Royal Air Force w latach 1918-1939, cz I

Okres międzywojenny to dla lotnictwa brytyjskiego czas wielkich zmian i reorganizacji. Doświadczenia z I wojny światowej skłoniły dowództwo brytyjskie do skupienia uwagi na rozwoju tej dziedziny. Wiązało się to z obawą powtórnego wysłania wojsk lądowych na kontynent. Zapobiec temu miało silne lotnictwo zdolne do zablokowania ewentualnej inwazji na Wyspy Brytyjskie, oraz posiadające zdolność skutecznego niszczenia przemysłu przeciwnika. Ostatecznie w 1939 r. lotnictwo brytyjskie, na tle sił powietrznych innych państw, było stosunkowo dobrze przygotowane do działań wojennych.

Pierwszym ważnym krokiem, jeszcze w czasie trwania I wojny światowej, była reorganizacja wojsk powietrznych. Sytuacja, która zmusiła Brytyjczyków do zmiany postrzegania lotnictwa, zrodziła się w połowie 1917 r. Wtedy to dowództwo British Expeditionary Force (BEF) ((British Expeditionary Force – Brytyjski Korpus Ekspedycyjny, wydzielona część armii brytyjskiej, która wzięła udział w walkach we Francji i w Belgii w czasie I wojny światowej.)), któremu podlegały siły powietrzne, usilnie broniło stanowiska, iż wszystkie istniejące jednostki bombowe należy kierować do bombardowania celów położonych tuż na zapleczu frontu niemieckiego. Tymczasem stanowisko rządu było odmienne, uważano bowiem, iż należy atakować obiekty przemysłowe i militarne na terenie Niemiec, co miało w rezultacie poważnie osłabić zaplecze militarne przeciwnika. Dotychczasowe ofensywy alianckie na froncie zachodnim przynosiły straty, nie przynosiły za to poważniejszych skutków, ani rozstrzygnięć. Dodatkowym czynnikiem skłaniającym Brytyjczyków do zmian w organizacji sił powietrznych były dotkliwe naloty niemieckie na Londyn i inne miasta angielskie. W takiej oto sytuacji uzmysłowiono sobie, iż wojska lądowe nie będą w stanie same wygrać wojny. Poszukiwano nowych rozstrzygnięć, a jednym z nich mogła być prowadzona na szeroką skalę wojna powietrzna. Ponadto mocno rozbudowane siły Royal Flying Corps (RFC) ((Royal Flying Corps (Królewski Korpus Lotniczy) – brytyjskie siły powietrzne w czasie I wojny światowej. Dnia 1.04.1918 roku po połączeniu z lotnictwem marynarki wojennej przemianowane na Royal Air Force. Vide: R. Barker, The Royal Flying Corps in World War I, London 2002.)) i Royal Naval Air Service (RNAS) ((Royal Naval Air Service – Lotnicza Służba Królewskiej Marynarki Wojennej, siły powietrzne Royal Navy, powołane do życia dnia 1.07.1914 r.. W dniu 1.04.1918 r. po połączeniu z Royal Flying Corps stworzyły Royal Air Force. Vide: H.W. Cowin, Allied Aviation of World War I. A Pictoral History of Allied Aviators and Aircraft of the Great War, Oxford 2000.)) nie były w stanie odpowiednio wykorzystać swoich możliwości z powodu złej struktury organizacyjnej. Zarówno War Office ((War Office – Ministerstwo Wojny.)), jak i Admiralty ((Admiralty – Admiralicja.)) uważały, że ich wpływ na lotnictwo powinien być dominujący. Sytuacja wymagała szybkiej interwencji i rewizji dotychczasowej organizacji lotnictwa ((R.C. Nesbit, An Illustrated History of the RAF. Battle of Britain 50th Anniversary Commemorative Edition, Godalming 1990, s. 20.)).

Pierwszym działaniem, jakie podjęto w celu usprawnienia skuteczności sił powietrznych było powołanie przez Prime Minister Davida Lloyda George`a ((David Lloyd George (ur. 17.01.1863 r. w Manchesterze, zm. 26.03.1945r. w Llanystumdwy) – premier Wielkiej Brytanii w latach 1916-1922 i minister wojny w 1916 r. Vide: E.T. Raymond, Mr. Lloyd George, New York 1922.)) specjalnej komisji rządowej pod przewodnictwem gen. Jana Smutsa ((Jan Smuts (ur. 24.05.1870 r., zm. 11.09.1950 r.) – południowoafrykański polityk, wojskowy. Premier Związku Południowej Afryki w latach 1919-1924 oraz 1939-1948. W czasie I i II wojny światowej służył w armii brytyjskiej w stopniu marszałka polnego. Jako jedyny uczestniczył w podpisaniu obydwu traktatów kończących I i II wojnę światową. Vide: B. Williams, Botha, Smuts and South Africa, London 1946.)), która miała zbadać perspektywy obrony powietrznej Wielkiej Brytanii oraz rozpatrzyć kwestie przyszłości lotnictwa, a także opracować odpowiednie propozycje w obu tych kwestiach. W dniach 19.07 i 17.08.1917 r. Smuts przedstawił sprawozdania z prac komisji. Pierwsze dotyczyło kwestii obrony powietrznej Londynu, zaś drugie perspektyw lotnictwa. Najważniejsze punkty raportu komisji mówiły, że:

• lotnictwo dzięki szybkiemu rozwojowi konstrukcyjnemu samolotów odegra wkrótce niezależną rolę i stanie się bronią o charakterze strategicznym,

• Niemcy zdążyli już docenić znaczenie lotnictwa, czego dowodem było prowadzenie bombardowań miast brytyjskich,

• brytyjskie samoloty bombowe osiągnęły już zdolność niszczenia daleko położonych celów przemysłowych,

• lotnictwo wkrótce wpłynie na przebieg operacji lądowych w stopniu o wiele wyższym, niż okręty podwodne na działania prowadzone na morzu,

• ogromne straty osobowe wojsk lądowych prowadzą nieuchronnie do technicyzacji wojny,

• funkcjonowanie lotnictwa w dotychczasowym kształcie organizacyjnym jest bezzasadne, w związku z tym należy utworzyć samodzielny sztab lotniczy o odpowiednio wysokich kwalifikacjach,

• w sprawach użycia lotnictwa, jego efektywności oraz produkcji samolotów należy podejmować decyzje zgodne z wymogami dalekosiężnej polityki rządu i ogólnej strategii wojennej ((F. S. Crafford, Jan Smuts: A Biography, s. 56-64, New York 1947.)).

Oficjalnym powodem utworzenia sił powietrznych jako nowego rodzaju sił zbrojnych była rywalizacja pomiędzy wojskami lądowymi a marynarką wojenną na tle zaopatrzenia w nowe samoloty. Przeciwko decyzjom rządu zmierzającym do usamodzielnienia sił powietrznych występowały oba dowództwa, jednakże raport komisji Smutsa przekonał władze brytyjskie do konsekwentnego stanowiska w tej sprawie. Ostatecznie przystąpiono do organizowania sił powietrznych z własnym ministerstwem, stałą radą i sztabem. Dnia 16.10.1917 r. w parlamencie zgłoszono projekt ustawy, której treść mówiła o utworzeniu sił powietrznych, jednakże ostatecznie sankcję królewską otrzymała dnia 29.11.1917 r. pod nazwą Air Force (Constituton) Act 1917 ((Air Force (Constituton) Act 1917 – Ustawa Sił Powietrznych.)). W swej treści mówiła o powołaniu Royal Air Force (RAF) ((Royal Air Force – Królewskie Siły Powietrzne.)), które będą stanowić równorzędny z wojskami lądowymi i marynarką wojenną rodzaj sił zbrojnych ((The Army and the R.A.F., [w:] Flight, nr 501, London 1918.)). Sankcjonowała również powołanie Air Council ((Air Council – Rada Sił Powietrznych.)), a nowe siły zbrojne określała jako narzędzie w rękach najwyższego kierownictwa wojny ((Air Force (Constitution) Act 1917, Vide: www.legislation.gov.uk.)).

Air Force Act była pierwszym formalnym krokiem na drodze do organizacji nowych sił zbrojnych. Kolejna ważna decyzja zapadła dnia 2.01.1918 r., kiedy to powołano Air Council. Jednakże ostateczny i najważniejszy etap w tymże procesie nastąpił dnia 1.04.1918 r. Wtedy to z połączenia RFC oraz RNAS utworzono RAF, podlegające cywilnemu sekretarzowi stanu, który stanął na czele Air Ministry ((Air Ministry – Ministerstwo Sił Powietrznych.)). Najwyższym organem dowodzenia został Air Staff ((Air Staff – Sztab Sił Powietrznych)), na którego czele jako Chief of the Air Staff (CAS) ((The Chief of the Air Staff (CAS) – Szef Sztabu Sił Powietrznych.)) stanął Major-General Hugh Trenchard ((The Chief of the Air Staff (CAS) – Szef Sztabu Sił Powietrznych.)). Pierwszy CAS od dnia swojej nominacji, 3.01.1918 r., podjął się trudnej roli sformowania niezależnych sił powietrznych, które będą w takim samym stopniu jak inne rodzaje wojska wpływać na przebieg działań wojennych. Wkrótce jednak w wyniku rozbieżności poglądów z sekretarzem stanu w sprawie prowadzenia wojny powietrznej, CAS Trenchard ustąpił ze stanowiska i objął dowództwo nad nową formacją lotnictwa, którą były Independent Air Force (IAF) ((Independent Air Force (IAF) – Samodzielne Siły Powietrzne. IAF były operacyjną flotą przeznaczoną do prowadzenia samodzielnej wojny powietrznej, co w praktyce oznaczało atakowanie z powietrza wybranych obiektów i miast położonych na terytorium Rzeszy. Vide: A. Morris, First of the many – The story of Independent Force, RAF, Norwich 1968.)). Na miejsce Trencharda, dnia 13.04.1918 r., powołano Major-General Fredericka Sykesa ((Frederick Hugh Sykes (ur. 23.07.1877 r., zm. 30.09.1954 r.) – wicemarszałek lotnictwa RAF, brytyjski mąż stanu i polityk. Vide: F.H. Sykes, Aviation in Peace and War, London 1922.)). Jednakże i Major-General Sykes po kilku miesiącach służby ustąpił ze stanowiska CAS, by zwolnić miejsce wracającemu na to stanowisko M/RAF Trenchardowi, który tym razem pozostał na najwyższym stanowisku RAF do 1930 r ((Lord Trenchard. The C.A.S. on his First Predecessor: Points from Sir Dermont Boyle`s R.Ae.S. Lecture, [w:] Flight, nr 2562, London 1958.)).

Zakończenie I wojny światowej przyczyniło się do natychmiastowego zastopowania dynamicznego rozwoju lotnictwa. Układy pokojowe stały się również przyczyną rozbrajania brytyjskich sił zbrojnych, w tym RAF-u. M/RAF Trenchard, który był wielkim zwolennikiem lotnictwa, miał przed sobą trudne zadanie. Wobec planów prawie całkowitej likwidacji jednostek lotniczych, zaproponował użycie ich jako siły zdolnej do utrzymywania spokoju w brytyjskich koloniach, gdzie stacjonowanie jednostek lotniczych było z punktu ekonomicznego korzystniejsze, niż jednostek armii lądowej. Fakt ten uświadomiono sobie w 1920 r., kiedy to w Iraku wybuchło powstanie. Po kilku miesiącach ciężkich walk udało się je stłumić, jednak koszt prowadzenia działań wojennych był znaczny. Wobec tego zamiast obecnych jednostek lądowych, postanowiono skierować tam eskadry lotnicze. Nową strategię utrzymywania spokoju w koloniach opisuje w swych wspomnieniach M/RAF Arthur Harris ((Arthur Bomber Harris (ur. 13.04.1892 w Cheltenham, zm. 5.04.1984r. w Goring-On-Thames) – brytyjski marszałek lotnictwa, propagator taktyki nalotów dywanowych, od 1942 do 1945 dowódca alianckiej floty bombowców w Europie. Vide: H. Probert, „Bomber” Harris: His Life and Times, London 2006.)):
Kiedy jakieś plemię zrywało się do otwartej walki, ostrzegaliśmy jego najważniejsze wioski przez głośniki nisko lecących samolotów i zrzucane ulotki, że po 48 godzinach nastąpi bombardowanie. Potem, jeśli powstanie trwało, niszczyliśmy wioski, a powietrzne patrole dotąd trzymały powstańców z dala od domu, aż musieli się poddać. Był to oczywiście, daleko tańszy sposób tłumienia buntu niż działania wojsk lądowych, straty zaś po obu stronach nieporównanie mniejsze od ponoszonych w otwartych bitwach, do których musiałoby dojść ((A. Harris, Ofensywa bombowa, Warszawa 2000, s. 35.)).