| Streszczenie | Summary |
| Artykuł stanowi analizę poglądów generała Giulio Douheta na temat znaczenia i organizacji lotnictwa. Włoski oficer był jednym z pierwszych i prawdopodobnie najbardziej znanym teoretykiem lotnictwa okresu międzywojennego. Choć sam nie był pilotem, już przed I wojną światową głosił konieczność budowy potężnych sił powietrznych. Artykuł oparty jest na jego książce „Panowanie w powietrzu”, po raz pierwszy wydanej w 1921 roku, oraz na książce „Wybrane aspekty przyszłej wojny” z 1928 roku. Zdaniem Douheta, siły powietrzne powinny istnieć jako samodzielny rodzaj sił zbrojnych, niezależny od wojsk lądowych czy marynarki. Był on też autorem terminu panowanie w powietrzu, który stał się podstawą jego koncepcji. Wywalczenie panowania w powietrzu wiązało się z możliwością podejmowania przeciw wrogowi dowolnych działań ofensywnych i było równoznaczne w jego koncepcji z osiągnięciem zwycięstwa w całej wojnie. W artykule poddano analizie również koncepcje autora dotyczące organizacji lotnictwa i jego sposobu użycia w walce. W końcowej części artykułu dokonano oceny wizji Douheta. | The article is an analysis of general Giulio Douhet’s beliefs about the meaning and organisation of air force. The Italian officer was one of the firsts and probably the best known air force theorist in the interwar period. Though he wasn’t a pilot himself, he advocated a necessity of forming powerful air force. The article is based on his books: The command of the Air, which was first published in 1921 and Probable Aspects of Future War, published in 1928. In Douhet’s opinion, the air force should exist as an autonomous type of the armed forces, independent from the land army or the navy. Douhet also created the term „command of the air”, that was the basis of his conception. To gain command of the air meant to be able to take any offensive actions against the enemy and in his conception was equal with winning a victory in the entire war. The article also contains an analysis of the author’s ideas about the organisation of air force and ways to use it in a battle. The final part of the article is an evaluation of Douhet’s ideas. |
| Hasła indeksowe | Key Words |
| Gulio Douhet, siły powietrzne, panowanie w powietrzu, teoria wojskowości | Gulio Douhet, air force, command of the air, military theory |
Lotnictwo wojskowe w początkowych latach swego istnienia odgrywało stosunkowo niewielką rolę na polu walki. Samoloty traktowano głównie jako broń pomocniczą, nadającą się głównie do rozpoznania, transportu czy kierowania ogniem artylerii. I choć pierwsza wojna światowa przyniosła dynamiczny rozwój tego rodzaju sił zbrojnych, to wciąż stał on w cieniu wojsk lądowych i marynarki. Pierwszym teoretykiem, który nadał lotnictwu kluczowe znaczenie był włoski generał Giulio Douhet. Przedstawił on spójną i całościową koncepcję masowego użycia lotnictwa, sformułował też pojęcie panowania w powietrzu. Jego myśl wojskowa miała duży wpływ na wielu innych teoretyków, a także bezpośrednio na koncepcje zastosowanie lotnictwa w walce. Choć wiele z jego pomysłów okazało się błędnymi, to część z nich przetrwała próbę czasu aż do dziś. W niniejszym artykule przedstawimy poglądy włoskiego generała na znaczenie i organizację lotnictwa oraz podejmiemy próbę oceny jego koncepcji ((L. Wyszczelski, Teorie wojenne i ich twórcy na przestrzeni dziejów: myśl wojskowa od powstania do końca lat osiemdziesiątych XX wieku, Warszawa 2009, s. 328-332, M. Fiszer, Lotnictwo w osiąganiu celów strategicznych operacji militarnych, Warszawa 2011, s. 12-13.)).
Giulio Douhet urodził się 30 maja 1869 roku w Caserte we Włoszech. Jego ojciec był żołnierzem, matka zaś pochodziła z inteligenckiej rodziny. W 1888 roku ukończył z bardzo dobrymi wynikami Akademię Wojenną w Genui i został oficerem artylerii. Jednocześnie kontynuował studia na politechnice w Turynie, gdzie uzyskał tytuł inżyniera. W 1900 roku, w randze kapitana, przydzielony został do Sztabu Generalnego. Już w 1901 roku opublikował swe pierwsze artykuły teoretyczne, dotyczące mechanizacji w wojsku. Młody Włoch doceniał w nich rolę ciężarówek na przyszłym polu walki i postulował szerokie wprowadzenie ich na użytek włoskiej armii. Lotnictwem zainteresował się w 1905 roku, po zakupie przez Włochy pierwszego sterowca. Już w 1910 roku przewidywał, że lotnictwo dorówna znaczeniem innym rodzajom sił zbrojnych. Był on wówczas zwolennikiem samolotów, co prowadziło go do wielu sporów z przełożonym z inspektoratu lotnictwa, generałem Maurizio Morisem. Ten ostatni za bardziej użyteczne uznawał bowiem sterowce. Douhet zaprzyjaźnił się wówczas z Giannim Capronim, młodym konstruktorem lotniczym, który zbudował pierwszy włoski samolot. W 1912 roku włoski oficer (już w stopniu majora) otrzymał zadanie napisania raportu dotyczącego przyszłości lotnictwa wojskowego na podstawie wydarzeń wojny włosko-tureckiej. Postulował w nim rozbudowę lotnictwa, w szczególności bombowego, ale dowództwo zignorowało jego zalecenia. W 1912 roku Douhet objął dowództwo nad batalionem lotniczym w Turynie. Napisał też tekst Zasady użycia samolotów w czasie wojny, który został w końcu przyjęty jako oficjalny regulamin włoskiej armii. Jego przełożeni zakazali jednak nazywania w nim samolotów bronią, określenie to zastąpiono bardziej neutralnym sprzętem. W 1914 roku bez zgody dowództwa armii zamówił w firmie Caproniego samoloty bombowe. Za niesubordynację ukarano go przeniesieniem do jednostki piechoty – został szefem sztabu dywizji w Edolo. Po wybuchu I wojny światowej Douhet nawoływał do rozbudowy potencjału włoskiego lotnictwa, wzmocnił swe wysiłki po przystąpieniu Italii do walk po stronie Ententy w 1915 roku. Wysyłał swym przełożonym coraz ostrzejsze memoranda krytykujące sposób prowadzenia wojny. Korespondował też z ministrem Leonida Bissolattim, zwolennikiem lotnictwa. Część z tych listów dostała się w ręce dowództwa armii, czego efektem było aresztowanie Douheta. Został oskarżony o zniesławienie i skazany na rok więzienia. W październiku 1917 roku, po odbyciu kary, został ponownie wcielony do wojska i mianowany szefem lotnictwa w Generalnym Komisariacie Lotniczym. Nie osiągnąwszy swoich celów, opuścił armię w czerwcu 1918 roku. Rozpoczął wydawanie własnego tygodnika, w którym oprócz tematyki społeczno-politycznej poruszał też zagadnienia lotnictwa wojskowego. Po opublikowaniu rządowego raportu o włoskiej klęsce pod Caporetto, w którym stwierdzono, iż zarzuty Douheta wobec dowództwa były słuszne, podjął próbę odzyskania dobrego imienia. W listopadzie 1920 roku został uniewinniony przez sąd i jednocześnie awansowany na generała brygady. Nie powrócił jednak do czynnej służby, skupił się bowiem na działalności publicystycznej. W 1922 roku wspierał faszystowski marsz na Rzym, a po przejęciu władzy przez Mussoliniego powrócił do armii. Został Komisarzem Lotnictwa w Ministerstwie Wojny, ale gdy okazało się, iż nie ma szans na objęcie stanowiska szefa sił powietrznych, znów opuścił szeregi wojska. Generał zmarł na atak serca 15 lutego 1930 roku. Jego najważniejszą pracą było wydane w 1921 roku Panowanie w powietrzu. W 1927 roku wydał jego drugą, rozszerzoną wersję, zaś w 1928 roku Wybrane aspekty przyszłej wojny ((G. Douhet, Panowanie w powietrzu, Warszawa 1965, s. 5-7, P. S. Meilinger, The paths of heaven: the evolution of airpower theory, Maxwell Air Force Base, Alabama 1997, s. 1-8, M. Fiszer, Lotnictwo…, s. 31-34.)).
Podstawą do niniejszego opracowania jest książka Panowanie w powietrzu, udostępniona czytelnikom w Polsce w 1965 roku. Zawiera ona wydanie pracy o tożsamym tytule z roku 1921, uzupełnione uwagami z wersji z 1927 roku. Dodatkowo polski wydawca umieścił w tym samym tomie również drugą książkę Douheta, Wybrane aspekty przyszłej wojny.