Falklandy to niewielkie wyspy usytuowane na południowym Atlantyku, blisko brzegów Argentyny. Same wyspy znajdują się pod jurysdykcją Wielkiej Brytanii, co powodowało wiele konfliktów na tle politycznym. Panująca w owym czasie, czyli w 1982 roku junta wojskowa pod przewodnictwem Jorgego Videli, Roberto Violi i Galtieriego pod naciskiem społeczeństwa chciała przejąć wyspy. Argentyński plan ataku zakładał szybką akcję zbrojną. Na garnizon brytyjski składało się siedemdziesięciu Royal Marines i polarny okręt patrolowy HMS Endurance. Teoretycznie możliwe było jeszcze zmobilizowanie 120 rezerwistów. Na wyspach nie było żadnego lotnictwa ze względu na brak długich pasów startowych. Wszystkie te okoliczności spowodowały, że siły wojskowe junty opanowały szybko wyspy. W odpowiedzi rząd brytyjski wysłał dwa lotniskowce i ok. 13 tys. żołnierzy. Można śmiało stwierdzić, że cała ta operacja była stricte morska, ponieważ działania na lądzie miały charakter specjalny poprzez użycie jednostek SAS i Royal Marines(( K. Kubiak, Działania Sił Morskich Po Drugiej Wojnie Światowej, Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa 2007, s. 507-569.)). Jeśli chodzi o jednostki morskie to trzeba zaznaczyć, że dużą rolę odegrały tu samoloty pionowego startu Harrier, okręt podwodny HMS Conqueror, niszczyciele rakietowe oraz okręty transportowe, które wzorem II wojny światowej miały możliwość przewożenia lotnictwa oraz prowadzenia operacji lotniczych((HMS Conqueror – okręt podwodny klasy Valiant, wyporność 5 tys. ton w zanurzeniu, długość 87 m, prędkość podwodna 29 węzłów, uzbrojenie 6 wyrzutni kaliber 533 milimetrów: E. Fontenoy, Submarines: An Illustrated History of Their Impact, ABC-CLIO, London 2007, s. 50)). Wojna falklandzka pokazała również, że rakiety są skuteczną bronią przeciwko okrętom, które w owym czasie nie posiadały już żadnego opancerzenia, co udowodniło zatopienie dwóch niszczycieli rakietowych typu 42((Niszczycie typu 42 – wyporność 5300 ton, długość 141 m, prędkość 30 węzłów, uzbrojenie 2 wyrzutnie pocisków przeciwlotniczych Sea Dart, 1 armata 114 mm, 2 zestawy obrony bezpośredniej Vulcan-Phalanx kaliber 20 mm, 2 działka Oerlikon 30 mm, dwie potrójne wyrzutnie torped Mk 32: M. John, Jane’s Fighting Ships, 1982-83, Jane’s Publishing Co Ltd, London 1982, s. 553.)). Patrząc jednak z szerszej perspektywy posiadanie przez Brytyjczyków wyszkolonego personelu lotniczego i lotnictwa pokładowego sprawiło, że szybko udało im się zapewnić przewagę powietrzną, mimo tego że maszyny Harrier były powolniejsze i mniejsze w stosunku do używanych przez Argentyńczyków Mirage III((Samolot V/STOL Harrier – masa startowa 11 ton, prędkość 1175 km/h, zasięg 670 km, pułap 15 tys. m, uzbrojenie 2 × działko ADEN kal. 30 mm w zasobnikach AS-37 Martel przeciwokrętowy pocisk rakietowy, AIM-9 Sidewinder: F. Norman. U.S. Aircraft Carriers: an Illustrated Design History, Naval Institute Press, Annapolis 1983, s. 69.)). Lata 80-te to czasy, kiedy mocarstwa rozbudowywały swoje arsenały konwencjonalne, więc stan marynarki brytyjskiej był na zdecydowanie wyższym poziomie technologicznym niż siły morskie Argentyny, która znajdowała się w kryzysie gospodarczym. Dowodzi tego również niemożność przedarcia się przez strefę ochronną stworzoną przez Brytyjczyków (za wyjątkiem lotnictwa). Dobitnym przykładem brytyjskiej dominacji na morzu było zatopienie krążownika Admiral Belgrano. Mimo że nie zagrażał on linii kontroli ustalonej przez Brytyjczyków, to i tak postanowiono go zatopić, aby uniknąć ewentualnego przedarcia się i zaatakowania jednostek transportowych. Przy okazji zamierzano udowodnić swoją przewagę na morzu. Konflikt falklandzki zakończył się niekwestionowanym zwycięstwem Albionu i do dnia dzisiejszego Wielka Brytania utrzymuje na wyspach duży kontyngent wojsk. Należy pamiętać, że sukcesu nie byłoby bez sił morskich, w tym lotnictwa pokładowego oraz okrętów podwodnych.
Inny konflikt i trzeci zarazem przedstawiony w pracy, miał miejsce prawie dziesięć lat po wojnie o Falklandy i pokazał, w jakim kierunku zmierza rozwój budownictwa okrętowego oraz jaką rolę będą spełniać poszczególne jednostki na polu walki.
Pierwsza wojna w Zatoce Perskiej, czyli 1991 rok, to pokazanie możliwości nie tylko lotnictwa morskiego, ale też pocisków samosterujących i ich nośników(( D. Lenox, Jane’s Strategic Weapon Systems, Janes Information Group, London 2005, s. 202-208.)). Sama wojna charakteryzowała się użyciem najnowszych technologii(( H. Dilip Desert Shield to Desert Storm: The Second Gulf War, Routledge New York 1992, s. 319-426.)). Użyto w niej wielu nowych środków bojowych o dużej sile rażenia i celności. Dobrym przykładem są oczywiście pociski samosterujące, ale poza nimi użyto bomb szybujących sterowanych za pomocą GPS, myśliwców o trudnej wykrywalności, na dużą skalę użyto również systemów zakłócających. Morska część operacji spoczywała w dużej mierze na lotniskowcach i ich wyposażeniu lotniczym, choć zapomina się o tym, że w tej operacji uczestniczyły też inne okręty. Okręty podwodne oraz reaktywowane pancerniki typu Iowa pokazały swą skuteczność, a zawdzięczały to swojemu wyposażeniu. Jeśli chodzi o okręty podwodne to nie było celów do zatapiania, ale na swoich pokładach posiadały pociski rakietowe typu Tomahawk, które okazały się bardzo skuteczną bronią((Pociski Tomahawk – naprowadzanie GPS, prędkość 880 km/h, masa 1450 kg, zasięg do 2500 km, typy głowic: konwencjonalna 454 kg, jądrowa W-80 200 kt, kasetowa: D. Lenox, Jane’s Strategic Weapon Systems Issue Forty-nine, Jane’s Information Group, Surrey 2008, s. 208-210)). Pancerniki natomiast oprócz tych samych pocisków nadal posiadały swoją artylerię główną. Takie połączenie dało miażdżące efekty, czego chociażby efektem było poddawanie się wielu Irakijczyków na sam dźwięk samolotu korygującego cele dla artylerii okrętowej. US Navy, jako całość wraz lotnictwem morskim w czasie wojny w Iraku spełniała kluczowe zadanie z tego względu, że oprócz ataków zapewniała ciągłe dostawy wojsk i zaopatrzenia. Dużą rolę odegrały również jednostki rozminowujące oraz nowy rodzaj jednostek, czyli desantowce uniwersalne(( Desantowce uniwersalne typu Wasp – wyporność pełna 47 tys. ton, długość 257 m, prędkość 20 węzłów, 2000 żołnierzy desantu, standardowe wyposażenie lotnicze 20 samolotów Harrier II: N. Friedman, U.S. Amphibious and Craft, Naval Institute Press, Annapolis 2002, s. 450.)). Są to jednostki podobne do tych użytych w Wietnamie, ale oprócz pokładu lotniczego posiadają dok zatapialny, dzięki czemu za pomocą barek i poduszkowców mogą łatwiej desantować ciężki sprzęt w tym czołgi. Na przykładzie tej wojny widać, że flota stała się bardzo uniwersalną, samowystarczalną organizacją, mającą możliwości prowadzenia walk pełnoskalowych na lądzie bez udziału typowych jednostek lądowych armii.
Wspomniane trzy konflikty to niewiele w stosunku do wszystkich wojen po 1945 roku. Przyglądając się bliżej wojna w Korei, o Kanał Sueski, a nawet Wojna Sześciodniowa to konflikty tradycyjne. W wojnie w Korei nowością było użycie helikopterów i samolotów odrzutowych, ale sama wojna miała taki charakter, jaki panował na polach bitewnych II, a nawet I wojny światowej, tak samo było z konfliktem o kanał i wojną na Półwyspie Synajskim, gdzie główną rolę odgrywały czołgi.
Wojna w Wietnamie to początek zmian charakteru samych sił morskich. Użycie na szeroką skalę lotnictwa odrzutowego z pokładów lotniskowców dało i daje po dziś dzień duże możliwości manewrowe oraz wyprzedzenie samego ataku. Tak się działo w walkach o Falklandy, gdzie lotnictwo miało decydujące znaczenie. Wojna o odbicie Kuwejtu pokazała, że oprócz lotnictwa morskiego dobrze spisują się pociski rakietowe oraz artyleria okrętowa. Same floty stają się też bardziej mobilne. Widać to na przykładzie ewolucji okrętów desantowych, które dzisiaj pływają pod postacią prawie, że pełnowymiarowych lotniskowców, które oprócz lotnictwa posiadają pod swoimi pokładami batalion piechoty morskiej oraz wszelkiej maści pojazdy zdolne do wkroczenia w każdej chwili na zagrożone tereny.
Damian Dutkiewicz
Bibliografia:
Dilip H., Desert Shield to Desert Storm: The Second Gulf War, Routledge New York 1992.
Dmochowski A., Wietnam 1962-1975, Bellona, Warszawa 2004.
Dungan T., V-2: A Combat History of the First Ballistic Missile, Westholme Publishing 2005.
Flisowski Z., Wojna na Pacyfiku, Tom II, Wydawnictwo Lampart, Warszawa 1994.
Fontenoy E. Submarines: An Illustrated History of Their Impact, ABC-CLIO, London 2007.
Friedman N., U.S. Amphibious and Craft, Naval Institute Press Annapolis 2002.
Friedman N, U.S. Small Combatants, Including PT-Boats, Subchasers, and the Brown-Water Navy: An Illustrated Design History, Naval Institute Press, Annapolis 1987.
Lake J., McDonnell F-4 Phantom: Spirit in the Skies AIRtime Publishing, London 2002.
Norman N. U.S. Aircraft Carriers: an Illustrated Design History, Naval Institute Press, Annapolis 1983
Kubiak K., Działania Sił Morskich Po Drugiej Wojnie Światowej, Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa 2007.
Lenox D., Jane’s Strategic Weapon Systems, Janes Information Group, London 2005.
Ostaszewski P., Wietnam. Najdłuższy konflikt powojennego świata 1945-1975, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2000.
Page R., Powstanie Radaru, Wydawnictwo Naukowe PWN 1967.
Yefim G., Mikoyan MiG-21, Midland 2008.
Zdjęcie: Wikipedia Commons. USS Wisconsin podczas ostrzału pozycji irackich.