Karol Fiałkowski1 (1897-1925), porucznik pilot Wojska Polskiego. Urodził się 12 lipca 1897 roku w Warszawie, jako syn Józefa i Wandy z Kunklów. Uczył się w gimnazjum im. Emiliana Konopczyńskiego w Warszawie, a następnie w kolegium przyrodniczo-technicznym w Szwajcarii. Po powrocie do Warszawy rozpoczął naukę w tamtejszej szkole mechaniczno-technicznej Hipolita Wawelberga i Stanisława Rotwanda. W 1916 roku został uczniem I Kursów Lotniczych w Warszawie, które były zorganizowane przez Polskie Towarzystwo Żeglugi Napowietrznej. Kursy ukończył z pozytywnym wynikiem.
W czerwcu 1919 roku został absolwentem szkoły podchorążych piechoty (rozpoczętej jeszcze w 1918 roku) i przyjęto go do warszawskiego I. Lotniczego Batalionu Uzupełnień. Od lutego 1920 do maja 1921 roku szkolił się w pilotażu. Był absolwentem Wyższej Szkoły Pilotów w Grudziądzu (kurs zaczynał jeszcze w starej siedzibie szkoły – podpoznańskiej Ławicy). W sierpniu otrzymał dyplom pilota. Przez pewien czas pracował jako instruktor pilotażu myśliwskiego w szkole w Grudziądzu. Później otrzymał skierowanie do 1. Pułku Lotniczego w Warszawie. Był pilotem 7. Eskadry Myśliwskiej im. Tadeusza Kościuszki, a później 18. Eskadry Myśliwskiej. 7 września 1922 roku był bliski śmierci lecąc na zbudowanym w Lublinie samolocie myśliwskim Ansaldo A.1 Balilla. W trakcie wykonywania korkociągu popełnił błąd, który skutkował awaryjnym lądowaniem.
Ze względu na zdolności techniczne skierowany w 1923 roku do Centralnych Zakładów Lotniczych i oddelegowany na praktykę fabryczną do Francji. Po powrocie został kierownikiem kontroli w Centralnych Warsztatach Lotniczych w Warszawie. Ściśle współpracował z Ligą Obrony Powietrznej Państwa i Lotniczym Związkiem Młodzieży. Zajmował się też modelarstwem. Był redaktorem „Młodego Lotnika” i członkiem Związku Lotników Polskich.
Karol Fiałkowski był także jednym z pionierów polskiego agrolotnictwa. 13 lipca 1925 roku pilotował samolot Bréguet XIVA2 (nr CWL 10.11), z którego dokonano jednego z pierwszych w Polsce zabiegów o charakterze agrolotniczym. W rejonie miejscowości Mścin Fiałkowski oraz towarzyszący mu por. obs. Tadeusz Krajewski obsypali arsenianem wapnia tamtejszy las dążąc do zniszczenia plagi brudnicy mniszki.
Dnia 31 lipca 1925 roku Karol Fiałkowski wraz z czeskim technikiem spadochronowym Antonim Heidlerem wystartowali z lotniska mokotowskiego w Warszawie w ramach prezentacji spadochronu Guardian Angel. Pokazy odbyły się na prośbę Ligi Obrony Powietrznej Państwa. Fiałkowski siedział za sterami samolotu Bréguet XIV, a Heidler miał wyrzucić spadochron obciążony balastem (workiem z piaskiem). W czasie rzutu wiatr rozwiał czaszę spadochronu, która zablokowała ster. Heidler tego nie dostrzegł i wyrzucił także balast, który pociągnął ogon Brégueta w dół. Samolot wpadł w korkociąg. Około 11:00 maszyna roztrzaskała się na dziedzińcu Szpitala Ujazdowskiego. Pilot nie wyłączył iskrownika i w momencie uderzenia o ziemię nastąpił wybuch paliwa. Fiałkowski i Heidler zginęli na miejscu. Pogrzeb obu lotników odbył się 3 sierpnia na cmentarzu powązkowskim w Warszawie.
Karol Fiałkowski to ciekawy przykład młodego, energicznego oficera, którego obiecująca kariera została przerwana przez przedwczesną śmierć. Pilot ten należał do grona absolwentów I Kursów Lotniczych w znajdującej się pod władzą niemiecką Warszawie. Był jednym z pierwszych pilotów w pełni wyszkolonych już w niepodległej Polsce. Skierowano go do swego rodzaju elitarnej 7. Eskadry Myśliwskiej, angażował się we współpracę z lotniczymi organizacjami pozarządowymi. Nieprzeciętna wiedza techniczna utorowała mu drogę do stażu we Francji i pracy w Centralnych Zakładach Lotniczych i Centralnych Warsztatach Lotniczych. Był publicystą podejmującym tematy lotnicze i modelarskie. Do tego wszystkiego brał udział w przedsięwzięciach o charakterze pionierskim: próbach agrolotniczych i próbach ze spadochronem. Pierwszą próbę agrolotniczą w Polsce wykonano zaledwie miesiąc przed Fiałkowskim, a spadochrony, choć znane, nie wchodziły jeszcze wówczas w skład niezbędnego ekwipunku polskich lotników.
dr Mariusz Niestrawski
Bibliografia
– Katastrofa lotnicza, „Gazeta Bydgoska”, 2 sierpnia 1925.
– Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa, pod red. M. Romeyki, Warszawa 1933.
– Niestrawski Mariusz, Garść faktów o rzeczywistych początkach polskiego agrolotnictwa, [w:] Wciąż o Ikarach głoszą – choć doleciał Dedal. Legendy, stereotypy, fałszerstwa w lotniczej historii, Warszawa 2017.
– Ś. P. Karol Fijałkowski, „Lot Polski”, r. 1925, nr 9 (24).
– Ś. P. Por. Karol Fiałkowski, „Młody Lotnik”, 1925 nr 11-12.
– Tragiczna katastrofa, „Lot Polski”, r. 1925, nr 9 (24).
– Tragiczny wypadek, „Młody Lotnik”, 1925, nr 11-12.
– Wypadek por. Fijałkowskiego, „Lot”, r. 1922, nr 4.
1Zarówno w prasie międzywojennej, jak i publikacjach historyków nazwisko zapisuje się też w formie „Fijałkowski”.
Zdjęcie: „Młody Lotnik”, r. 1925, nr 11-12, s. 16.