Druga dekada XX wieku to czas dynamicznego rozwoju lotnictwa. Progres ten szczególnie przyspieszył w latach pierwszej wojny światowej. Wówczas nie tylko rosły osiągi samolotów, ale pojawiały się pomysły, jak zwiększyć jeszcze możliwości oferowane przez tego rodzaju wehikuł. Statki powietrzne wyposażano między innymi w aparaty fotograficzne, które miały ułatwić pracę lotnikom. Nie było bowiem możliwości, by spamiętali oni wszystkie szczegóły z lotu (w szczególności w warunkach ogromnego nasycenia środkami walki na froncie zachodnim). Fotografia lotnicza powstała więc w ściśle określonym militarnym celu, jednakże jeszcze w latach „wielkiej wojny” wykonywano wiele zdjęć lotniczych o niewojskowym charakterze. Przykładowo lotnicy niemieccy sfotografowali szereg zabytków Egiptu i Mezopotamii.
Sukces powstania wielkopolskiego i utworzenie bazy lotniczej w podpoznańskiej Ławicy (ze Szkołą Obserwatorów na czele) stworzyły dogodne warunki do rozwoju fotografii lotniczej na ziemiach polskich byłego zaboru pruskiego. Do naszych czasów przetrwało wiele wykonanych w 1919 roku zdjęć, które obrazują charakterystyczne obiekty w różnych częściach Wielkopolski.
Mariusz Niestrawski
Zamek w Kórniku (pod Poznaniem).
Czas: połowa 1919 roku
Źródło: „Polska Flota Napowietrzna”, r. 1919, nr 4, s. 118.
Dzielnica cesarska w Poznaniu.
Czas: 14 lipca 1919 roku (uroczystości z okazji 130 rocznicy zburzenia Bastylii), godz. 11:30
Wysokość: 100 m
Ogniskowa: 25 cm
Pilot: sierż. Władysław (prawdopodobnie) Bartkowiak
Obserwator: ppor. Stefan Korcz
Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa „Polona”
Środa Wielkopolska.
Czas: 19 lipca 1919 roku, godz. 14:00
Wysokość: 200 m
Ogniskowa: 25 cm
Pilot: sierż. Władysław (prawdopodobnie) Bartkowiak
Obserwator: ppor. Stefan Korcz
Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa „Polona”
Zamek w Kórniku (pod Poznaniem).
Czas: 24 lipca 1919 roku, godz. 17:00
Wysokość: 50 m
Ogniskowa: 25 cm (prawdopodobnie)
Pilot: sierż. Władysław (prawdopodobnie) Bartkowiak
Obserwator: ppor. Stefan Korcz
Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa „Polona”
Kąpielisko w Poznaniu.
Czas: 24 lipca 1919 roku, godz. 18:00
Wysokość: 100 m
Ogniskowa: 25 cm
Pilot: sierż. Władysław Bartkowiak (prawdopodobnie)
Obserwator: ppor. Stefan Korcz
Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa „Polona”
Plac Wolności w Poznaniu.
Czas: 10 sierpnia 1919 roku, godz. 11:30
Wysokość: 40 m
Pilot: por. Wiktor Lang
Obserwator: ppor. Stefan Korcz
Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa „Polona”
Centrum Poznania (między innymi Plac Wolności).
Czas: 10 sierpnia 1919 roku, godz. 11:45
Wysokość: 50 m
Pilot: por. Wiktor Lang
Obserwator: ppor. Stefan Korcz
Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa „Polona”
Hala Sterowcowa w Winiarach pod Poznaniem (dziś dzielnica Poznania Winogrady).
Czas: 30 sierpnia 1919 roku, godz. 10:00
Wysokość: 120 m
Pilot: por. Wiktor Lang
Obserwator: ppor. Stefan Korcz
Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa „Polona”
Kościół Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej (Kościół Farny) w Śremie.
Czas: sierpień 1919 roku
Wysokość: 120 m (?)
Pilot: por. Wiktor Lang
Obserwator: ppor. Stefan Korcz
Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa „Polona”
Stacja Lotnicza w Ławicy pod Poznaniem.
Czas: 4 września 1919 roku, godz. 11:00
Wysokość: 1500 m
Ogniskowa: 25 cm
Obserwator: ppor. Stefan Korcz
Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa „Polona”
Majątek w Żydowie między Gnieznem i Wrześnią. Błąd w opisie, Czerniejewo znajduje się kilka kilometrów na zachód od Żydowa.
Czas: 17 września 1919 roku, godz. 16:00-17:00
Wysokość: 100 m
Pilot: sierż. Antoni Katarzyński
Obserwator: ppor. Zdzisław Bilażewski
Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa „Polona”
Wieża Bierbaumów w Szreniawie pod Poznaniem.
Czas: 23 września 1919 roku, godz. 11:00
Wysokość: 170 m
Obserwator: ppor. Zdzisław Bilażewski
Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa „Polona”
Poznań widziany od strony południowej. Nalot mniej więcej wzdłuż ulicy Droga Dębińska, po prawej stronie zdjęcia widoczna Warta. Na dalszym planie widoczny zarys Fortu Winiary.
Czas: 1919, ewentualnie początek 1920 roku
Wysokość: 1500 m
Źródło: „Polska Flota Napowietrzna”, r. 1920, nr 2, s. 57.
Pałac w Tarcach (pod Jarocinem).
Czas: 1919-1920, najpóźniej w połowie 1920 roku
Wysokość: 200 m (?)
Obserwator: ppor. Stefan Korcz
Źródło: „Polska Flota Napowietrzna”, r. 1920, nr 7, s. 181.
Hala Sterowcowa w Winiarach pod Poznaniem (dziś dzielnica Poznania Winogrady).
Czas: 1919-1920, najpóźniej do połowy 1920 roku
Wysokość: 40 m
Obserwator: ppor. Stefan Korcz
Źródło: „Polska Flota Napowietrzna”, r. 1920, nr 7, s. 181.
Węzeł kolejowy w Poznaniu. Na pierwszym planie widoczna Kaponiera, na dalszym – Most Teatralny.
Czas: 1919 rok
Źródło: „Polska Flota Napowietrzna”, r. 1919, nr 8, s. 224.
Pałac w Sławnie (pod Czarnkowem).
Czas: 1919 rok
Obserwator: ppor. Zdzisław Bilażewski
Źródło: „Polska Flota Napowietrzna”, r. 1919, nr 9-10, s. 265.
Streszczenie
Do końca pierwszej wojny światowej powstała fotografia lotnicza. Była wykorzystywana przede wszystkim do celów militarnych. Robiono jednak też zdjęcia lotnicze obiektów cywilnych. Podobnie w oswobodzonej przez powstańców Wielkopolsce w 1919 roku wykonano wiele zdjęć lotniczych.
Summary
Aerial photography was created before 1918. It was used mostly for military purposes. However, aerial photographs were also made of non-military objects. Many photographs of this kind were made in 1919 in Wielkopolska, which was liberated by the insurgents.
