, s. 57-58; Idem, „Długi wiek X”, Z dziejów powstania Europy, [w:] „Mała Biblioteka Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół nauk”, t. 8, Poznań 2002, 58-63; Idem, Miejsce Polski w Europie, Warszawa 1990, s. 21; Idem, Nieznane dzieje Polski, W Europie czy na jej skraju, Warszawa 2012, s 42.)).
Mariusz Samp
Bibliografia:
– Abraham W., Organizacja Kościoła w Polsce do połowy XII w., Poznań 1962.
– Bogdanowicz P., Co można wydedukować z kroniki Thietmara? Ważny fragment z dziejów panowania Bolesława Chrobrego, [w:] „Nasza Przeszłość”, 10 (1954).
– Bogdanowicz P., Chrzest Polski, [w:] „Nasza Przeszłość”, 23 (1966).
– Bogdanowicz P., Geneza aktu dyplomatycznego zwanego Dagome iudex, [w:] „Roczniki Historyczne”, 25 (1959).
– Bogdanowicz P., Przynależność polityczna Śląska w X wieku, Dzieje problemu i próba jego rozwiązania, Wrocław-Warszawa-Kraków 1968.
– Bogdanowicz P., Uwagi nad panowaniem Mieszka I, Przypuszczalna przyczyna sojuszu Mieszka I z cesarzową Teofano, [w:] „Roczniki Historyczne”, 26 (1960).
– Bogucka M., Historia Polski do 1864 roku, Wrocław 1999.
– Buczek K., Pierwsze biskupstwa polskie, Kraków 1995.
– Buczek K., Polska południowa w IX i X wieku, [w:] „Małopolskie Studia Historyczne”, 2 (1959).
– Buczek K., Zagadnienie wiarygodności dwóch relacji o początkowych dziejach państwa polskiego, [w:] Prace z dziejów Polski feudalnej ofiarowane Romanowi Grodeckiemu w 70. rocznicę urodzin, Warszawa 1960.
– Buczek K., Zagadnienie wiarygodności regestu Dagome iudex, [w:] „Studia Źródłoznawcze”, 10 (1965).
– Chłopocka H., Początki Szczecina, [w:] „Roczniki Historyczne”, 17 (1948).
– Dąbrowski J., Dawne dziejopisarstwo polskie (do roku 1480), Wrocław-Warszawa-Kraków 1964.
– Dowiat J., Polska – państwem średniowiecznej Europy, Warszawa 1969.
– Grabski A. F., Bolesław Chrobry. Zarys dziejów politycznych i wojskowych [b. m. w. i b. r. w.].
– Grodecki R., Zachorowski S., Dąbrowski J., Dzieje Polski średniowiecznej, t. 1, oprac. J. Wyrozumski, Kraków 1995.
– Hejnosz W., Z rozważań nad dokumentem „Dagome iudex”, [w:] „Slavia Antiqua”, 5 (1954-1956).
– Hensel W., Polska przed tysiącem lat, Wrocław-Warszawa-Kraków 1964.
– Kętrzyński S., Dagome iudex, [w:] „Przegląd Historyczny”, 41 (1950).
– Kętrzyński S., Polska X-XI wieku, Warszawa 1961.
– Kłoczowski J., Dzieje chrześcijaństwa polskiego, Warszawa 2007.
– Kłoczowski J., Młodsza Europa, Europa środkowo-wschodnia w kręgu cywilizacji chrześcijańskiej średniowiecza, Warszawa 1998.
– Kłoczowski J., Wspólnoty chrześcijańskie w tworzącej się Europie, Pozna 2003.
– Kowalenko W., Znowu o Dagome iudex (na tle pracy Augustyna Steffena, Ślady greckie w regeście Dagome iudex, [w:] „Roczniki Historyczne”, 24 (1958).
– Kronika Thietmara, przekł. M. Z. Jedlicki, posłowie K. Ożóg, Kraków 2005.
– Kurnatowska Z., Wielkopolska w X wieku i formowanie się państwa polskiego, [w:] Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy, red. H. Samsonowicz, Kraków 2000.
– Kürbis B., Dagome iudex – studium krytyczne, [w:] Początki państwa polskiego, Księga Tysiąclecia, t.1, red. J. Piskorski, Poznań 2002.
– Labuda G., Mieszko I, Wrocław 2009.
– Labuda G., Pierwsze państwo polskie, Poznań 2012 (wydanie pośmiertne).
– Labuda G., Polska granica zachodnia, Tysiąc lat dziejów politycznych, Poznań 1974.
– Labuda G., Stosunki prawno-polityczne Polski i Niemiec w średniowieczu (Program badań), [w:] Niemcy – Polska w średniowieczu, Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Historii UAM w dniach 14-16 XI 1983 roku, red. J. Strzelczyk, Poznań 1986.
– Labuda G., Studia nad początkami państwa polskiego, t.1 Poznań 1987, t. 1-2, Poznań 1946.
– Labuda G., Polska granica zachodnia, Tysiąc lat dziejów politycznych, Poznań 1974.
– Labuda G., Znaczenie prawno-polityczne dokumentu Dagome iudex, [w:] „Nasza Przeszłość”, 4 (1948).
– Ludat H., Słowianie – Niemcy – Europa, Wybór prac, przekł. J. M. Piskorski, Marburg-Poznań 2000.
– Łodyński M., Dokument „Dagome iudex” a kwestia sardyńska w XI wieku, [w:] „Rozprawy Akademii Umiejętności, Wydział Filologiczno-Historyczny”, 54 (1911).
– Łowmiański H., Dynastia Piastów we wczesnym średniowieczu, [w:] Początki państwa polskiego, Księga Tysiąclecia, t. 1, red. J. Piskorski, Poznań 2002.
– Łowmiański H., Imię chrzestne Mieszka I, [w:] „Slavia Occidentalis”, 19 (1948).
– Łowmiański H., Kilka uwag krytycznych o początkach Polski, [w:] „Roczniki Historyczne”, 18 (1949).
– Łowmiański H., Początki Polski, Z dziejów Słowian w I tysiącleciu n. e., t. 5, Warszawa 1973.
– Łowmiański H., Studia nad dziejami Słowiańszczyzny, Polski i Rusi w wiekach średnich, Poznań 1986.
– Maleczyński K., Najstarsza zachodnia granica Polski na podstawie źródeł X wieku, [w:] Początki państwa polskiego, Księga Tysiąclecia, t. 1, red. J. Piskorski, Poznań 2002.
– Manteuffel T., Jeszcze w spawie regestu Dagome iudex, [w:] Europa – Słowiańszczyzna – Polska, Studia ku uczczeniu profesora Kazimierza Tymienieckiego, Poznań 1970.
– Matla-Kozłowska M., Państwa Piastów I Przemyślidów u schyłku X wieku – walka o regnum ablatum, [w:] Pierwsze polsko-czeskie forum młodych mediewistów. Materiały z konferencji naukowej, Gniezno 27-29 września 2005 roku, red. J. Dobosz i in., Poznań 2007.
– Muraszko M., Państwo gnieźnieńskie. Wybrane zagadnienia z historii wczesnego średniowiecza, Gniezno 2010.
– Piskorski J., Szczecin średniowieczny (do 1478 r.), J. Piskorski, B. Wachowiak, E. Włodarczyk, Szczecin, Zarys historii, Poznań 2002.
– Pleszczyński A., Niemcy wobec pierwszej monarchii piastowskiej (963-1034), Narodziny, Stereotypy, Postrzeganie i cywilizacyjna klasyfikacja władców Polski i ich kraju, Lublin 2008.
– Rosik S., Początki Polski w kronikach niemieckich X-XI w. (w kręgu wiadomości Widukinda z Korwei), [w:] Kolory i struktury średniowiecza, red. W. Fałkowski, Warszawa 2004.
– Rudnicki M., Dagome iudex, [w:] Studia linguistica in honorem Thaddei Lehr- Spławiński, red. T. Milewski i in., Kraków 1963.
– Ryba P., Polska w czasach panowania dynastii Piastów, szczegółowo, dokładnie, konkretnie, Gdynia 2010.
– Samsonowicz H., „Długi wiek X”, Z dziejów powstania Europy, [w:] Mała Biblioteka Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, t. 8, Poznań 2002.
– Samsonowicz H., Dzień chrztu i co dalej…, Warszawa 2008.
– Samsonowicz H., Miejsce Polski w Europie, Warszawa 1995.
– Samsonowicz H., Nieznane dzieje Europy, W Europie czy na jej skraju, Warszawa 2012.
– Semkowicz W., Geograficzne podstawy Polski Chrobrego, [w:] „Kwartalnik Historyczny”, 39 (1925).
– Serczyk W. A., Historia Ukrainy, Wrocław-Warszawa-Kraków 2001.
– Sikorski D. A., O stosunkach polsko-niemieckich w X i XI wieku (Na marginesie książki Jarosława Sochackiego, Stosunki publicznoprawne między państwem polskim a cesarstwem rzymskim w latach 963-1102, [w:], „Studia historia Slavo – Germanica”, 26 (2006).
– Skrok Z., Słowiańska moc, czyli o niezwykłym wkroczeniu naszych przodków na europejską arenę, Warszawa 2006.
– Sobolewski Z., Okres piastowski, Historia polityczna Polski, t. 2 (b. m. w. 1988).
– Strzelczyk J., Bolesław Chrobry, Poznań 1999.
– Strzelczyk J., Mieszko Pierwszy, Poznań 1999.
– Sułowski Z., Słowiańskie organizacje polityczne nad Bałtykiem, [w:] „Roczniki Historyczne”, 26 (1960).
– Szczur S., Historia Polski, Średniowiecze, Kraków 2002.
– Śliwiński B., Pomorze w polityce i strukturze państwa wczesnopiastowskiego (X-XII w.), [w:] „Kwartalnik Historyczny” 107 (2000).
– Tokarz G., Zarys historii Polski Piastów i Jagiellonów, Analiza politologiczna, Wrocław 2007.
– Tymieniecki K., Dzieje polityczne Polski piastowskiej, Warszawa 1933.
– Tymieniecki K., Dzieje Niemiec za dynastii saskiej, [w:] „Roczniki Historyczne”, 17 (1948).
– Tymieniecki K., O Państwie Polskim w wiekach średnich, [w:] „Roczniki Historyczne”, 16 (1947).
-T ymieniecki K., Państwo polskie w stosunku do Niemiec i cesarstwa średniowiecznego w X wieku, [w:] Początki państwa polskiego. Księga Tysiąclecia, t. 1, red. J. M. Piskorski, Poznań 2002.
– Tymieniecki K., Polska w średniowieczu, Warszawa 1962.
– Tyszkiewicz J., Geografia historyczna Polski w średniowieczu. Zbiór studiów, Warszawa 2003.
– Tyszkiewicz L. A., „Amicitia” jako stosunek wzajemny między państwami wczesnego średniowiecza, [w:] Niemcy – Polska w średniowieczu, Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Historii UAM w dniach 14-16 XI 1983 roku, red. J. Strzelczyk, Poznań 1986.
– Tyszkiewicz L. A., Przyłączenie Śląska do monarchii piastowskiej pod koniec X wieku, [w:] Od plemienia do państwa, Śląsk na tle wczesnośredniowiecznej Słowiańszczyzny zachodniej, red. L. Leciejewicz, Wrocław-Warszawa 1991.
– Tyszkiewicz L. A., Warunki polityczne włączenia Śląska do państwa Piastów, [w:] Śląsk około roku 1000, Materiały z sesji naukowej we Wrocławiu w dniach 14-15 maja 1999 roku, red. M. Młynarska-Kaletynowa, E. Małachowicz, Wrocław 2000.
– Urbańczyk P., Early christianity in central and east Europe, Warszawa 1997.
– Urbańczyk P., Trudne początki Polski, Wrocław 2008.
– Widajewicz J., Pierwotne dzieje Polski, [w:] „Przegląd Zachodni”, 8 (1952).
– Widajewicz J., Początki Polski, Wrocław 1948.
– Widajewicz J., Polski obszar trybutarny w X wieku, [w:] „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, 2 (1947).
– Widajewicz J., Terytorium Polski w drugiej połowie X wieku, [w:] „Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu”, 20 (1955).
– Wiszewski P., Dagome iudex – Mieszko I wobec Rzeszy, [w:] Świat Średniowiecza, Studia ofiarowane profesorowi Henrykowi Samsonowiczowi, red. A. Bartoszewicz, Warszawa 2010.
– Wiszewski P., Domus Bolezlai. W poszukiwaniu tradycji dynastycznej Piastów (do około 1138 roku), Wrocław 2008.
– Wojciechowski Z., Szczecin nie Gniezno, [w:] „Przegląd Zachodni”, 8 (1952).
– Wojciechowscy M. i Z., Polska Piastów i Polska Jagiellonów, Poznań 1946.
– Wójcicki J., Dzieje Polski nad Bałtykiem, Warszawa 1989.
– Wółkowski A., Stosunki polsko-niemieckie do 1000 roku, [w:] Szprotawski epizod zjazdu gnieźnieńskiego w 1000 roku, red. H. Szczegóła, Szprotawa 2000.
– Zakrzewski S., Mieszko I jako budowniczy państwa polskiego, Warszawa 1921.