Katarzyński Antoni

Antoni Katarzyński (1896-1920), podchorąży pilot (pośmiertnie podporucznik pilot) Wojska Polskiego.

Urodził się 12 maja 1896 roku w Gostyniu (Wielkopolska). W tym samym mieście ukończył szkołę elementarną, a później szkołę handlową. 18 sierpnia 1914 roku otrzymał powołanie do armii niemieckiej. Do ostatniego dnia 1915 roku służył w oddziale samochodowym, później przeszkolił się w szkole pilotażu i otrzymał przydział do 218. oddziału lotniczego (Flieger-Abteilung). W oddziale pozostawał do końca pierwszej wojny światowej. W tym czasie wykonał niemal 350 lotów bojowych.

W grudniu 1918 roku w stopniu sierżanta pilota Antoni Katarzyński powrócił w rodzinne strony. Brał udział w walkach powstania wielkopolskiego. Już w styczniu 1919 roku zgłosił się do służby w wielkopolskich siłach powietrznych. 28 kwietnia 1919 roku otrzymał funkcję instruktora w Szkole Lotniczej w Ławicy. Kilkukrotnie prosił o przydział do jednej z eskadr na froncie. Wreszcie w połowie grudnia został przeniesiony do 4. eskadry lotniczej. Była ona jednak w trakcie przezbrajania we francuskie samoloty Bréguet XIV i nie brała udziału w zmaganiach z wojskami bolszewickimi. W połowie kwietnia eskadra wreszcie miała zacząć loty bojowe. W czasie startu do pierwszej misji na froncie uszkodzeniu uległy jednak dwa Bréguety, w tym maszyna Katarzyńskiego. Ze względu na straty 4. eskadra została połączona z 11. eskadrą lotniczą pod nazwą 11. eskadry niszczycielskiej. Około miesiąca później weteranowi lotnictwa niemieckiego przydzielono francuski samolot myśliwski S.VIIC1. Na tym samolocie Katarzyński także przeszedł wypadek lotniczy (zawiódł silnik), w wyniku którego pilot został lekko kontuzjowany. W czasie odwrotu Wojska Polskiego latem 1920 roku Katarzyński wykonał kilkanaście lotów bojowych. 8 lipca w czasie jednej z misji wraz z obserwatorem 18. eskadry Tadeuszem Uszyńskim zaatakował grupę żołnierzy Armii Czerwonej. Po kolejnym nawrocie polska załoga otrzymała postrzał w silnik i została zmuszona do awaryjnego lądowania. Obaj lotnicy zdołali jednak przedostać się do oddziałów Wojska Polskiego. 1 sierpnia Antoniego Katarzyńskiego przeniesiono do 12. eskadry wywiadowczej (pozbawiona samolotów 11. eskadra została wysłana na tyły, a Katarzyński chciał pozostać na froncie). W składzie oddziału działającego na korzyść 5. Armii brał udział w bitwie warszawskiej. Zdarzało się, że wykonywał po 4 loty bojowe dziennie. Za zasługi bojowe w końcu sierpnia otrzymał awans na podchorążego. We wrześniu jako lotnik 12. eskadry wywiadowczej brał udział w bitwie niemeńskiej. 21 września 1920 roku wracając z lotu bojowego zaatakował bolszewicki balon obserwacyjny. W czasie ataku został jednak ranny w wyniku ostrzału z ziemi. Postanowił wrócić na lotnisko w Markowszczyźnie. Wskutek utraty krwi nie był jednak w stanie wylądować i jego LVG C.V wpadł w korkociąg. Pilot zginął na miejscu. Towarzyszący mu obserwator podchorąży Szczepański został wyciągnięty z wraku, zdał raport z lotu i stracił przytomność, którą odzyskał dopiero po dwóch tygodniach. W czasie wojny o granice Polski Katarzyński wykonał około 75 lotów bojowych. Pośmiertnie awansowano go na podporucznika i uhonorowano Polową Odznaką Pilota.

Antonio Katarzyński był niezwykle doświadczonym pilotem wojskowym. Dwa lata spędził w lotnictwie niemieckim. Wykonał niemal 350 lotów na bardzo wymagającym froncie zachodnim pierwszej wojny światowej. Brał udział w powstaniu wielkopolskim. Ze względu na duży nalot otrzymał przydział do Szkoły Lotniczej w charakterze instruktora. Nie odpowiadało to jednak ambicjom Katarzyńskiego, który chciał walczyć na pierwszej linii. Na froncie polsko-bolszewickim wykonał kolejne 75 lotów bojowych. Odznaczał się odwagą, a wręcz brawurą. Nie jest przypadkiem, że w ciągu niecałych 3 miesięcy jego samolot dwukrotnie był strącany. W obu przypadkach maszyny Katarzyńskiego przy kolejnych nawrotach celnie ostrzeliwano z ziem. Za pierwszym razem lotnikom dopisało szczęście, za drugim – lot zakończył się katastrofą, a oddany sprawie narodowej pilot zginął w szczątkach samolotu.

Odznaczenia

• Polowa Odznaka Pilota.

Jednostki, w których służył Antoni Katarzyński

• 218. oddział lotniczy (Flieger-Abteilung);

• Szkoła Lotnicza w Ławicy;

• 4. eskadra lotnicza;

• 11. eskadra niszczycielska;

• 12. eskadra wywiadowcza.

Bibliografia
Kopański Tomasz, Niedoceniony bohater „cudu nad Wisłą”, [w:] Skrzydlata Polska, r. 1996, nr 6, s. 50-53.
Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa, pod red. M. Romeyko, Warszawa 1933.

Zdjęcie: Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa, pod red. M. Romeyko, Warszawa 1933, s. 318.

Mariusz Niestrawski