| Streszczenie | Summary |
| Włodzimierz Zagórski urodził się na terenie Francji. Uczęszczał do szkół cywilnych i wojskowych na terenie Austro-Węgier. Służył w armii austriackiej, Leginach Polskich, Polskim Korpusie Posiłkowym i wreszcie w Wojsku Polskim. Był powiązany z cywilnym przemysłem. Dwukrotnie odchodził z wojska (w 1918 i 1921) i dwukrotnie powracał do polskiej armii (w 1920 i 1923). Od 1924 roku stał na czele polskiego lotnictwa wojskowego. Dowodził lotnictwem strony rządowej w trakcie zamachu majowego. Po zamachu został uwięziony i prawdopodobnie zamordowany. | Włodzimierz Zagórski was born in France. He attended public and military schools in Austria-Hungary. He served in the Austrian army, the Polish Legions, the Polish Auxiliary Corps and finally in the Polish Army. Zagórski had ties with the civil industry sector. Twice, he left the army (in 1918 and 1921) and both times he came back to service (in 1920 and 1923). Since 1924 he had commanded the Polish Air Force. He was the commander of the air forces loyal to the government during the May coup. After the coup he was imprisoned and most likely murdered. |
| Hasła indeksowe | Key Words |
| Zagórski, pilot, zamach majowy, Francopol, Polski Korpus Posiłkowy | Zagórski, pilot, the May coup, Francopol, Polish Auxiliary Corps |
Początek lat dwudziestych XX wieku to trudny okres dla polskiego lotnictwa wojskowego.
Demobilizacja i cięcia budżetowe utrudniały utrzymywanie Wojsk Lotniczych w wysokiej sprawności bojowej. Sytuacja uległa poprawie wraz z mianowaniem szefem Departamentu IV Żeglugi Powietrznej Ministerstwa Spraw Wojskowych francuskiego generała François Léon`a Leveque`a. Francuz dobrze się sprawdził na obcym dla siebie stanowisku (był saperem). Umiejętnie poczynione zakupy sprzętu zwiększyły wartość polskiego lotnictwa. Swą funkcję piastował jednak dosyć krótko. Latem 1924 roku zastąpił go gen. Włodzimierz Zagórski. Zagórski to postać do dziś bardzo kontrowersyjna, której okoliczności zaginięcia, czy też śmierci do dziś nie zostały wyjaśnione.
Włodzimierz Zagórski urodził się 21 lipca 1882 roku w Saint Martin Lautosque na terenie Francji w rodzinie emigranta politycznego (byłego powstańca styczniowego). Uczęszczał do III gimnazjum w Krakowie, gdzie zdał maturę ((Z. Cieślikowski, Tajemnice śledztwa K0-1042/27, Warszawa 1975, s. 9; H. Mordawski, Polskie lotnictwo wojskowe 1920-1939. Od tryumfu do tragedii, Wrocław 2011, s. 70; P. Stawecki, Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918-1939, Warszawa 1994, s. 358. Według Huberta Mordawskiego Zagórski urodził się dzień później.)).
W 1900 roku wstępując na Wojskową Akademię Techniczną w Wiedniu Zagórski rozpoczął swoją kilkunastoletnią służbę w armii austriackiej. 18 sierpnia 1902 roku ukończył szkołę i otrzymał stopień podporucznika artylerii. 1 maja 1909 roku Zagórskiego promowano do stopnia porucznika. W 1910 ukończył naukę w Akademii Sztabu Generalnego w Wiedniu i został szefem sztabu VIII. Brygady Piechoty stacjonującej w Krakowie. W 1911 roku przeszedł do Biura Ewidencji Sztabu Generalnego rozpoczynając służbę wywiadowczą. Obszarem jego działania była Rosja. W 1913 Zagórski awansował na kapitana Sztabu Generalnego ((Z. Cieślikowski, Tajemnice śledztwa…, s. 9; H. P. Kosk, Generalicja polska. Popularny słownik biograficzny, t. II M-Ż, Pruszków 2001, s. 270; H. Mordawski, Polskie lotnictwo…, s. 70; P. Stawecki, Słownik biograficzny…, s. 358.)).
Po wybuchu pierwszej wojny światowej i utworzeniu Legionów Polskich, 20 sierpnia 1914 roku kpt. Włodzimierz Zagórski otrzymał stanowisko szefa sztabu Komendy Legionów Polskich (dowodził gen. Rajmund Baczyński). Tam po raz pierwszy spotkał się z Józefem Piłsudskim, tam też rozpoczęła się ich wzajemna nienawiść wynikająca z ambicji i odmiennych poglądów na sprawę polską. W kwietniu 1916 roku Zagórski zrezygnował z funkcji szefa sztabu. Chciał pozostać w Legionach, jednak wojskowe władze austriackie skierowały go do sztabu XVIII. Korpusu. Po akcie 5 listopada 1916 roku powrócił do Legionów Polskich w stopniu majora i objął dowództwo I. batalionu 6. pułku piechoty. Następnie dowodził 3. ppleg, przez pewien czas był też P.O. szefa sztabu Komendy Legionów Polskich. Po kryzysie przysięgowym (Zagórski złożył przysięgę) mjr Zagórski otrzymał dowództwo nad pułkiem artylerii Polskiego Korpusu Posiłkowego. Po pokoju w Brześciu zawartym między państwami centralnymi a Rosją, na znak protestu oddziały Polskiego Korpusu Posiłkowego przedarły się przez front pod Rarańczą. Mjr Zagórski został przy tym wzięty do niewoli i internowany w Marmarosz Sziget. Po kilku miesiącach umorzono jednak proces o zdradę wojenną ((Z. Cieślikowski, Tajemnice śledztwa…, s. 59-60; M. Romeyko, Przed i po maju, Warszawa 1967, s. 210-211; P. Stawecki, Słownik biograficzny…, s. 358-359. Według Jerzego Rawicza, Henryka Piotra Koska oraz Tadeusza Kryski-Karskiego i Stanisława Żurakowskiego Włodzimierza Zagórskiego osadzono w obozie w Huszt. (Por. H. P. Kosk, Generalicja polska…, s. 270; T. Kryska-Karski, S. Żurakowski, Generałowie Polski niepodległej, Warszawa 1991, s. 185; J. Rawicz, Generał Zagórski zaginął, Warszawa 1963, s. 29.) )).
Jesienią 1918 roku Zagórski znalazł się na ziemiach polskich. Krótki czas pełnił funkcję szefa sztabu Wojsk Polskich przy Radzie Regencyjnej. Jednakże już 12 listopada zrezygnował ze stanowiska i złożył podanie o przeniesienie do rezerwy. Nie chciał bowiem służyć pod rozkazami Józefa Piłsudskiego ((M. Romeyko, Przed i po maju, s. 211; P. Stawecki, Słownik biograficzny…, s. 359. Zdaniem Tadeusza Kryski-Karskiego i Stanisława Żurakowskiego Włodzimierz Zagórski odszedł nie do rezerwy, lecz do oddziału liniowego. Były szef sztabu Komendy Legionów Polskich miał być dowódcą 1. pułku artylerii najcięższej. Od listopada 1918 roku aż do grudnia 1920. (Por. T. Kryska-Karski, S. Żurakowski, Generałowie Polski niepodległej, s. 185.) )).
W kwietniu 1920 roku Włodzimierz Ostoja-Zagórski zdecydował się jednak na powrót do Wojska Polskiego. Dowodził Dywizją Ochotniczą, był szefem sztabu Frontu Północnego dowodzonego przez gen. Józefa Hallera, a także pełnił obowiązki dowódcy 4. Dywizji Piechoty. Za wojnę polsko-radziecką Włodzimierz Zagórski został czterokrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych ((Z. Cieślikowski, Tajemnice śledztwa…, s. 61; H. Mordawski, Polskie lotnictwo…, s. 70-71; P. Stawecki, Słownik biograficzny…, s. 359.))
W rok po drugim wstąpieniu do Wojska Polskiego płk SG Włodzimierz Zagórski został po raz drugi na własną prośbę przeniesiony do rezerwy. Jako cywil Zagórski znalazł się we władzach statutowych Zakładów Amunicyjnych „Pocisk”. Był także współzałożycielem i współudziałowcem Francusko-Polskich Zakładów Samochodowych i Lotniczych, popularnie nazywanych „Francopol” ((H. P. Kosk, Generalicja polska…, s. 270; H. Mordawski, Polskie lotnictwo…, s. 71.)).