| Streszczenie | Summary |
| Artykuł podejmuje problematykę relacji pomiędzy Rzeczpospolitą Polską a Socjalistyczną Republiką Wietnamu. Tekst rozpoczyna się od scharakteryzowania Wietnamu, jego historii, położenia geograficznego i gospodarki. Polska nawiązała stosunki dyplomatyczne z Wietnamem w 1954 roku. Współpraca kontynuowana była także po 1989 roku. W ciągu ostatnich kilkunastu lat współpraca między obydwoma państwami nabrała dodatkowego tempa. | The article deals with the relations between the Republic of Poland and the Socialist Republic of Vietnam. The text begins with a description of the characteristics of Vietnam, its history, geographical location and economy. Poland established diplomatic relations with Vietnam in 1954. This relationship continued even after 1989. In the last couple of years cooperation between the two states became even more active. |
| Hasła indeksowe | Key Words |
| Socjalistyczna Republika Wietnamu, Rzeczpospolita Polska, XX i XX wiek | Socialist Republic of Vietnam, Republic of Poland, 20th and 21st century |
Socjalistyczna Republika Wietnamu leżąca w Azji Południowo-Wschodniej, na półwyspie Indochińskim, dla Rzeczpospolitej Polskiej wydawać by się mogła krajem odległym i dość egzotycznym i niewiele mającym wspólnego z Europejską rzeczywistością. Jednak, gdy zagłębimy się w historię stosunków międzynarodowych, okaże się, że Polskę i Wietnam łączy długa historia wzajemnych kontaktów, które z większą lub mniejszą intensywnością istnieją do dnia dzisiejszego.
Właśnie z tego powodu postanowiłem podjąć się napisania kilku słów na temat relacji polsko-wietnamskich, oraz próby określenia dnia dzisiejszego w tych kontaktach, jak również przyszłości. Aby dobrze zaprezentować temat postawionych zostało kilka celów, które pozwolą w przejrzysty sposób zrozumieć, dlaczego Polska interesuje się Wietnamem. A mianowicie, na początku podejmę próbę charakterystyki Socjalistycznej Republiki Wietnamu pod względem politycznym i gospodarczym, następnie zaprezentuję historię wzajemnych stosunków w drugiej połowie XX wieku, jako trzeci cel przedstawię relacje polsko-wietnamskie w XXI wieku i ich perspektywy rozwoju w latach następnych. Wszystko to pozwoli pokazać, że Wietnam nie jest dla Polski tak odległym państwem jakby się wydawało.
Charakterystyka Socjalistycznej Republiki Wietnamu
2 września 1945 roku, w północnej części kraju, niepodległość ogłosiła Demokratyczna Republika Wietnamu, pod wodzą Ho Chi Minh’a. Po trzydziestoletnich wojnach, 2 lipca 1976 roku, nastąpiło zjednoczenie Wietnamu Północnego z Południowym i powstała Socjalistyczna Republika Wietnamu.
W 1986 roku, w wyniku poważnego kryzysu gospodarczego, władze SRW podjęły decyzję o wprowadzeniu reform doi moi, czyli odnowy, m.in. postanowiono uwolnić rynek, wprowadzając wolność handlu (znosząc gospodarkę centralnie planowaną), co przyniosło bardzo dobre wyniki w postaci np. wzrostu PKB ((Zob. M. Pietrasiak, System polityczny Socjalistycznej Republiki Wietnamu, „Azja-Pacyfik” 2009(12), s. 40-58; Nguyen Thi Thanh Thuy, Doi moi – zmiany społeczno-ekonomiczne w Wietnamie: ich źródła, istota i rezultaty, „Azja-Pacyfik” 2009(12), s. 71-99.)).
Wietnam jest republiką socjalistyczną, z konstytucją uchwaloną 15 kwietnia 1992 roku. Obecnie prezydentem jest Truong Tan Sang ((Wybierany przez Zgromadzenie Narodowe, w którym zasiada 500 członków.)), szefem rządu natomiast jest Nguyen Tan Dung ((Mianowany przez prezydenta spośród członków Zgromadzenia Narodowego.)).
W Socjalistycznej Republice Wietnamu funkcjonuje tylko jedna legalna partia polityczna i jest nią Komunistyczna Partia Wietnamu. Oczywiście istnieje także opozycja w postaci Demokratycznej Partii Wietnamu, Demokratycznej Partii Ludowej Wietnamu i Sojuszu na rzecz Demokracji. Są to grupy, które popierają demokrację, jednak nie są uznawane przez rząd SRW.
Wietnam należy do licznych organizacji międzynarodowych, takich jak: ASEAN, ONZ, UNESCO, WHO, WTO, AFTA, APEC, ASEM i wiele innych ((Vietnam [w:] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/vm.html# [data dostępu 23.05.2012r.].)).
W SRW mieszka ponad 91 milionów ludzi ((Tamże. Są to prognozy na 2012 rok.)), wg stanu na 2010 rok populacja Wietnamu liczyła ok. 87 milionów, przy powierzchni 331 051,4 km2,o średniej gęstości zaludnienia wynoszącej 263 mieszkańców na kilometr kwadratowy ((Population and population density in 2010 by province [w:] http://www.gso.gov.vn/default_en.aspx?tabid=467&idmid=3&ItemID=11728 [data dostępu 23.05.2012r.].)). Polska pod tym względem przedstawiała się następująco: liczba ludności w 2010 roku wynosiła 38 200 037, przy 312 679 km2 powierzchni i przy gęstości zaludnienia wynoszącej 122 mieszkańców na kilometr kwadratowy ((Rocznik Demograficzny, Warszawa 2011, s. 66 i passim [w:] http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_rs_rocznik_demograficzny_2011.pdf [data dostępu 23.05.2012r.].)).
Co do gospodarki, to wspomniane już reformy doi moi, spowodowały otwarcie się rynku wietnamskiego na obcy kapitał, co zaowocowało napływem środków inwestycyjnych. Przyczyniło się to do szybkiego wzrostu gospodarczego kraju, który np. w 1986 roku miał inflację na poziomie 700%, a już w 1992 roku inflacja wynosiła 20% ((Nguyen Thi Thanh Thuy, Doi moi – zmiany społeczno-ekonomiczne w Wietnamie: ich źródła, istota i rezultaty, „Azja-Pacyfik. Społeczeństwo – Polityka – Gospodarka”, 2009(12), s. 78.)). Inflacja w SRW nadal pozostaje najwyższa w regionie, i w 2011 roku wynosiła 18,6% ((Vietnam [w:] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/vm.html# [data dostępu 23.05.2012r.].)).
Realne tempo wzrostu PKB wynosiło w Wietnamie w 2011 roku 5,8% co uplasowało ten kraj na 50 miejscu na świecie, gdzie np. Polska z 3,8% była na 105 miejscu na świecie ((GDP – Real Growth Rate [w:] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2003rank.html?countryName=Vietnam&countryCode=vm®ionCode=eas&rank=50#vm [data dostępu 23.05.2012r.].)). Tempo wzrostu produkcji przemysłowej w 2011 roku w Wietnamie wynosiło 7,5% (30 miejsce na świecie), w Polsce było to 7,0% (41 miejsce na świecie) ((Industrial Production Growth Rate [w:] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2089rank.html?countryName=Vietnam&countryCode=vm®ionCode=eas&rank=30#vm [data dostępu 23.05.2012r.].)).
Dodatkowym atutem Wietnamu są jego rezerwy ropy naftowej, które wynoszą 600 milionów baryłek, oraz gazu ziemnego na poziomie 192,5 miliardów m3 rezerw ((Vietnam [w:] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/vm.html# [data dostępu 23.05.2012r.].)).
Wietnam importuje: maszyny i urządzenia, produkty ropopochodne, wyroby stalowe, surowce do odzieży i butów, elektronikę, tworzywa sztuczne, samochody (na łączną kwotę 105,3 miliarda dolarów). Głównymi partnerami w tym przypadku są: Chiny 22%, Korea Południowa 13,2%, Japonia 10,4%, Tajwan 8,6%, Tajlandia 6,4%, Singapur 6,4% ((Tamże.)).
Wietnam eksportuje: ubrania, buty, owoce morza, ropę naftową, elektronikę, wyroby drewniane, ryż i maszyny (na kwotę 96,3 miliarda dolarów). Głównymi partnerami są: USA 18%, Chiny 11%, Japonia 11%, Niemcy 3,7% ((Tamże.)).
Dla porównania podamy jeszcze wysokość wydatków na cele wojskowe, które w Wietnamie w 2005 roku wynosiły 2,5% PKB. W Polsce wg danych z 2010 roku wydatki na wojsko wynosiły 1,9% PKB ((Military Expenditures [w:] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2034rank.html?countryName=Vietnam&countryCode=vm®ionCode=eas&rank=59#vm [data dostępu 23.05.2012r.].)).
Dzieje relacji polsko-wietnamskich do końca XX wieku
Już ponad sześćdziesiąt lat trwają relacje polsko-wietnamskie. Współpraca między tymi krajami jest długa i mniej lub bardziej intensywna. Zaczęła się 3 lutego 1950 roku, kiedy to Polska uznała istnienie Demokratycznej Republiki Wietnamu. 4 lutego 1950 roku Polska nawiązała z DRW stosunki dyplomatyczne na szczeblu Ambasad. Pierwszy ambasador Polski, Tomasz Piętka, przyjechał do Hanoi 19 grudnia 1954 roku ((Wybrane ważniejsze wydarzenia w stosunkach dwustronnych polsko-wietnamskich [w:] http://www.hanoi.polemb.net/?document=107 [data dostępu 24.05.2012 r.].)). Polska jako jedno z pierwszych państw na świecie uznała niepodległość Wietnamu, razem z innymi państwami bloku socjalistycznego.
Po wojnie DRW z Francją ((Zob.: P. Ostaszewski, Wietnam. Najdłuższy konflikt powojennego świata 1945-1975, Warszawa 2000.)), w 1954 roku, na mocy Układów Genewskich z 21 lipca, Polska została członkiem Międzynarodowej Komisji Nadzoru i Kontroli nad przestrzeganiem warunków pokoju w Wietnamie, Laosie i Kambodży ((Wybrane ważniejsze wydarzenia w stosunkach dwustronnych polsko-wietnamskich [w:] http://www.hanoi.polemb.net/?document=107 [data dostępu 24.05.2012 r.].)).
Od roku 1954 PRL nawiązał ściślejsze stosunki dyplomatyczne i handlowe z DRW. W 1955 roku swoją ambasadę w Warszawie otworzyła Demokratyczna Republika Wietnamu. Dwa lata później między 3 a 7 kwietnia 1957 roku w DRW przebywała delegacja rządowa na czele z premierem Józefem Cyrankiewiczem, podczas której to podpisano umowę o współpracy kulturalnej między PRL a DRW ((Tamże.)). Jeszcze tego samego roku w lipcu do Polski przybył Prezydent DRW – Ho Chi Minh, na zaproszenie Rady Państwa i rządu PRL ((Tamże)).
Intensywna współpraca między Polską a Wietnamem rozpoczęła się od roku 1965, kiedy to rządy PRL i DRW podpisały umowę o współpracy gospodarczej i pomocy dla DRW. Od tego momentu obserwujemy intensywny wzrost wzajemnych stosunków gospodarczych ((M. Nowak, Współpraca polsko-wietnamska – historia i dzień dzisiejszy [w:] http://www.goldenline.pl/forum/192389/wspolpraca-polsko-wietnamska-historia-i-dzien-dzisiejszy [data dostępu: 23.02.2012 r.].)).
Pod koniec lat sześćdziesiątych Demokratyczna Republika Wietnamu podpisała z Polską dwie znaczące umowy, pierwsza z 1968 roku mówiła o współpracy w dziedzinie zdrowia, a druga z 1969 roku o współpracy gospodarczej i naukowo-technicznej ((Tamże)).
Od 1968 roku do Polski zaczynają przyjeżdżać Wietnamczycy chcący studiować na polskich uczeniach, przy okazji uczyli się języka polskiego, poznawali polską kulturę, a po zakończeniu studiów wracali do Wietnamu. Od tego 1968 roku Polska wykształciła 4000 studentów z Wietnamu, co ciekawe w każdej prowincji Wietnamu jest chociaż jedna osoba, która zna język polski, a absolwenci polskich uczelni w Wietnamie zajmują dzisiaj najważniejsze stanowiska w państwie i są cenionymi specjalistami w swoich dziedzinach ((Chao Ba Lan – Chao Viet Nam. Witaj Polsko – Witaj Wietnamie [w:] http://www.biuletyn.agh.edu.pl/biuletyn_archiwum/biuletyn_pdf_2009/013_2009_pdf/16_013.pdf [data dostępu 24.05.2012 r.].)).
Kiedy skończyła się kolejna wojna ((Zob.: P. Ostaszewski, Wietnam. Najdłuższy konflikt powojennego świata 1945-1975, Warszawa 2000.)) i w Paryżu zostało podpisane, 27 stycznia 1973 roku, Porozumienie o zaprzestaniu wojny i przywróceniu pokoju w Wietnamie, Polska na mocy tego porozumienia, została członkiem Międzynarodowej Komisji Kontroli i Nadzoru w Wietnamie ((Wybrane ważniejsze wydarzenia w stosunkach dwustronnych polsko-wietnamskich [w:] http://www.hanoi.polemb.net/?document=107 [data dostępu 24.05.2012 r.].)).
W 1973 roku (23-28 lipca) w Polsce z oficjalną wizytą przebywała delegacja DRW, na czele z premierem Pham Van Dang. Podczas tej wizyty podpisano umowę o współpracy gospodarczej i naukowo-technicznej między PRL i DRW ((Tamże.)).
Od momentu zjednoczenia Wietnamu i powstania Socjalistycznej Republiki Wietnamu w 1976 roku, współpraca polsko-wietnamska nabrała jeszcze większego znaczenia. Dla SRW, Polska okazała się wymarzonym partnerem handlowym, ponieważ oprócz pożyczek kredytowych dla SRW, PRL udzielał także pożyczek bezzwrotnych oraz bezpłatnej pomocy gospodarczej ((M. Nowak, Współpraca polsko-wietnamska – historia i dzień dzisiejszy [w:] http://www.goldenline.pl/forum/192389/wspolpraca-polsko-wietnamska-historia-i-dzien-dzisiejszy [data dostępu: 23.02.2012 r.].)).
Na podstawie umowy o cywilnej komunikacji lotniczej z 1976 roku ((Umowa między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Socjalistycznej Republiki Wietnamu o cywilnej komunikacji lotniczej [w:] http://www.msz.gov.pl/bpt/documents/9469.pdf [data dostępu 29.05.2012 r.].)), uruchomiono połączenie lotnicze pomiędzy Warszawą a Hanoi. Rozwijała się również współpraca pomiędzy stowarzyszeniami dziennikarzy, komitetami radia i telewizji. Podpisano także rozszerzone projekty współpracy edukacyjnej, współpracy informacyjnej między PAP a VNA, o współpracy związków literatów. Została podpisana także umowa o wzajemnej współpracy muzealnej i konserwacji zabytków. Wszystko to miało miejsce w przeciągu czterech lat: 1977-1980 ((M. Nowak, Współpraca polsko-wietnamska – historia i dzień dzisiejszy [w:] http://www.goldenline.pl/forum/192389/wspolpraca-polsko-wietnamska-historia-i-dzien-dzisiejszy [data dostępu: 23.02.2012 r.].)). Np.16 sierpnia 1977 roku w Warszawie podpisano umowę między PRL a SRW o współpracy kulturalnej i naukowej ((Dz. U. 1978, nr 11, poz. 45.)).