Władysław Jurgenson (1894-1920), kapitan pilot Wojska Polskiego.
Urodził się 20 kwietnia 1894 roku w Wiszniewie na wileńszczyźnie. Ukończył szkołę średnią w Petersburgu, a następnie rozpoczął studia na tamtejszej politechnice. 1 września 1914 roku powołano go do armii rosyjskiej. Pierwotnie uczył się w Oficerskiej Szkole Morskiej, a następnie został skierowany do Pawłowskiej Szkoły Wojennej, którą ukończył 1 października 1915 roku jako chorąży. W sierpniu następnego roku otrzymał promocję na podporucznika. W październiku został ranny w ramię pod Baranowiczami. Do tego czasu służył w 182. pułku piechoty i 2. pułku gwardii. Po hospitalizacji, od 1 maja do 17 listopada 1917 roku odbywał kurs w Szkole Obserwatorów Lotniczych w Kijowie. Od 1917 roku wykonywał loty bojowe w charakterze porucznika obserwatora w 5. syberyjskim oddziale lotniczym.
Ze względu na rozprzestrzenianie się rewolucji w Rosji Władysław Jurgenson zdecydował się wyjechać do Francji. 16 lutego 1918 roku dotarł na miejsce. Pierwotnie był przydzielony do obozu w Lessay. W połowie lipca trafił do szkoły pilotażu w Dijon. Następnie doskonalił umiejętności pilotażu na kursach w: Vinceuil, Istres, Miramas, Pau i Avord. 15 kwietnia 1919 roku otrzymał awans na kapitana, a 12 maja został dyplomowanym pilotem wojskowym. Do Polski przybył w ramach eskadry SPA 162. (162. eskadry SPAD-ów). W Polsce jednak bardzo szybko (3 czerwca) przeniesiono go do eskadry Br 39. (39. eskadry Bréguetów). 3 marca 1920 roku objął dowództwo nad 1. wielkopolską eskadrą lotniczą, która miesiąc później zmieniła nazwę na 12. eskadrę wywiadowczą. 10 maja na czele swojej eskadry leciał z zamiarem zbombardowania bolszewickiego lotniska. W drodze powrotnej eskadra Jurgensona została zaatakowana przez nieprzyjacielskie samoloty myśliwskie. Dowódca wprowadził swoją dwumiejscową maszynę (LVG C.V) do pojedynku myśliwskiego i rezultacie zdołał przepędzić samoloty nieprzyjacielskie. Otrzymał jednak postrzał z ziemi i wraz z obserwatorem pchor. Tadeuszem Dzierzgowskim wylądował awaryjnie pod Żłobinem, po stronie Armii Czerwonej. Został wzięty do niewoli. Torturowano go w Smoleńsku. Nie wyjawił jednak informacji na temat organizacji i siły polskiego lotnictwa. Został za to rozstrzelany przez żołnierzy bolszewickich.
Władysław Jurgenson uzyskał specjalność lotniczą jeszcze w czasie pierwszej wojny światowej. Wykonywał loty obserwacyjne nad frontem niemiecko-rosyjskim. Koniec wojny na wschodzie zmotywował go jednak do przedostania się do Francji. Tam przeszkolił się na pilota i z tą specjalnością służył w lotnictwie Wojska Polskiego. W decydującym roku wojny polsko-bolszewickiej uczyniono go dowódcą dobrze wyposażonej, lecz cierpiącej na niedobór oficerów eskadry wielkopolskiej. Na czele oddziału wykonał kilka lotów zespołowych przeciwko oddziałom Armii Czerwonej. Był oficerem gotowym do wielkich poświęceń. W swoim ostatnim locie w obronie podopiecznych doprowadził do nierównego boju z licznym przeciwnikiem. Przepędzając przeciwnika odniósł niezaprzeczalny sukces. Jednakże w sytuacji wydawałoby się już ustabilizowanej, jego LVG został poważnie uszkodzony. Pilot został schwytany, lecz mimo tortur nie ugiął się i nie zdecydował się na współpracę z bolszewikami.
Odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (8137);
- Krzyż Walecznych;
- Medal Niepodległości;
- Polowa Odznaka Pilota.
Jednostki, w których służył Władysław Jurgenson
- 182. pułk piechoty;
- 2. pułk gwardii;
- 5. syberyjski oddział lotniczy;
- SPA 162.;
- Br 39.;
- 1. wielkopolska eskadra lotnicza (12. eskadra wywiadowcza) – dowódca.
Awanse
- Chorąży (1 października 1915);
- Podporucznik (sierpień 1916);
- Porucznik (przed listopadem 1917);
- Kapitan (15 kwietnia 1919).
Bibliografia
Hoff Krzysztof, Skrzydła niepodległej. O wielkopolskim lotnictwie w okresie Drugiej Rzeczypospolitej, Poznań 2005.
Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa, pod red. M. Romeyko, Warszawa 1933.
Zieliński Józef, Lotnicy Kawalerowie Orderu Wojennego Virtuti Militari, Warszawa-Toruń 2005.
Zdjęcie: „Mała encyklopedia lotnicza”, Warszawa 1938, s. 159.
Mariusz Niestrawski
|
Znalazłeś błąd? Masz jakieś ciekawe materiały? Chcesz się podzielić zdjęciami? Napisz do nas! redakcja ( at ) infolotnicze.pl |