Supermarine Spitfire

Supermarine Spitfire jest najbardziej znanym brytyjskim myśliwcem II wojny światowej.

Supermarine Spitfire był jednoosobowym i jednomiejscowym samolotem myśliwskim o konstrukcji metalowej, półskorupowej z krytą kabiną. Podwozie samolotu było wciągane w locie z kółkiem tylnym. Napęd maszyny stanowiły silniki rzędowe początkowo Rolls Royce Merlin, a w późniejszych wersjach Griffon. Uzbrojenie Spitfire’a uzależnione było od wersji i składało się zasadniczo z karabinów maszynowych .303 cala lub działek Hispano kal. 20 mm. Dodatkowo w niektórych wersjach istniała możliwość podwieszania bomb czy dodatkowych zbiorników paliwa. Supermarine Spitfire seryjnie wyposażany był w radiostacje pokładową.

Głównym konstruktorem samolotu Spitfire był Reginald Joseph Mitchell. Maszyna powstała w niewielkich (porównując z Hawkerem) zakładach Supermarine znanych głównie z produkcji rekordowych wodnosamolotów święcących sukcesy w zawodach Schneider Trophy. Bardzo często na wskazuje się na owe maszyny jako „protoplastów” Spitfire’a. Patrząc jednak na ich rozwiązania konstrukcyjne trudno znaleźć ważniejsze wspólne elementy. Na pewno jednak doświadczenie zdobyte przez Mitchella pomogło w opracowaniu tak „czystego” aerodynamicznie samolotu jakim był Spitfire.

Bezpośrednim poprzednikiem Spitfire’a był Typ 224 będący jednopłatem ze stałym podwoziem napędzanym silnikiem Rolls-Royce Goshawk o mocy 670 KM. Maszyna ta okazała się nieudana i brytyjskie Ministerstwo Lotnictwa nie wyraziło nią zainteresowania. Kolejny projekt zapoczątkowany latem 1934 roku był już dużo bardziej udany i określony jako Typ 300. Niezwykle ważnym zagadnieniem przy planowaniu nowej konstrukcji był silnik. Poprzednio użyty Goshawk miał zbyt małą moc, w związku z czym rozważano zastosowanie mocniejszych jednostek Napier Dagger. Ostatecznie jednak postanowiono użyć powstający motor Rolls Royce PV XII który później nazwany został Merlin. Prace nad takim połączeniem Mitchell rozpoczął w listopadzie 1934 roku. Szybko wywołało to zainteresowanie Ministerstwa które w już w grudniu złożyło zamówienie na wykonanie prototypu. Formalnym potwierdzeniem zamówienia było wydanie na początku 1935 roku wytycznych F.37/34 opartych na danych nowej konstrukcji Supermarine. Najbardziej charakterystycznym elementem Spitfire’a były z pewnością jego skrzydła o obrysie eliptycznym. Ich specjalna konstrukcja wewnętrzna zapewniała dużą lekkość i wytrzymałość. Dodatkowo umożliwiało to później montowanie różnych wariantów uzbrojenia, a zwichrowanie samego płata poprawiało bezpieczeństwo i właściwości lotne ostrzegając przed przeciągnieciem. Uzbrojenie nowej maszyny początkowo miało składać się z 4 karabinów maszynowych .303 cala. W toku prac uznano jednak, że bardziej właściwym rozwiązaniem jest zamontowanie 8 km-ów. Próby aerodynamiczne modelu płatowca wykazały pewne niedomagania które jednak dość szybko udało się rozwiązać. Więcej problemów nastręczał układ chłodzenia powierzchniowego zastosowany w maszynie. Rozwiązanie to mimo, że poprawiało właściwości aerodynamiczne to jednak było mocno zawodne. Ostatecznie dzięki opracowaniu przez F. Mereditha nowego typu chłodnicy nie generującej znaczącego oporu Mitchell zrezygnował z pierwotnego rozwiązania.

We wrześniu 1935 roku rozpoczęto w końcu budowę prototypu maszyny który ukończono w połowie lutego kolejnego roku. Został on oznaczony jako K5054 i poddany szczegółowym próbom. 5 marca 1936 roku prototyp Spitfire’a z zablokowanymi goleniami podwozia i dwułopatowym śmigłem został pomyślnie oblatany przez kpt. J. Summers’a. Maszyna zachowywała się poprawnie w związku z czym prowadzono kolejne testy mające wskazać najwłaściwsze rozwiązania. W tym samym czasie Ministerstwo Lotnictwa nadało oficjalnie samolotowi nazwę Spitfire. Loty trwające w kwietniu i maju wykazały szereg niedoróbek i drobnych problemów – ze sterami czy śmigłem. Udało się je jednak dość szybko usunąć co zaowocowało uzyskaniem prędkości maksymalnej w locie poziomym 560 km/h. 26 maja 1936 roku maszyna została dostarczona do Marlesham Heath celem przeprowadzenia prób przez Air Ministry. Testy potwierdziły bardzo dobre parametry maszyny co zaowocowało zaakceptowaniem jej przez brytyjskich decydentów. 3 czerwca 1936 roku zamówiono pierwsze 310 maszyn Supermarine Spitfire. Od tej decyzji do rozpoczęcia produkcji seryjnej była jednak jeszcze długa droga. Kolejne miesiące wykorzystane zostały na dopracowywanie i wypróbowywanie kolejnych elementów i rozwiązań. Doprowadziło to do m.in. zmiany sposobu nitowania, wymiany śmigła, rezygnacji z ruchomych osłon podwozia głównego, zamontowania kółka tylnego itd. W trakcie prób mi uniknięto też awarii które dodatkowo przedłużały cały proces. Zgodnie z umową pierwsze seryjne maszyny wyprodukowane miały zostać po 15 miesiącach od złożenia zamówienia, czyli w październiku 1937 roku. Opóźnienia w przygotowaniu poprawek a przede wszystkim zbyt małe moce zakładów Supermarine spowodowały, że termin ten przesunął się aż do maja kolejnego roku. Z kolei pierwszy egzemplarz Spitfire I przekazano RAF dopiero 19 lipca 1938 roku.

Myśliwiec Supermarine Spitfire stał się symbolem brytyjskiego lotnictwa myśliwskiego okresu II wojny światowej. Maszyna ta okazała się na tyle udana, że pozostała w pierwszej linii do końca działań wojennych, a także później. Niesamowicie ważnym okazał się duży potencjał modernizacyjny który spowodował, że Spitfire przez cały ten czas pozostawał w światowej czołówce samolotów myśliwskich. Produkcja Spitfire’a zamknęła się liczbą 20 351 egzemplarzy.

Bibliografia
Jońca A., Samolot myśliwski Spitfire Mk. I – V, Warszawa 1979.
Matusiak W., Supermarine Spitfire, cz 2, Warszawa 1998.
Matusiak W., Supermarine Spitfire, cz 3, Warszawa 1999.
Price A., Supermarine Spitfire, cz 1, Warszawa 1997.

Grafika: Spitfire Mk I z 66. Dywizjonu Myśliwskiego RAF, autor – B.Huber, Wikimedia Commons.

Wojciech Sługocki