Szyfter Józef

Józef Szyfter (1893-1940), kapitan pilot Wojska Polskiego.

Urodził się 26 lutego 1893 roku w Stęszewie. Uczył się w Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu, z którego został jednak relegowany z powodu głoszenia poglądów patriotycznych. Później kontynuował naukę w szkole kupieckiej. 13 października 1913 roku powołano go do armii niemieckiej z przydziałem do 2. kompanii I. batalionu balonowego w Berlinie. 2 stycznia 1915 roku wraz z kompanią wyruszył na front zachodni. Do końca pierwszej wojny światowej walczył w różnych oddziałach balonowych (m. in. 118. batalionie balonowym i 37. batalionie balonowym). W czasie wojny dwukrotnie został ranny, a raz kontuzjowany – po nieudanym skoku ze spadochronem. Pierwszą wojnę światową zakończył w stopniu sierżanta sztabowego. Później powrócił do Stęszewa i wziął udział w powstaniu wielkopolskim. Był organizatorem kompanii powstańczej, która rozbroiła Niemców w tym mieście. 27 grudnia 1918 roku na czele oddziału wyruszył do Poznania. Do 2 stycznia uczestniczył w walkach o stolicę Prowincji Poznańskiej. Po zdobyciu lotniska Ławica, kompanię Szyftera (jako 3. kompanię wartowniczą) przydzielono do Stacji Lotniczej Ławica. 21 lutego 1919 roku doświadczony podoficer został awansowany na pierwszy stopień oficerski. Od 25 czerwca 1919 roku szkolił się on w pilotażu w Szkole Lotniczej w Ławicy. W końcu roku placówka została przekształcona w Wyższą Szkołę Pilotów. 4 lutego 1920 roku Szyfter ukończył szkolenie i otrzymał przydział do eskadry szkolnej przy Oficerskiej Szkole Obserwatorów Lotniczych. W związku z trudną sytuacją na froncie polsko-bolszewickim, latem 1920 roku personel OSOL (w tym Szyfter) wybrał najlepsze samoloty i jako „toruńska eskadra wywiadowcza” brał udział w zmaganiach na froncie. Już 19 sierpnia, ze względu na awarię silnika Józef Szyfter dostał się do niewoli bolszewickiej. Tego samego dnia wraz z obserwatorem i samolotem zdołał uciec. Do 14 października wykonał 28 lotów bojowych, z czasem otrzymał stanowisko dowódcy eskadry (przemianowanej już wtedy na 4. eskadrę wywiadowczą). 14 października pod Baranowiczami w wyniku defektu silnika i wypadku lotniczego złamał obie nogi. Był hospitalizowany do września 1921 roku. Po opuszczeniu szpitala otrzymał przydział do 3. Pułku Lotniczego w Poznaniu. W stolicy Wielkopolski był m. in. dowódcą kompanii portowej i komendantem Portu Lotniczego Ławica. Na początku 1924 roku otrzymał awans na kapitana (ze starszeństwem 1 lipca 1923 roku). 30 czerwca 1926 roku został przeniesiony do rezerwy. Po opuszczeniu służby oddał się pracy w majątku ziemskim Mrowino, w czasie wolnym działał społecznie i w organizacjach patriotycznych. Sprawował komendę nad 3. kompanią „Strzelca” w Stęszewie, przez pewien czas był też prezesem Towarzystwa Powstańców i Wojaków w Tomicach. 31 sierpnia 1939 roku został zmobilizowany. Otrzymał stanowisko dowódcy kompanii wartowniczej w Bazie Lotniczej Nr 3. Ewakuował się do Polski południowo-wschodniej. 17 września w miejscowości Zwiniacze został wzięty do niewoli przez żołnierzy pododdziału pancernego Armii Czerwonej. Osadzono go w obozie w Kozielsku. 2 czerwca 1940 roku został wywieziony transportem do lasku katyńskiego, a następnie zamordowany przez żołnierzy NKWD.
Józef Szyfter był doświadczonym podoficerem armii niemieckiej. Ze względu na otwarte głoszenie poglądów patriotycznych nie miał szans na awans oficerski w wojsku kajzerowskim. W latach pierwszej wojny światowej był obserwatorem, lecz w wojskach balonowych, a nie lotniczych. Pełnił służbę na froncie zachodnim, obszarze działań niezwykle trudnym dla obserwatorów balonowych. Nie jest przypadkiem, że Szyfter został dwa razy ranny, a raz kontuzjowany w wyniku nie otwarcia się czaszy spadochronu. Żywotność balonów obserwacyjnych na froncie zachodnim była liczona w minutach. Zaraz po wybuchu powstania wielkopolskiego Szyfter włączył się w wir walki niepodległościowej. Niejako przypadkiem trafił na podpoznańskie lotnisko Ławica, gdzie otrzymał stanowisko dowódcy jednej z kompanii. Przy okazji przeszkolił się w pilotażu. Jako pilot odznaczył się latem 1920 roku w czasie wojny polsko-bolszewickiej. W latach pokoju nie pełnił już prawie żadnej ważniejszej funkcji, a w 1926 roku odesłano go do rezerwy. Powrócił do służby w 1939 roku. Nie zdołał ewakuować się do Rumunii, został wzięty do niewoli, a następnie zamordowany.

Dodatki
Odznaczenia
– Krzyż Żelazny II klasy (Cesarstwo Niemieckie);
– Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (nr 4688);
– Krzyż Walecznych (dwukrotnie);
– Krzyż Niepodległości;
– Polowa Odznaka Pilota (nr 78).
Jednostki, w których Józef Szyfter służył i stanowiska, które pełnił
– 2. kompania I. batalionu balonowego (Cesarstwo Niemieckie);
– 118. batalion balonowy (Cesarstwo Niemieckie);
– 37. batalion balonowy (Cesarstwo Niemieckie);
– Stęszewska kompania powstania wielkopolskiego – organizator i dowódca;
– 3. kompania wartownicza Stacji Lotniczej Ławica – dowódca;
– Oficerska Szkoła Obserwatorów Lotniczych – pilot instruktor;
– Toruńska eskadra wywiadowcza;
– 4. eskadra wywiadowcza – dowódca;
– 3. Pułk Lotniczy – dowódca kompanii portowej, komendant Portu Lotniczego Ławica;
– Baza Lotnicza Nr 3 – dowódca kompanii wartowniczej.

Bibliografia
Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa, pod red. M. Romeyko Warszawa 1933.
Kujawa Hubert Kazimierz, Księga lotników polskich poległych, zmarłych i zaginionych w latach 1939-1946, t. I, na prawach rękopisu, kopia w zbiorach autora.
Pawlak Jerzy, Kpt. rez. pil. Józef Szyfter – Kozielsk, [w:] „Skrzydlata Polska”, r. 1990, nr 10 (1998), s. 12.
Rocznik oficerski 1923, Warszawa 1923.
Rocznik oficerski 1924, Warszawa 1924.
Rocznik oficerski 1928, Warszawa 1928.
Wójcik Waldemar, Piloci z numerowaną „gapą”, [w:] „Gapa”, r. 2012, nr 3, s. 15-25.
Zieliński Józef, Lotnicy Kawalerowie Orderu Wojennego Virtuti Militari 1919-1920, Warszawa-Toruń 2005.

Mariusz Niestrawski

Zdjęcie: „Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa, pod red. M. Romeyko, Warszawa 1933, s. 149. via Autor