Wywiad z Szefem Inspektoratu Implementacji Innowacyjnych Technologii Obronnych

Inspektorat Implementacji Innowacyjnych Technologii Obronnych, w skrócie I3TO, to jedna z jednostek Sił Zbrojnych RP, których zadania są niezwykle istotne, ale które pozostają nieco w cieniu. I3TO opowiada bowiem za gromadzenie informacji na temat możliwych przyszłych kierunków, w których powinna rozwijać się Armia, a zatem wspiera proces kształtowania Sił Zbrojnych RP i ich stanu w przyszłości.

Chcąc przybliżyć czytelnikom sam Inspektorat i jego zadania postanowiliśmy zadać kilka pytań szefowi I3TO płk. dr. hab. inż. Sławomirowi Augustynowi.

Panie Pułkowniku, proszę w kilku zdaniach przybliżyć nam czym zajmuje się I3TO?

Inspektorat Implementacji Innowacyjnych Technologii Obronnych został utworzony we wrześniu 2013 r. Podstawowe zadania kompetencyjne w obszarze odpowiedzialności I3TO dotyczą udziału w systemie pozyskiwania sprzętu wojskowego (SpW). Dotyczą one identyfikacji, analizy, gromadzenia i udostępniania danych o perspektywicznych technologiach obronnych, udziału w Programowaniu Rozwoju Sił Zbrojnych w ramach definiowania Wymagań Operacyjnych oraz ocenie zadań wynikających z Planu Modernizacji Technicznej Sił Zbrojnych RP pod kątem występowania Podstawowego Interesu Bezpieczeństwa Państwa, przez pryzmat możliwości zastosowania innowacyjnych technologii obronnych.

Dużą część wysiłku Inspektoratu poświęcana jest projektom badawczo-rozwojowym z obszaru obronności i bezpieczeństwa państwa. Dotyczy to przede wszystkim nadzorowania projektów. Ogólnie mówiąc, celem nadzoru jest zapewnienie realizacji projektów zgodnie z założeniami i oczekiwaniami resortu. Poza tym, I3TO pełni rolę instytucji inicjującej, która opracowuje i zgłasza propozycje uruchomienia nowych projektów.

Z uwagi na fakt, iż uregulowania w resorcie wymaga problematyka praw własności intelektualnej, Inspektorat bierze udział w pracach zmierzających do uzyskania na rzecz Skarbu Państwa, reprezentowanego przez Ministra Obrony Narodowej, praw wyłącznych (patentów, praw ochronnych i praw z rejestracji) na wynalazki, wzory użytkowe i wzory przemysłowe dokonane w związku z realizacją projektów finansowanych z budżetu państwa, a po uzyskaniu praw wyłącznych prowadzenia spraw związanych z utrzymaniem tych praw w mocy. I3TO jest wiodącą instytucją w pracach nad opracowaniem i wdrożeniem systemu zarządzania prawami własności intelektualnej w RON.

Spośród zadań realizowanych przez Inspektorat należy także podkreślić, że stanowi on ciało doradcze dla Ministra Obrony Narodowej w zakresie wykorzystania przestrzeni kosmicznej na potrzeby operacyjne Sił Zbrojnych RP.

I3TO nie jest dużą jednostką i raczej można o Was mówić jako o niewielkiej grupie specjalistów. Proszę opowiedzieć o swoim zespole i o tym jak działa.

Faktem jest, że nie jesteśmy dużą instytucją, choć powstaniu Inspektoratu towarzyszyły nawet porównania z amerykańską agencją DARPA, ale na razie jest to dla nas niedościgniony wzorzec. Kadra i personel cywilny I3TO czerpią korzyści z mieszanki wiedzy ze świata nauki i doświadczenia wynikającego z pracy i służby wojskowej, w tym z udziału w misjach zagranicznych i służby w strukturach NATO. Niezmiernie trudno jest pozyskać specjalistów, których kompetencje w pełni będą pokrywały się z potrzebami wynikającymi z zadań stojących przed Inspektoratem. Obszar zainteresowania jest bardzo rozległy. Powoduje to, że personel I3TO musi posiadać wiedzę z obszaru operacyjnego (bojowego) użycia sprzętu wojskowego, jak również pod względem prowadzenia projektów badawczo-rozwojowych.

System pracy w I3TO można nazwać zadaniowym, w którym podwładnym pozostawiona jest relatywnie duża swoboda działania. Z drugiej strony, pożądana i wymagana jest kreatywność oraz umiejętność analitycznego i syntetycznego myślenia. Wyzwania stojące przed I3TO często wykraczają poza dotychczasową wiedzę, można rzec proporcjonalnie do tempa i skali rozwoju nowych rozwiązań technologicznych i technicznych, które mogą znaleźć zastosowanie na potrzeby obronności i bezpieczeństwa państwa. Należy przyznać, że skupiamy się przede wszystkim na docelowym wdrożeniu ich w siłach zbrojnych.

W ostatnich latach coraz większego znaczenia w naszym kraju nabiera wykorzystanie kosmosu. I3TO bierze udział w pracach zespołów zadaniowych powołanych w ramach programów badania i wykorzystania przestrzeni kosmicznej, oraz opracowywaniu rekomendacji odnośnie zakresu i kierunków działań resortu obrony narodowej dla efektywnego wykorzystania technologii kosmicznych i satelitarnych na potrzeby SZ RP.

Poza identyfikacją sprzętu i określaniem kierunków dla możliwych przyszłych zakupów biorą państwo udział w definiowaniu zakresu badań naukowych. Proszę powiedzieć kilka słów o tym zagadnieniu.

W realizację procesu pozyskiwania SpW wpisane są nie tylko zakupy, ale także realizacja badań naukowych i prac rozwojowych, które służą wsparciu tego procesu. I3TO przedstawia do Departamentu Nauki i Szkolnictwa Wojskowego MON propozycje uruchomienia projektów badawczych w zakresie rozwoju innowacyjnych technologii wpisujących się pośrednio (rozwiązania o zastosowaniu cywilno-wojskowym) lub bezpośrednio w obszar obronności i bezpieczeństwa państwa. Zanim wniosek zostanie opracowany i przesłany do dalszego procedowania, należy uzyskać potwierdzenie od potencjalnych użytkowników, że widzą potrzebę realizacji danego projektu. Obszar ewentualnych badań jest tak naprawdę trudny do precyzyjnego zdefiniowania. Można jedynie mówić o jego zawężeniu do wspomnianej obronności i bezpieczeństwa państwa. Nieco łatwiej jest w wypadku projektów, które wynikają wprost ze zdefiniowanych wymagań operacyjnych.

Należy mieć świadomość, że istnieje cała masa potencjalnych rozwiązań technologicznych i technicznych, które mogłyby znaleźć zastosowanie np. w wojsku czy innych służbach odpowiedzialnych za bezpieczeństwo państwa, o których jeszcze nie wiemy. Kiedyś zwykle wojsko jako pierwsze dysponowało nowymi technologiami, a dopiero potem świat cywilny. Teraz ten trend nie jest tak oczywisty, a wojsko czerpie wiedzę i inspiracje z rozwiązań cywilnych.

W celu pozyskiwania wiedzy na temat nowoczesnych rozwiązań technologicznych i technicznych, które mogłyby znaleźć zastosowanie w sprzęcie dla wojska, ale także innych służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo państwa, przedstawiciele Inspektoratu organizują, również przy współpracy z wojskowymi i cywilnymi podmiotami, oraz uczestniczą w seminariach i konferencjach naukowych. Inspiracji do dalszych działań poszukujemy także poprzez udział w wystawach i targach sprzętu dla służb mundurowych. Ponadto, corocznie organizujemy konkurs „Innowacje dla Sił Zbrojnych RP”, przez co także uzyskujemy interesujące informacje na temat możliwych rozwiązań. Rosnąca liczba wniosków konkursowych w kolejnych edycjach (obecnie trwa trzecia) pokazuje wzrost zainteresowania naszym konkursem. Organizowane są także spotkania z pomysłodawcami i oferentami nowych technologii.

I3TO to jednostka Polska, ale podobnie jak nasz kraj usadowiona w szerszej całości. Jak wygląda współpraca z ośrodkami zagranicznymi?

W ramach współpracy międzynarodowej I3TO realizuje zadania głównie w relacjach z Europejską Agencją Obrony (ang. EDA), Europejską Agencją Kosmiczną (ang. ESA) oraz natowską agencją NATO STO.

Współpraca w ramach EDA dotyczy głównie przygotowania i nadzoru nad realizacją projektów w zakresie obronności i bezpieczeństwa, w których Polska bierze udział. W obecnych uwarunkowaniach prawnych, I3TO w tym obszarze nie posiada kompetencji do reprezentowania strony polskiej i stanowi wsparcie dla Departamentu Nauki i Szkolnictwa Wojskowego MON. Przedstawiciele Inspektoratu są zaangażowani w prace zespołu nadzorującego projekt MAPIS oraz grupy roboczej przygotowującej uruchomienie nowego programu „IED Detection Programme”. I3TO zgłosił także do Departamentu propozycję realizacji dwóch projektów: JAMPAR, dotyczącego wykorzystania zakłóceń radioelektronicznych do pasywnego wykrywania obiektów powietrznych oraz VISION, dotyczącego wykorzystania radarów pasywnych do wykrywania rakiet balistycznych. Ponadto, I3TO posiada również przedstawiciela w Grupie Roboczej ds. Satelitarnej Łączności Rządowej (GovSatCom).

Od momentu przystąpienia Polski do ESA w 2012 r. , Ministerstwo Obrony Narodowej czynnie uczestniczy w działaniach wspierających podmioty krajowego sektora kosmicznego, między innymi poprzez alokację znacznych środków finansowych z budżetu resortu na krajową składkę do Agencji. Działalność ESA wprawdzie ukierunkowana jest głównie na pokojowe wykorzystanie przestrzeni kosmicznej, jednak nie wyklucza to faktu, że znacząca część realizowanych projektów i programów posiada cechy podwójnego zastosowania (cywilno-wojskowego). W tym aspekcie, najbardziej atrakcyjne z punku widzenia rozwoju zdolności operacyjnych SZ RP mają projekty realizowane w ramach programów opcjonalnych ESA. Obszary w ramach których podjęto współpracę to: satelitarna obserwacja Ziemi (Earth Observation – EO), wykrywanie i śledzenie obiektów w przestrzeni kosmicznej (Space Surveillance and Tracking – SST) oraz niedawno subskrybowany program dot. systemów wynoszenia i technologii rakietowych (Future Launchers Preparatory Programme – FLPP), w którym uparujemy szansę na rozwój kompetencji krajowych podmiotów zaangażowanych w realizację systemu obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej.

Jeśli chodzi o współpracę z NATO STO, przedstawiciele Inspektoratu biorą udział w pracach poszczególnych paneli. Panele technologiczne NATO STO stanowią forum, na którym opracowywane są za pośrednictwem budowanej sieci ekspertów, wspólne studia
i analizy dotyczące najnowszych zagadnień z zakresu technologii obronnych. W ramach NATO STO funkcjonuje łącznie 7 następujących paneli technologicznych, do których I3TO deleguje swoich przedstawicieli:

• IST – Information Systems Technology (systemy informacyjne),
• SET – Sensors & Electronics Technology (elektronika i sensory),
• HFM – Human Factors and Medicine (czynnik ludzki i medycyna),
• SCI – Systems Concepts & Integration (koncepcje i integracja systemów),
• SAS – System Analysis & Studies (analizy systemowe),
• AVT – Applied Vehicle Technology (technologie pojazdów),
• MSG – Modelling and Simulation Group (modelowanie i symulacja).

Aktualnie, Inspektorat szczególny nacisk kładzie na prace w panelach związanych
z rozwojem systemów C3I¹, ze szczególnym uwzględnieniem interoperacyjności
i bezpieczeństwa cybernetycznego (Panel Systemów Informacyjnych) oraz technologii aktywnych i pasywnych sensorów w systemach obserwacji, rozpoznania i walki radioelektronicznej (Panel Sensory i Elektronika).

Przedstawiciele I3TO realizują również inne zadania w ramach współpracy międzynarodowej, czego przykładem może być zaangażowanie w prace w ramach Wielonarodowej Kampanii Rozwoju Zdolności (Multinational Capability Development Campaign) nad projektem Counter Autonomous Systems.

Inspektorat nawiązał też wstępną współpracę z odpowiednikami I3TO z innych państw, np. Centrum Badań i Rozwoju Ministerstwa Obrony Estonii, Agencją ds. Badań Ministerstwa Obrony Szwecji, Departamentem Technologii oraz Badań i Rozwoju Ministerstwa Obrony Turcji czy wspomnianą już amerykańską Agencją Zaawansowanych Projektów Badawczych w Obszarze Obronności. Wymiar tych kontaktów na obecnym etapie ma jednak bardzo ogólny charakter.

Zbliża się grudzień, więc jak zwykle jest to czas na podsumowania. Jak ocenia Pan ostatni rok? Jakie były główne zadania jednostki i największe sukcesy?

Mijający rok to realizacja wielu zadań. Zakończyły się prace nad nową edycją Wymagań Operacyjnych, gdzie przedstawiciele I3TO wzięli udział w definiowaniu 218 wymagań. W ramach fazy analityczno-koncepcyjnej procesu pozyskiwania sprzętu wojskowego, realizowano zadania w 20 zespołach zadaniowych. Brano udział w pracach Zespołu Programowego ds. opracowania „Programu Operacyjnego na osiągnięcie zdolności operacyjnej w zakresie bezpieczeństwa cyberprzestrzeni i wsparcia kryptologicznego”.

Opracowano, uzgodniono z zainteresowanymi podmiotami (m.in. Organizatorem Systemu Funkcjonalnego, Gestorem SpW) i zgłoszono 17 wniosków o realizację badań naukowych, z których 14 zostało przyjętych do realizacji w najbliższych latach. Koordynowano proces nadzoru nad 12 krajowymi projektami realizowanymi poza resortem obrony narodowej, co poza dostosowaniem ich realizacji do wymagań resortu skutkowało także wypracowaniem szeregu uwag i rekomendacji mających na celu doskonalenie obecnych rozwiązań w zakresie procesu realizacji badań naukowych i prac rozwojowych w obszarze obronności i bezpieczeństwa państwa.

W bieżącym roku kontynuowano, pod przewodnictwem I3TO, prace zmierzające do wprowadzenia systemu zarządzania prawami własności intelektualnej w resorcie obrony narodowej. Ponadto, zidentyfikowano, że wskazane jest wypracowanie rozwiązań służących ochronie polskich rozwiązań przed niekontrolowanym transferem technologii za granicę, w I3TO opracowano propozycję systemu ochrony polskiej myśli technologicznej i technologii krytycznych na potrzeby pozyskiwanego sprzętu wojskowego dla SZ RP. Projekt systemu został przedstawiony w trakcie obrad Sejmowej Komisji Obrony Narodowej.

Poziom zaangażowania personelu Inspektoratu Implementacji Innowacyjnych Technologii Obronnych oddaje liczba różnego typu przedsięwzięć, w których brano udział w 2016 roku:

• Spotkania, w ramach których pozyskiwano informacje dotyczące technologii w zakresie stanu ich zaawansowania i możliwości zastosowania w siłach zbrojnych – 277;
• Seminaria, targi, konferencje – 124 (w tym organizacja: stoiska I3TO w Kielcach, Ostródzie i Łodzi; Dni Sektora Kosmicznego i konferencji podczas zawodów LONGSHOT);
• Prace grup i zespołów roboczych (międzynarodowych, międzyresortowych i resortowych) – 113;
• Opracowanie opinii, analiz, rekomendacji – 88.

Należy wspomnieć także o wdrożonej z powodzeniem bazie danych o innowacyjnych technologiach mogących potencjalnie znaleźć zastosowanie w pozyskiwanym
i modernizowanym SpW. Służy ona pomocą Organizatorom Systemów Funkcjonalnych
i Gestorom w poszukiwaniu takich perspektywicznych rozwiązań. Nie mniej ważny jest fakt, że dostęp do zasobów bazy mają wszystkie komórki i jednostki organizacyjne resortu obrony narodowej, dzięki czemu informacje o najnowszych trendach i perspektywach rozwoju techniki wojskowej docierają do szerokiego grona zainteresowanych. Popularność systemu SI I3TO – BAZA DANYCH wśród użytkowników powoduje, że w najbliższym czasie powstaną kolejne jego moduły, aby sprostać pojawiającym się nowym wymaganiom i pomóc w realizowaniu stawianych przed SZ RP zadań.

Żyjemy w dynamicznie zmieniającym się świecie, a zatem rok 2017 to znów będzie rok pełen wyzwań. Jakie będą główne obszary, na których skupi się działanie I3TO?

Jednym z najbliższych zadań będzie organizacja, wraz z 21 Brygadą Strzelców Podhalańskich, międzynarodowej konferencji „Wykorzystanie innowacyjnych technologii dla zwiększenia zdolności operacyjnych do prowadzenia działań w terenie górzystym, nad którą patronat honorowy objął sekretarz stanu w MON Bartosz Kownacki. Konferencja odbędzie się w Jasionce, w dn. 11-12 stycznia 2017 r.

Następnie, 22 marca 2017 r. organizujemy uroczystą galę stanowiącą zwieńczenie III edycji konkursu „Innowacje dla Sił Zbrojnych RP”, którego patronem honorowym jest minister obrony narodowej Antoni Macierewicz. Konkurs jest niejako flagowym przedsięwzięciem Inspektoratu w zakresie pozyskiwania informacji o innowacyjnych rozwiązaniach mogących znaleźć w przyszłości zastosowanie w siłach zbrojnych.

W kolejnym roku I3TO wciąż będzie kontynuować pracę nad realizacją aktualizacji katalogu zdolności operacyjnych proponując zidentyfikowane innowacyjne technologie obronne, mogące zwiększyć zdolności operacyjne, które zostaną ujęte w Wymaganiach Operacyjnych, jak również nadzorować i zgłaszać nowe propozycje projektów. Inspektorat czekają jednak wewnętrzne zmiany organizacyjne. Przeprowadziliśmy analizę korelacji realizowanych zadań i struktury organizacyjnej, której wyniki wskazały na zasadność wprowadzenia pewnych korekt. Generalnie rzecz ujmując, zamierzamy zrezygnować z podziału etatów według głównych zadań, a wprowadzić podział na piony organizacyjne według zdolności operacyjnych. Obecnie, w ramach swoich głównych kompetencji, inne komórki wewnętrzne I3TO zajmują się wyszukiwaniem nowych technologii (w tym osobno w zakresie technologii kosmicznych), nadzorowaniem projektów czy przedstawianiem propozycji uruchomienia badań. W nowej strukturze, dla danej zdolności operacyjnej, wszystkie te zadania będą realizowane w ramach jednego pionu.

Proponowane zmiany w strukturze etatowej będą wymagały zwiększenia wysiłku na przeszkolenie kadry i personelu cywilnego pod kątem rozszerzenia spektrum zadań w stosunku do realizowanych obecnie. Jeszcze większy nacisk zamierzamy położyć na identyfikację technologii krytycznych, które mogą wpłynąć na zwiększenie zaawansowania technicznego Sił Zbrojnych RP. Zamierzamy rozwijać swoje kompetencje wykorzystując doświadczenie odpowiedników I3TO z innych krajów. Poza tym, oczekiwane jest formalne powierzenie I3TO pełnej odpowiedzialności za obszar badań w zakresie techniki i technologii obronnych. Oceniamy, że wszystkie te działania pozwolą I3TO na pełniejsze wpisanie się w przyszły system pozyskiwania sprzętu wojskowego, który będzie funkcjonował z uwzględnieniem wyników Strategicznego Przeglądu Obronnego.

Inspektorat nie stanowi powielenia innych instytucji zorientowanych na pozyskanie SpW w relatywnie krótkiej perspektywie czasowej. Nie każdy wie, że dostępne współcześnie uzbrojenie nierzadko poziomem zaawansowania technologicznego sięga kilku dekad wstecz. W ofercie zagranicznych koncernów dla innych państw nie spotyka się najnowocześniejszych rozwiązań, lecz 2-3 generacje starsze. Przeznaczeniem i zarazem ambicją I3TO jest poszukiwanie takich rozwiązań technologicznych i technicznych, które w perspektywie 20-30 lat dadzą polskiemu wojsku realną przewagę nad potencjalnym przeciwnikiem, a z drugiej strony pozwolą krajowemu przemysłowi obronnemu konkurować na trudnym rynku uzbrojenia. Niepokojącym byłoby powielanie i podtrzymywanie stereotypu, że z każdej zainwestowanej złotówki musi być namacalny efekt. W świecie nauki i biznesu nie mniej cenną od wiedzy „jak osiągnąć sukces” jest wiedza „którą drogą nie iść”, aby nie popełnić błędów i nie zwiększać kosztów. Trzeba stanowczo stwierdzić, że bez inwestycji w projekty badawcze, bazując tylko na zakupach, nie uzyskamy pożądanego poziomu zaawansowania technicznego i jest wielce prawdopodobne, że będziemy popełniać błędy, które ktoś już kiedyś popełnił. Chcielibyśmy w systemie pozyskiwania sprzętu wojskowego pełnić rolę ośrodka, w którym spotykałyby się interesy i potrzeby długoterminowe Sił Zbrojnych RP oraz podmiotów naukowych i przemysłowych.

W kontekście ewentualnych zmian w systemie pozyskiwania sprzętu wojskowego wciąż istotne znaczenie będzie miała realizacja prac nad opracowaniem i wdrożeniem systemu zarządzania prawami własności intelektualnej w RON. Pojawiające się w mediach informacje o opóźnieniach we wdrożeniu tego systemu są nieprecyzyjne i zapewne oparte na niepełnej wiedzy. Opracowane dotychczas w I3TO dokumenty wymagały wprowadzenia pewnych korekt wynikających wprost ze zmian innych przepisów, wprowadzonych ustawą z dnia 4.11.2016 r. o zmianie niektórych ustaw określających warunki prowadzenia działalności innowacyjnej (Dz.U. z dn. 30.11.2016 poz. 1933).

Wśród najważniejszych zadań Inspektoratu na 2017 rok znajdzie się też kontynuacja prac w Komisji Europejskiej mających na celu wprowadzenie Polski do międzynarodowego konsorcjum „Space Surveillance Tracking”. Dzięki temu, Polska stanie się jednym z nielicznych krajów, które mają nadzór nad obiektami znajdującymi się w, bądź wprowadzanymi do przestrzeni kosmicznej.  Jest to przedsięwzięcie narodowe, zainicjowane w 2014 roku przez I3TO, a planowany termin wstąpienia naszego kraju do konsorcjum to styczeń 2018 roku.

Stałym wyzwaniem dla I3TO pozostanie pozyskanie i szkolenie kadr w celach wypełnienia zadań związanych z najnowszymi trendami w realizacji projektów, zakładających aktywny udział organów nadzorujących.