RWD-14 Czapla

RWD-14 Czapla – polski dwuosobowy, jednosilnikowy samolot towarzyszący w układzie górnopłata o konstrukcji mieszanej.

Maszynę opracowaną w latach 1934-38 produkowała Lubelska Wytwórnia Samolotów. Samolot napędzany był silnikiem gwiazdowym Skoda-PZL G-1620B Mors II o mocy 317-346 kW (430-470KM). RWD-14 uzbrojony był w dwa karabiny maszynowe – jeden stały pilota PWU wz. 33 kal. 7,92 mm z zapasem amunicji 500 naboi i ruchomy obserwatora Vickers F kal. 7,92 mm z zapasem 388 naboi. W sumie w latach 1938-39 wyprodukowano 65 sztuk RWD-14 Czapla, które zostały użyte bojowo w pięciu eskadrach podczas kampanii polskiej 1939 roku. Kilkanaście maszyn było później używanych w Rumunii.

Opracowanie konstrukcji

Projekt opracowany został w Doświadczalnych Warsztatach Lotniczych w 1934 roku i był rozwinięciem konstrukcji RWD-12 z silnikiem Skoda G-1620 Mors. Brał on udział w konkursie Departamentu Aeronautyki na nowy samolot towarzyszący mający zastąpić Lubliny R-XIII. W pokonanym polu RWD-14 zostawił takie konstrukcje jak R-XXI, U-6, Z-7 i M-8.

Pierwszy prototyp RWD-14/I został oblatany późną jesienią 1935 roku. Maszyna wyposażona była przejściowo w silnik Pratt&Whitney Wasp Junior o mocy 295 kW (400 KM). Następnie maszyna trafiła na testy w IBTL które wykazały liczne usterki i osiągi słabsze od zakładanych. Drugi prototyp RWD-14/II i trzeci RWD-14/III zaczęto opracowywać w połowie 1936 roku. Oba prototypy posiadały zmienioną i lżejszą konstrukcję ramy kadłuba ze stali chromomolibdenowej, zmieniono w nich też zastrzały skrzydeł ze względu na wymaganą przez wojsko możliwość składania skrzydeł. Samoloty były już wyposażone w przewidziany dla nich silnik Mors I, z tym, że na RWD-14/III został on zabudowany pod kątem 4% do osi pionowej. Dodatkowo trzeci prototyp posiadał szerzej rozstawione i inaczej zamontowane golenie podwozia, kabinę załogi umieszczoną we wspólnym wycięciu i planowane uzbrojenie. Maszyna ta miała być wzorcem wersji produkcyjnej RWD-14a której rozpoczęcie dostaw planowano na wiosnę 1937 roku. RWD-14/II został oblatany pod koniec 1936, a RWD-14/III na początku 1937 roku. Katastrofa drugiego prototypu z 20 kwietnia 1937 roku doprowadziła do opóźnienia rozpoczęcia produkcji i zmian w ogonie samolotu. Kolejny wypadek z udziałem RWD-14/III zmusił do dalszego poszukiwania przyczyny wypadków – okazało się, że było nią zahaczenie się dźwigni mechanizmu sterowania o kratownicę samolotu podczas lotu nurkowego. Skutkiem tego jesienią 1937 roku opracowany został czwarty prototyp – RWD-14/IV charakteryzujący się wzmocnioną konstrukcją kratownicy w tylnej części kadłuba, przekonstruowane usterzenie ogonowe, ulepszony układ sterowania wysokości i oddzielne kabiny załogi. Maszyna ta stanowiła wzorzec seryjnego RWD-14b nazwanego „Czapla” i skierowanego do produkcji w Lubelskiej Wytwórni Samolotów.

Produkcja i użycie

W związku ze znacznymi opóźnieniami w projekcie samolotu zamówienie na RWD-14b ograniczono do 65 egzemplarzy. Produkcja rozpoczęta w połowie 1938 roku miała się zakończyć 28 lutego 1939 roku. Pierwsze egzemplarze seryjne trafiły do jednostek wiosną, a do 1 września 1939 roku wyposażono w RWD-14 w sumie 5 eskadr w których znajdowało się 35 maszyn. Pozostałe 30 samolotów było w tym czasie w remontach i rezerwie, część z nich trafiła w trakcie działań wojennych jako uzupełnienie. 11 samolotów RWD-14 Czapla przeleciało granicę z Rumunią i zostały one wykorzystane przez lotnictwo wojskowe tego kraju.

RWD-14b Czapla mimo że w chwili projektowania spełniała wymagania wojska, to z powodu blisko dwuletnich opóźnień uznano ją za maszynę przejściową, licząc na szybkie wdrożenie do produkcji dużo nowocześniejszego modelu LWS-3 „Mewa”. Z tego też powodu w 1937 roku zastanawiano się w ogóle nad celowością podjęcia produkcji tego modelu jako nie spełniającego już wszystkich wymagań (prędkości i możliwości obronnych)

Jednostki które użytkowały samolot bojowo w kampanii polskiej 1939 roku

13. eskadra obserwacyjna – 7 RWD-14 Czapla

23. eskadra obserwacyjna – 7 RWD-14 Czapla

33. eskadra obserwacyjna – 7 RWD-14 Czapla

53. eskadra obserwacyjna – 7 RWD-14 Czapla

63. eskadra obserwacyjna – 7 RWD-14 Czapla

Bibliografia:

Cynk Jerzy, Siły lotnicze Polski i Niemiec Wrzesień 1939, Warszawa 1989.

Mordawski Hubert, Polskie lotnictwo wojskowe 1920-1939; Od tryumfu do tragedii, Wrocław 2011.

Zdjęcie: Instrukcja obsługi samolotu Czapla, MSWojsk.Dow.Lotn. nr 2800-29/Lotn. 1939

Wojciech Sługocki