Rozwój sił morskich oraz lotnictwa morskiego po 1945 roku

Okres II wojny światowej to czas wielkich zmian w wielu formacjach wojskowych. Tak było również w przypadku flot wszystkich mocarstw morskich, które uczestniczyły w tym konflikcie. Przyczyną takiego stanu rzeczy było wprowadzenie nowych technologii zbrojeniowych oraz zmiana statusu wielu jednostek morskich.
Chociażby skonstruowanie przez Brytyjczyków radaru dało możliwość szybszego wykrywania jednostek morskich jak i lotniczych. Zresztą użycie tego rodzaju urządzeń sprawiło, że Amerykanie na Pacyfiku mieli znaczącą przewagę np. w wykrywaniu formacji kamikaze(( R. Page, Powstanie radaru, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1967, s. 21.)). Inną nowością było użycie przez Niemców torped, które posiadały szumonamierniki umożliwiające podążanie za odgłosem śrub napędowych(( Torpeda model G7ES – system zainstalowany na niej był oparty o możliwość wykrywania fal akustycznych: C. Blair Jr., Silent Victory, Bantam 1976, s. 160.)). Następną innowacją było użycie samolotów odrzutowych Me 262, które pokazały swoje możliwości w walkach z lotnictwem bombowym. Dały też wyraźny sygnał jak będzie wyglądało w przyszłości lotnictwo, w tym lotnictwo morskie(( Myśliwiec Me 262 – prędkość maksymalna 873 km/h. pułap 11 450 m, zasięg do 1000 km, uzbrojenie 4 działka kalibru 30 mm, do 500 kg bomb. Lata produkcji 1944-1945. Po drugiej wojnie światowej myśliwce tego typu służyły w lotnictwie Czechosłowacji: W. Green, Warplanes of the Third Reich, Galahad Books 1970, s. 638. )). Warto pamiętać o rakietach V-1 i V-2, które Niemcy wprowadzili do służby w czasie wojny. V-1 były przedsmakiem tego, co na stanie posiadają dzisiejsze armie, czyli pociski samosterujące. V-2 z kolei to nic innego jak pierwszy pocisk balistyczny, który w nalotach na Anglię pokazał swoją skuteczność i to, jak trudno przed takim zagrożeniem się bronić(( T. Dungan, V-2: A Combat History of the First Ballistic Missile, Westholme Publishing 2005, s. 136.)). Dzisiejsze pociski balistyczne uzbrojone w głowice jądrowe są szczególnie groźne pod tym względem, że znajdując się na pokładzie atomowego okrętu podwodnego stają się praktycznie niewykrywalne. Zresztą niemiecka marynarka testowała już w czasie wojny użycie rakiet z pokładu okrętów podwodnych. Warto nadmienić jeszcze, że wprowadzenie programowalnych pocisków artyleryjskich przez US Navy, spowodowało większą skutecznością w atakowaniu celów powierzchniowych jak i powietrznych(( Z. Flisowski, Wojna na Pacyfiku, Tom II, Wydawnictwo Lampart, Warszawa 1994, s. 352.)).
Jeśli mówimy o statusie użycia jednostek morskich to typowym przykładem są pancerniki. W czasie II wojny światowej rzadko zdarzały się pojedynki między tą klasą okrętów. Ostatnią taką bitwą, jak się twierdzi, był bój o cieśninę Surigao na Filipinach w 1944 roku. Okręty tej klasy okazały się jednak skuteczne w zapewnieniu wsparcia ogniowego jednostkom piechoty morskiej lądującej na plażach przeciwnika. W miejsce wielkich okrętów pancernych na czoło flot wojennych wysunęły się lotniskowce i ich samoloty pokładowe, które spełniały rolę dalekosiężnej artylerii. Ważna okazała się też rola sił desantowych, które udowodniły swoją skuteczność. Konieczne stało się posiadanie jednostek desantowych zdolnych do przewożenia w dowolny punkt na świecie batalionów piechoty oraz ciężkiego uzbrojenia i zaopatrzenia. Nie wolno zapomnieć też o niszczycielach, które skutecznie ochraniały większe jednostki przed okrętami podwodnymi, lotnictwem i przez co same w sobie zmieniały się powoli w jednostki uniwersalne mające możliwość wykonywania szerokiego spectrum zadań. Po 1945 roku technologia jeszcze bardziej się zmieniła, co zresztą widać na licznych przykładach konfliktów, które miały miejsce w latach zimnej wojny i tych, które trwają po dzień dzisiejszy. W niniejszej pracy zostaną przedstawione trzy, które dają największy obraz zmian, jakie zaszły we flotach i które były wyraziste w ramach prowadzonych działań.
Wojna w Wietnamie co prawda zaczęła się w praktyce już w 1945 roku, ale na potrzeby niniejszego artykułu skupimy się na interwencji amerykańskiej trwającej od 1965 roku do 1973 roku(( P. Ostaszewski, Wietnam. Najdłuższy konflikt powojennego świata 1945-1975, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2000, s. 407-467.)). Pierwszymi amerykańskimi oddziałami, jakie przybyły do Wietnamu Południowego były wojska US Marines, które zostały przetransportowane za pomocą nowego środka. Desantowce typu Iwo Jima, łączyły w sobie cechy desantowca i lotniskowca(( Śmigłowcowce typu Iwo Jima – wyporność pełna 18 474 ton, długość 180 m, prędkość 22 węzły, zasięg 11 tys. km, przewożony oddział piechoty morskiej w liczbie 2000, wyposażenie lotnicze 25 śmigłowców: N. Friedman, U.S. Amphibious and Craft, Naval Institute Press 2002, s. 383.)). Dzięki takiej konfiguracji wojska desantujące zabezpieczone są z powietrza, jak i również wspierane przez lotnictwo, a w tym przypadku przez helikoptery. Według założeń każda jednostka ekspedycyjna piechoty morskiej musi być mobilna i przez pewien okres samowystarczalna. Okręty tego typy są pokłosiem poprzednich wojen, w tym wojny w Korei, gdzie jednostkom lądowym w kryzysowych sytuacjach brakowało wsparcia z powietrza. Sama wojna w Wietnamie miała charakter manewrowy i używanie śmigłowców było na porządku dziennym. Dużą rolę odegrało, również lotnictwo morskie wyposażone w samoloty Phantom((Samolot myśliwski Phantom – masa startowa 28 ton, prędkość maksymalna 2300 km/h, pułap 18 tys. m, zasięg maksymalny 2600 km, uzbrojenie 1 x działko M61 Vulcan, do 8480 kg uzbrojenia podwieszanego na 9 węzłach podwieszenia: J. Lake, McDonnell F-4 Phantom: Spirit in the Skies AIRtime Publishing, London 2002.)). Te dwusilnikowe samoloty myśliwskie startujące z pokładów lotniskowców swoim zasięgiem obejmowały całe terytorium Wietnamu Północnego. Były też bardzo przydatne w bezpośrednich starciach z wietnamskimi MiGami-21 oraz przy udzielaniu bezpośredniego wsparcia oddziałom lądowym((MiG 21 – produkcji radzieckiej, myśliwiec przechwytujący, masa startowa 8950 ton, prędkość maksymalna 2100 km/h, pułap 19 tys. m, zasięg 1100 km, uzbrojenie 1 x działko GSz kal. 23 mm, uzbrojenie podwieszane na 4 węzłach o masie do 2000 kg: G. Yefim, Mikoyan MiG-21, Midland 2008, s. 23.)). Wracając jeszcze do okrętów desantowych, a raczej do ich wyposażenia lotniczego, to umożliwiało ono szybki transport rannych na jednostki szpitalne, czego konsekwencją była większa przeżywalność rannych żołnierzy(( A. Dmochowski, Wietnam 1962-1975, Bellona, Warszawa 2004, s. 231.)). Istotną rolę w tym konflikcie odegrały pancerniki typu Iowa, a dokładniej jedyny reaktywowany przedstawiciel tego typu, czyli USS New Jersey, który za pomocą swoich dziewięciu dział kalibru 406 mm ostrzeliwał efektywnie pozycje wietnamskie na odległość do 32 kilometrów(( Pancerniki typu Iowa – 57 tys. ton wyporności, długość 270 m, uzbrojenie 9 dział kalibru 406 milimetrów, 20 dział 127 milimetrów. Po przebudowie w latach 80-tych artyleria główna bez zmian, 12 dział 127 milimetrów, 4 systemy przeciwlotnicze Phalanx, wyrzutnie pocisków Harpoon i Tomahawk, prędkość 33 węzły: J. Palasek, Amerykańskie Pancerniki typu Iowa, Tarnowskie Góry 2000, s. 78.)). W Wietnamie również użyto ze szczególną intensywnością jednostek rzecznych zgrupowanych w tzw. Flocie brązowych wód. Było to spowodowane tym, że kraj jest poprzecinany licznymi rzekami. Dzięki swojej mobilności sprawdziły się bardzo dobrze osłaniając liczne transporty zaopatrzenia, wspierając działania lądowe jak i służąc do przewozu komandosów morskich Navy Seals, którzy działali na tyłach armii wietnamskiej(( Patrol Boat – długość do 10 m, prędkość 30 węzłów, uzbrojenie 1 ciężki karabin maszynowy M2 kalibru 12,7, 2 karabiny maszynowe M60 i granatnik 40 milimetrów, pancerz ceramiczny, kadłub wykonany z aluminium w celu zmniejszenia masy: N. Friedman, U.S. Small Combatants, Including PT-Boats, Subchasers, and the Brown-Water Navy: An Illustrated Design History, Naval Institute Press, Annapolis 1987, s. 123.)). Wszystkie działania morskie miały jednak jeszcze charakter pomocniczy, natomiast kolejny konflikt w pełni pokazuje już działanie sił morskich.