Kubala Kazimierz

Kazimierz Kubala (1893-?), major obserwator Wojska Polskiego.

Urodził się 25 stycznia 1893 roku w Podłężu (okolice Bochni). Był absolwentem szkoły powszechnej w Starym Sączu i gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku. Przed wybuchem pierwszej wojny światowej podjął studia na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. 1 sierpnia 1914 roku został wcielony do armii austro-węgierskiej. Ukończył oficerską Szkołę Jednorocznych we Freiburgu, po czym służył najpierw w 13., a później w 58. pułku piechoty. 15 czerwca 1916 roku otrzymał skierowanie do Szkoły Obserwatorów w Wiener Neustadt. Po zakończonym kursie walczył w składzie 11. kompanii balonowej, a następnie 26. kompanii lotniczej na froncie włoskim i albańskim.

W 1918 roku Kazimierz Kubala rozpoczął służbę w Krakowskiej Legii Oficerskiej. Brał udział w organizacji eskadr lotniczych na krakowskim lotnisku Rakowice. W drugim tygodniu listopada 1918 roku jako obserwator służył w lwowskiej 2. eskadrze lotniczej bojowej (późniejszej 6. eskadrze wywiadowczej). Od lutego do marca 1919 roku kształcił się w Wojskowej Szkole Lotniczej w Warszawie. 1 kwietnia został przydzielony do Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego. 18 października wcielono go do 59. eskadry. Od 30 marca do 25 grudnia 1920 roku był oficerem taktycznym w III. grupie lotniczej (dywizjonie lotniczym). Mimo pełnienia tej funkcji nie stronił od lotów bojowych. Do zakończenia działań wojennych wykonał 158 lotów nad terytorium nieprzyjaciela. Po wojnie na własną prośbę został zdemobilizowany. Dokończył przerwane przed wojną studia we Lwowie i uzyskał tytuł magistra farmacji. W listopadzie 1922 roku otrzymał powołanie do służby czynnej. Początkowo był zastępcą, a później kierownikiem Centralnych Warsztatów Lotniczych w Warszawie. W latach 1924-1925 ukończył Niższą Szkołę Pilotów w Bydgoszczy i Wyższą Szkołę Pilotów w Grudziądzu. Później trafił do Polskiej Wojskowej Misji Zakupów w Paryżu.

Kazimierz Kubala był nawigatorem mjr. pil. Ludwika Idzikowskiego w trakcie dwóch prób przelotu nad Atlantykiem na samolocie Amiot 123 „Marszałek Piłsudski”. Pierwszą próbę przelotu z Francji do Stanów Zjednoczonych lotnicy podjęli 3 lipca 1928 roku. Musieli zrezygnować ze względu na pęknięty zbiornik oleju. Druga próba miała miejsce 13 lipca 1929 roku. Ze względu na nierówną pracę silnika lotnicy zdecydowali się na lądowanie w trudnych warunkach atmosferycznych na Azorach. Mjr Idzikowski zginął, a mjr Kubala został wyciągnięty z płonącego samolotu. W końcu 1929 roku Kubala wrócił do Polski i objął dywizjon liniowy w lwowskim 6. Pułku Lotniczym. W 1930 roku rozpoczął pracę w Instytucie Badań Technicznych Lotnictwa. Od końca 1930 roku Kubala zapoczątkował ataki skierowane w osobę szefa Departamentu Aeronautyki płk. pil. Ludomiła Rayskiego, którego oskarżał o działanie na szkodę państwa, marnotrawienie środków publicznych i złą politykę sprzętową. Po wyczerpaniu możliwości służbowych Kubala wysyłał listy do dygnitarzy państwowych z pominięciem drogi służbowej. Za tę działalność Ministerstwo Spraw Wojskowych w porozumieniu z Departamentem Sprawiedliwości oskarżyło Kubalę o „obrazę nieoszczerczą” względem płk. Rayskiego, wydaliło go z wojska i skazało na rok więzienia. Po odbyciu wyroku Kubala sporządził memorandum na temat katastrofalnej sytuacji polskiego lotnictwa. W rezultacie został zmuszony do emigracji. W listopadzie 1933 roku wyjechał do Brazylii.

Kazimierz Kubala swoją przygodę z lotnictwem rozpoczął jeszcze w czasie pierwszej wojny światowej. Służył jako obserwator w lotnictwie austro-węgierskim. Kubala bardzo zasłużył się dla polskiego lotnictwa. Uczestniczył w organizacji polskiego lotnictwa w Galicji. Pełnił odpowiedzialne funkcje w czasie wojny polsko-ukraińskiej i polsko-bolszewickiej. W latach pokoju, mimo że pierwotnie zdemobilizowany, obejmował ważne stanowiska w organach centralnych. Wespół z Ludwikiem Idzikowskim mieli szansę stać się pierwszymi polskimi zdobywcami Atlantyku. Próba zakończyła się jednak porażką, a po kuracji Kubala rozpoczął bezpardonową walką z nieprawidłowościami (tak rzeczywistymi, jak i wyimaginowanymi) w polskim lotnictwie. Nie był jednak w stanie zagrozić pozycji Ludomiła Rayskiego i w rezultacie został zmuszony do opuszczenia wojska i emigracji.

Lista odznaczeń

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (nr 486);

• Krzyż Walecznych;

• Złoty Krzyż Zasługi;

• Polowa Odznaka Obserwatora (nr 23).

Lista jednostek, w których Kazimierz Kubala służył lub dowodził i stanowisk, które pełnił

• 13. pułk piechoty (Austro-Węgry);

• 58. pułk piechoty (Austro-Węgry);

• 11. kompania balonowa (Austro-Węgry);

• 26. kompania lotnicza (Austro-Węgry);

• Krakowska Legia Oficerska;

• 2. eskadra lotnicza bojowa (6. eskadra lotnicza);

• Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego;

• 59. eskadra lotnicza;

• III. grupa lotnicza (dywizjon lotniczy) – oficer taktyczny;

• Centralne Warsztaty Lotnicze – zastępca, a później kierownik;

• Polska Wojskowa Misja Zakupów w Paryżu;

• 6. Pułk Lotniczy – dowódca dywizjonu liniowego;

• Instytut Badań Technicznych Lotnictwa.

Bibliografia
Kędzierski Janusz, Kazimierz Kubala, r. 1968, nr 34-35 (894-895), s. 38.
Zieliński Józef, Lotnicy Kawalerowie Orderu Wojennego Virtuti Militari, Warszawa-Toruń 2005.

Zdjęcie: Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa, pod red. M. Romeyko, Warszawa 1933, s. 290. Samolot Amiot 123 „Marszałek Piłsudski” przed swoim ostatnim lotem. W kabinie siedzą mjr pil. Ludwik Idzikowski i mjr obs. Kazimierz Kubala. 

Mariusz Niestrawski