| Streszczenie | Summary |
| Władysław Kalkus urodził się we Lwowie. Walczył w I wojnie światowej w armii austro-węgierskiej. W listopadzie 1918 roku jako piechur uczestniczył w walkach o Lwów. Później przeszkolił się na pilota. W wojnie polsko-bolszewickiej walczył w charakterze pilota w 5., 17. i 6. eskadrze wywiadowczej. W latach pokoju dowodził eskadrą, dywizjonem i wreszcie pułkiem lotniczym (najpierw 3., później 1.). Służył też w organach centralnych. W trakcie operacji zaolziańskiej dowodził lotnictwem SGO „Śląsk”. W marcu 1939 roku awansowano go na generała brygady i mianowano p.o. Dowódcy Lotnictwa MSWojsk. Pełnił obowiązki dowódcy także na emigracji, we Francji. W Wielkiej Brytanii był Inspektorem Polskich Sił Powietrznych. Kalkus zmarł w Wielkiej Brytanii w 1945 roku. | Władysław Kalkus was born in Lviv. He fought in World War I in the army of Austria-Hungary. In November 1918 he took part in the battle for Lviv as a foot soldier. He later trained to become an airman. In the Polish-Bolshevik war he served as a pilot in the 5th, 17th and 6th Reconnaissance Escadrilles. During peacetime he commanded an escadrille, then a squadron and finally an air force regiment (first the 3rd and later on the 1st). He also held a position in the central authorities. During the campaign on the territory of Zaolzie he was the commander of the air forces of SGO “Śląsk” (Independent Operational Group). In March 1939 he was promoted to the rank of brigadier general and appointed as the acting Air Force Commander in the Ministry of Military Affairs. He also served as the commanding officer in exile in France. In the UK he became the Inspector of Polish Air Force. Gen. Kalkus passed away in the UK in 1945. |
| Hasła indeksowe | Key Words |
| Władysław Kalkus, Lwów, SGO „Śląsk”, dowódca lotnictwa | Władysław Kalkus, Lviv, SGO “Śląsk”, Independent Operational Group “Silesia”, air force commander |
Władysław Kalkus urodził się 8 czerwca 1892 roku w stolicy Galicji – we Lwowie. W tym mieście podjął naukę w gimnazjum klasycznym, maturę złożył jednak w gimnazjum klasycznym w Buczaczu w 1912 roku. Następnie rozpoczął studia prawnicze na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, aczkolwiek po trzech semestrach zdecydował się przerwać studia i rozpocząć karierę wojskową. 1 października 1913 roku Kalkus zgłosił się do cesarsko-królewskiej armii jako jednoroczny ochotnik, w kwietniu następnego roku zdał egzaminy oficerskie w pułkowej szkole przy 30. pułku piechoty. 1 sierpnia 1914 roku został zmobilizowany i wyruszył na wojnę jako dowódca plutonu w tym samym 30. pp. Walczył na froncie rosyjskim, włoskim i serbskim, został dwukrotnie ranny ((S. Czmur, W. Wójcik, Generałowie w stalowych mundurach, Warszawa 2003, s. 83; J. Zieliński, Dowódcy pułków lotnictwa polskiego 1921-2000, Poznań 2001, s. 263-264.)).
W listopadzie 1918 roku zgłosił się do Wojska Polskiego, w stopniu porucznika jako dowódca kompanii uczestniczył w walkach o Lwów. Po odblokowaniu miasta przez oddziały płk. Michała Karaszewicza-Tokarzewskiego w końcu listopada 1918 roku zdecydował się przenieść do lotnictwa, służył jako oficer administracyjny w III. eskadrze lotniczej (wkrótce przemianowanej na 7. eskadrę lotniczą) ((S. Czmur, W. Wójcik, Generałowie w stalowych…, s. 83; T. Kryska-Karski, S. Żurakowski, Generałowie Polski niepodległej, Warszawa 1991, s. 107; J. Zieliński, Dowódcy pułków…, s. 263-264.)).
Od lutego 1919 do stycznia 1920 roku przebywał w I. Niższej Szkole Pilotów w Krakowie i był jednym z pierwszych absolwentów tej placówki. W czasie pobytu w szkole awansowano go do stopnia kapitana. Po ukończeniu szkolenia Kalkusa przeniesiono do przybyłej wraz z Armią Hallera 581. eskadry (581. SAL), natomiast w miesiąc później został pilotem w 5. eskadrze lotniczej. Na początku czerwca 1920 roku został dowódcą tej jednostki. We wrześniu trafił w roli dowódcy do 17. eskadry wywiadowczej, ściśle współpracującej z 6. eskadrą wywiadowczą w atakowaniu cofającej się 1. Armii Konnej Siemiona Budionnego. Ścisła współpraca, a także braki w sprzęcie i personelu zaowocowały połączeniem obu eskadr na początku 1921 roku pod nazwą 6. eskadry wywiadowczej i dowództwem Kalkusa ((S. Czmur, W. Wójcik, Generałowie w stalowych…, s. 83; H. P. Kosk, Generalicja polska. Popularny słownik biograficzny, t. I A-Ł, Pruszków 1998, hasło: Kalkus Władysław Jan; T. Kryska-Karski, S. Żurakowski, Generałowie Polski…, s. 107; Ku czci poległych lotników, pod red. M. Romeyko, Warszawa 1933, s. 98 i przypis.)).
Zaraz po wojnie Władysław Kalkus był związany z 2. pułkiem lotniczym z siedzibą w Krakowie. Od 5 lipca 1921 dowodził II. dywizjonem wywiadowczym w Krakowie (od 10 czerwca był p.o. dowódcy). 25 października Kalkus został przesunięty na stanowisko dowódcy 6. eskadry, co trzeba interpretować jako krok wstecz w karierze tego lotnika. W okresie od maja do września 1922 i od grudnia 1922 do końca lutego 1923 w zastępstwie pełnił obowiązki dowódcy II. dywizjonu ((S. Czmur, W. Wójcik, Generałowie w stalowych…, s. 83-84; T. Kryska-Karski, S. Żurakowski, Generałowie Polski…, s. 107; J. Pawlak, Polskie eskadry w latach 1918-1939, Warszawa 1989, s. 165; J. Zieliński, Dowódcy pułków…, s. 263-264.)).
1 marca 1923 roku Władysław Kalkus został przydzielony do Centralnych Zakładów Lotniczych, gdzie zajmował kolejno następujące stanowiska: referenta do spraw mobilizacyjnych, kierownika wydziału materiałowego oraz dowódcy eskadry treningowej. Od połowy kwietnia do końca czerwca 1924 roku już jako major pełnił tymczasowo funkcje w Departamencie IV Żeglugi Powietrznej MSWojsk. W połowie września 1926 roku przeniesiono go na stanowisko kierownika referatu personalnego w Departamencie IV MSWojsk. 5 listopada 1928 roku objął stanowisko zastępcy dowódcy 1. pułku lotniczego w Warszawie. Pełnił tę funkcję odbywając jednocześnie 4-miesięczny kurs w Centrum Wyższych Studiów Wojskowych ((S. Czmur, W. Wójcik, Generałowie w stalowych…, s. 84; H. P. Kosk, Generalicja polska…; T. Kryska-Karski, S. Żurakowski, Generałowie Polski…, s. 107; J. Zieliński, Dowódcy pułków…, s. 263-264. Centrum Wyższych Studiów Wojskowych organizowało szkolenia dla generałów i pułkowników – dowódców dywizji i brygad, ich zastępców, ewentualnie kandydatów na te stanowiska. Z korpusu oficerów lotnictwa kursy przy Centrum Wyższych Studiów Wojskowych ukończyli: płk pil. Jan Sendorek, płk obs. Janusz de Beaurain oraz płk dypl. pil. Ludomił Rayski. Cel szkolenia, a także ranga innych absolwentów Wojsk Lotniczych wskazywać mogą, że już w końcu lat 20-tych Wojsko Polskie wiązało z Władysławem Kalkusem spore nadzieje. (Na temat Centrum Wyższych Studiów Wojskowych por. W. Moś, W. Soszyński, Polskie szkolnictwo wojskowe 1908-1939. Odznaki – emblematy – dokumenty, Kraków 2007, s. 20-22.))).
W lipcu 1929 roku Władysława Kalkusa (już w stopniu podpułkownika) mianowano dowódcą 3. pułku lotniczego z siedzibą na podpoznańskim lotnisku Ławica. Zastąpił on odesłanego na wcześniejszą emeryturę płk. pil. Sergiusza Abżółtowskiego. Dotychczasowemu dowódcy eskadry zarzucono obniżenie poziomu wyszkolenia oraz brak dyscypliny w pułku ((W. Sankowski, Ławica lat dwudziestych, [w:] Lotnictwo z Szachownicą, cz. II, Okres 1925-1929, r. 2002, nr 3, ss. 11- 15.)). Możliwe, że zarzuty miały pewne podstawy, aczkolwiek usunięcie z wojska tak znakomitego teoretyka użycia lotnictwa tłumaczyć można wyłącznie prywatnymi interesami pułkownika pilota Ludomiła Rayskiego stojącego na czele Departamentu IV Lotnictwa MSWojsk ((Szerzej na temat usuwania zasłużonych lotników z Wojska Polskiego por.: B. Kruszyński, Sprawa pułkowników. Konsekwencje zamachu majowego 1926 r. dla korpusu oficerów lotnictwa II Rzeczypospolitej, [w:] 90 lat polskiego lotnictwa wojskowego – wyzwania przyszłości, Dęblin 2008, ss. 45-57.)).
Swoim zaangażowaniem i umiejętnym dobieraniem podkomendnych (ze szczególnym uwzględnieniem: płk. pil. Stefana Pawlikowskiego, mjr. pil. Jerzego Garbińskiego, kpt. obs. Józefa Jungrava i kpt. pil. Mieczysława Mümlera) Władysław Kalkus doprowadził do podniesienia i wyrównania poziomu wyszkolenia w 3. pułku lotniczym. Najwyższe władze wojskowe doceniły wkład Kalkusa na tym polu i w marcu 1931 roku uhonorowały go Złotym Krzyżem Zasługi ((Rozkaz dzienny 3. pułku lotniczego z 25 marca 1931 roku, Centralne Archiwum Wojskowe, Rozkazy 3. pułku lotniczego, I.323.3.4.)).
Po przeszło trzech latach spędzonych w Wielkopolsce 18 lutego 1933 roku Kalkusa wyznaczono na dowódcę warszawskiego 1. pułku lotniczego, a w następnym roku mianowano pełnym pułkownikiem. 13 listopada 1935 roku Władysław Kalkus objął dowodzenie nad 3. Grupą Aeronautyczną. Dwa tygodnie później rozpoczął miesięczny Kurs Informacyjny Wyższych Dowódców, a w drugiej połowie 1938 roku przeszedł kurs doszkolenia w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie ((S. Czmur, W. Wójcik, Generałowie w stalowych…, s. 84; H. P. Kosk, Generalicja polska…; T. Kryska-Karski, S. Żurakowski, Generałowie Polski…, s. 107; J. Zieliński, Dowódcy pułków…, s. 263-264.)).