Bitwa nad Almą 20 IX 1854 jako pierwsze starcie mocarstw europejskich po kongresie wiedeńskim

Wojny napoleońskie były dla Europejczyków bardzo ciężkim doświadczeniem. By w przyszłości uniknąć podobnego rozlewu krwi, najważniejsi europejscy gracze na kongresie pokojowym w Wiedniu starali się stworzyć ład mający zadowolić wszystkie mocarstwa. System utrzymał się przez kilkadziesiąt lat. Ostatecznie jednak, w latach 50-tych XIX wieku doszło do kolejnej konfrontacji między mocarstwami.

Wojna krymska – przyczyny konfliktu
W roku 1853 Turcja wypowiedziała wojnę Rosji. Przyczyną były imperialistyczne dążenia Rosji, przedstawiane m. in. w postaci składanych państwom zachodnim propozycji dokonania rozbioru Imperium Osmańskiego.
Już w 1842 roku, podczas wizyty w Londynie car Mikołaj powiedział zdumionym dyplomatom brytyjskim, że Turcja to chory człowiek Europy, który wkrótce umrze. Trzeba uważać, żeby jego śmierć nie przyniosła nam strat i zastanowić się, jak można na niej skorzystać((E. H. Nolan, of the War against Russia, t. 1 London 1857, s. 112.)). Jednocześnie opinia publiczna w Wielkiej Brytanii od drugiej połowy lat 30-tych XIX wieku demonstrowała nastroje antyrosyjskie, słusznie uważając Rosję za strażnika skostniałego ładu politycznego w Europie i przeciwnika szeroko rozumianej wolności. W te nastroje wpisał się wybuchły w roku 1852 kryzys rosyjsko-francuski, którego bezpośrednią przyczyną był spór o prawo do opieki nad Grobem Pańskim w Jerozolimie. Mnisi prawosławni poskarżyli się na złe traktowanie carowi Mikołajowi, a z kolei ich łacińscy odpowiednicy szukali protekcji u władcy Francji, Napoleona III.
Car rosyjski pod pretekstem ochrony mnichów prawosławnych wysunął szereg żądań, które w połowie 1853 roku przybrały taki rozmiar, że były nie do zaakceptowania przez Turcję, która wypowiedziała wojnę Rosji. Flota turecka została pokonana w bitwie pod Synopą i Turcja stanęła w obliczu inwazji.
Napoleon III, umiejętnie wykorzystując nastroje antyrosyjskie na Wyspach Brytyjskich, przekonał polityków brytyjskich do przyłączenia się do Francji w obronie Turcji. Tak oto Wielka Brytania znalazła się w stanie wojny z Rosją.

Brytyjski korpus ekspedycyjny
Brytyjskie siły przeznaczone latem 1854 roku do obrony Turcji liczyły 22 000 piechurów, 1 000 kawalerzystów, 3 000 artylerzystów i inżynierów oraz 60 dział, natomiast Francuzi wysłali początkowo 25 000((A. W. Kinglake, The Invasion of the Crimea, t. 2, Edinburgh & London 1901, s. 358)) piechurów, 70 kawalerzystów((Masowo powtarzanym błędem we wszystkich brytyjskich źródłach jest informacja, jakoby Francuzi nie posiadali żadnej kawalerii w początkowej fazie działań, co miałoby tłumaczyć niebezpieczne ustawienie brytyjskiej kolumny marszowej w drodze do Sewastopola. Błąd ten należałoby skorygować za: C. L. Bazancourt, The Crimean expedition, London 1856, s. 179, który opisuje starcie patrolu francuskiej kawalerii zaraz po lądowaniu i wagę zeznań złożonych przez jeńców przez nią schwytanych. Przykłady takiego błędu znajdujemy w: E. Hamley, The war In the Crimea, New York 1891, s. 40.)), 2 800 artylerzystów i inżynierów oraz 68 dział. Naczelne dowództwo nad brytyjczykami sprawował generał James Henry Somerset, baron Raglan, adiutant Wellingtona w latach 1809-1815, weteran wszystkich kampanii wojny na Półwyspie Iberyjskim i bitwy pod Waterloo. W momencie objęcia dowództwa miał 66 lat.
Jego armia była podzielona na pięć dywizji piechoty oraz jedną dywizję kawalerii, dowodzonych przez oficerów w stopniu generała majora. Każda z dywizji piechoty składała się z dwóch brygad dowodzonych przez generałów brygady, a każda z brygad miała w swoim składzie trzy pułki piechoty, co dawało siłę 2100-2400 ludzi na brygadę i 4200-4600 na dywizję w pełnym składzie(( J. Sweetman, The Crimean War, London 2001, s. 24.)). Dywizja kawalerii podzielona była na Lekką i Ciężką Brygadę, zawierające po pięć pułków kawalerii, co daje łączną siłę 1400 szabel((Tamże, s. 23.)). Artyleria była przyporządkowana wzorem armii Wellingtona do każdej z dywizji piechoty i jak pokazał bieg wydarzeń nie tworzyła samodzielnych baterii na polu bitwy z wyjątkiem pewnej ilości dział pozostających w rezerwie.
Pierwszą dywizją piechoty dowodził kuzyn królowej książe Cambridge, pozbawiony doświadczenia bojowego. Składała się ona z Brygady Gwardii, w skład której wchodziły wszystkie trzy pułki gwardyjskie brytyjskiej armii oraz z Brygady Górskiej, w skład której wchodziły trzy pułki szkockiej piechoty dowodzone przez sir Collina Campbella((Tamże, s. 23. Był on najbardziej doświadczonym z żyjących dowódców brytyjskich w 1854 roku. Karierę rozpoczął pod sir Johnem Moorem, dowodząc kompanią szkockiej piechoty podczas całej kampanii z bitwą pod La Corunną włącznie. Szerszy opis jego imponującej kariery w: E. H. Nolan, The history of the War against Russia, t. 2, s. 389-391. )). Drugą dywizją dowodził sir de Lacy Evans, weteran walk w Hiszpanii pod Wellingtonem oraz dowódca Legionu Brytyjskiego podczas wojny z karlistami w Hiszpanii. Dzieliła się ona na dwie brygady pod dowództwem generałów Johna Lysaghta Pennefathera i Adamsa(( E. H. Nolan, The history of the War against Russia, t. 2, s. 393-394. )). Trzecią dywizją dowodził generał sir Richard England, który miał doświadczenie z wojen w Indiach jak również z kampanii Walcheren z 1809 i kampanii belgijskiej 1815 roku.
Czwarta dywizja była dywizją rezerwową, zmobilizowaną później, wyposażoną w starszą broń palną – gładkolufowe karabiny kapiszonowe zamiast karabinów gwintowanych. Dywizją tą dowodził generał George Cathcart, a jako dowódców brygad miał wyznaczonych generałów Torrensa oraz Goldie((E. H. Nolan, The history of the War against Russia, t. 1, s. 395. 00. Piątą dywizją piechoty była Lekka Dywizja pod dowództwem sir George’a Browna, pod którym służyli brygadierzy Buller i Codrington. Zarówno Czwarta jak i Lekka Dywizja były wzmocnione dodatkowym batalionem strzelców i składały się każda z siedmiu batalionów((E.H. Hamley, The war in the Crimea, London 1891, s. 26.)).
Armia lorda Raglana po połączeniu się w okresie od czerwca do lipca 1854 roku z wojskami francuskimi w obozie pod Warną na terenie dzisiejszej Bułgarii spędziła pewien czas na dokończeniu koncentracji i w oczekiwaniu na rozwój wydarzeń. Jednakże już na początku lipca naciskani dyplomatycznie przez Austrię Rosjanie zrezygnowali ze swojej inwazji na Bułgarię wycofując się za Dunaj. 13 lipca do obozu sprzymierzonych w Warnie dotarły instrukcje zalecające rozpoczęcie ekspedycji, której celem miałoby być zdobycie Sewastopola i zniszczenie w ten sposób arsenału oraz pozbawienie bazy rosyjskiej Floty Czarnomorskiej, co mogłoby gwarantować trwalszy pokój w regionie. Instrukcje te były wydane z inicjatywy rządu brytyjskiego, a w szczególności ówczesnego ministra spraw zagranicznych, księcia Newcastle’a((Umiejętnie wykorzystał on silne nastroje antytureckie w społeczeństwie, wywołane m.in. atakiem rosyjskim na Synopę. )).
Uzyskano niepewne dane wywiadowcze o stanie fortyfikacji miasta, liczebności jego obrońców – korespondencja lorda Newcastle informowała o 30.000 żołnierzy rosyjskich na Krymie, a z kolei informacje z Krymu dostarczone do lorda Raglana pod koniec lipca mówiły o 70.000 żołnierzy, z których 30.000 miało bronić samego Sewastopola, a 40.000 miało być rozrzuconych po półwyspie((J. M. Adye, Review on Crimean War to the winter of 1854-55, London 1860, s. 22. )). Dodatkowo większość francuskich dowódców sprzeciwiała się wyprawie, gdyż uważali oni, że w momencie wycofania się Rosjan znad Dunaju interwencja sprzymierzonych powinna zostać zakończona, jako że podstawowy jej cel został osiągnięty. Mimo to lord Raglan po naradzie z oficerami podjął decyzję o rozpoczęciu ekspedycji, i do drugiego dnia września cała praktycznie armia((Tamże, s. 27. Z wyjątkiem Ciężkiej Brygady, która została w Warnie oraz żołnierzy chorych lub niezdolnych do służby.)) znalazła się na pokładach floty. Obrano kurs na Krym.