Wczelik Antoni

Antoni Wczelik (1906-1942) major WP, Squadron Leader RAF

Urodził się 4 października 1906 r. w miejscowości Kalinowszczyzna, pow. Czortków, woj. tarnopolskie. Egzamin dojrzałości uzyskał w 1926 r. w gimnazjum matematyczno–przyrodniczym w Brzeżanach. 15 sierpnia 1926 r. wstąpił do Szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej, skąd po roku przeniósł się do Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie. SPL ukończył z drugą lokatą w 1929 roku i został przydzielony do 61 Eskadry Liniowej w 6 Pułku Lotniczym we Lwowie. W 1931 r. ukończył kurs szkolenia pilotażu podstawowego, a rok później kurs pilotażu myśliwskiego i został przeniesiony do 2 PL w Krakowie z przydziałem do 122 Eskadry Myśliwskiej. W tym samym roku został awansowany do stopnia porucznika. Był dowódcą ekipy 2 PL, która w 1936 r. podczas corocznych mistrzostw pilotów myśliwskich zdobyła I miejsce i nagrodę Dowódcy Lotnictwa. Od lutego do października 1936 r. dowodził 122 EM, a następnie – 123 EM. 19 marca 1938 r. awansowany do stopnia kapitana.
1 listopada 1938 r. został przeniesiony do Centrum Wyszkolenia Lotnictwa nr 1 w Dęblinie. W dniu wybuchu wojny był dowódcą eskadry szkolnej nr 2 (grupa myśliwska) na lotnisku Ułęż. 2 września 1939 r. wykonał dwa loty bojowe na P.7 i stoczył walkę z Dornierami 17 meldując zestrzelenie i uszkodzenie bombowca (uznano mu dwa uszkodzenia). Sam został jednak zestrzelony. Od 6 września dowodził eskadrą podchorążych, którą doprowadził do Kut. 14 września zdał eskadrę i zorganizował oraz objął dowództwo nad specjalną grupą myśliwską liczącą 30 pilotów. Granicę rumuńską przekroczył w nocy z 17 na 18 września. 10 dni później opuścił Rumunię i 16 października dotarł drogą morską do Francji. Za udział w walkach we wrześniu 1939 r. był odznaczony Krzyżem Walecznych.
We Francji został dowódcą I Eskadry Groupe de Chasse 1/145. Po odejściu na front, 8 czerwca 1940 r. dowodził grupą pięciu pilotów w walce w rejonie Rouen, po której Polakom przyznano oficjalnie pięć zestrzelonych Messerschmittów 110. Jeden z nich przypadł kpt. Wczelikowi. Dzień później, w walce w rejonie Louviers, wspólnie z por. Julianem Kowalskim
i plut. Antonim Markiewiczem meldowali zestrzelenie Dorniera 17.
14 czerwca objął dowództwo nad siedmioma pilotami, których przeniesiono do Groupe de Chasse I/1. 17 czerwca, startując z lotniska Royan – Medis, wraz z sierż. Antonim Markiewiczem i Francuzem Adj. Delegay, zgłosił zestrzelenie nad Zatoką Biskajską Heinkla 111. Zwycięstwo to nie zostało uwzględnione w oficjalnych statystykach polskiego lotnictwa.
W Wielkiej Brytanii został 21 sierpnia 1940 r. przydzielony do 302 Dywizjonu, w składzie którego wziął udział w Battle of Britain. 9 października został na trzy dni oddelegowany do 303 Dywizjonu, by wrócić do 302. 8 listopada 1940 r. został zestrzelony w walce z Messerschmittami 109 i lądował przymusowo w Detling.
6 marca 1941 r. przydzielono go do nowej polskiej jednostki – 317 Dywizjonu Myśliwskiego. Był tam dowódcą eskadry A. 23 grudnia 1940 r. został odznaczony KW po raz drugi. 1 września 1941 r. został przeniesiony do 306 Dywizjonu, nad którym objął dowództwo. 27 września 1941 r. w rejonie Amiens meldował o uszkodzeniu Messerschmitta 109. 30 grudnia 1941 r. na północ od Brestu zgłosił zestrzelenie Messerschmitta 109. W grudniu 1941 r. awansowany do stopnia majora.
14 kwietnia 1942 r. podczas zadania Circus 123 (osłona bombowców atakujących Caen) został zestrzelony w walce z niemieckimi myśliwcami. Zginął w Spitfire nr AB 182. Morze ciała nie oddało. Pośmiertnie, 5 maja 1942 r., odznaczony KW po raz trzeci.

dr Grzegorz Śliżewski

Bibliografia

Źródła archiwalne

Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego, Londyn

Zeszyt Ewidencyjny Antoniego Wczelika, LOT.A. IV. 1/45a.
Dziennik działań 306 Dyonu, LOT. A. 50/5.
Dziennik Działań 317 Dyonu, LOT. A. 55/3.
Kronika 1 Polskiego Skrzydła Myśliwskiego, LOT. A. 45/9.

National Archives, Londyn, Kew

Operations Record Book 306 Squadron, AIR 27/1673.
Operations Record Book 302 Squadron, AIR 27/1661.
Operations Record Book 317 Squadron, AIR 27/1706.

Literatura

Belcarz B., Polskie lotnictwo we Francji, Sandomierz 2002.
Gretzyngier R., Poles in Defence of Britain. A day-by-day chronolgy of Polish Day and Night Fighter Operations: July 1940 – June 1941, London 2001.
Pawlak J., Absolwenci Szkoły Orląt 1925 – 1939, Warszawa 2002.
Sojda G., Śliżewski G., Hodyra P., Ci cholerni Polacy! Polskie Siły Powietrzne w Bitwie o Anglię, Warszawa 2012.
Śliżewski G., Polskie dzienne lotnictwo myśliwskie w listopadzie i grudniu 1940 roku, (w:) Polskie Siły Powietrzne XX wieku. Konferencja popularno-naukowa. Koszalin, 13 września 2003 r., zbiór prac pod redakcją Bogusława Polaka i Grzegorza Śliżewskiego, Urząd Miejski i Miejski Ośrodek Kultury, Koszalin 2003.
Śliżewski G., Gorzka słodycz Francji. Polscy piloci myśliwscy wiosny 1940, Warszawa 2010.
Śliżewski G., Poznaniacy – 40 dni w Northolt, „Lotnictwo z szachownicą”, 2003, z. 2-3.
Zieliński J., Lotnicy polscy w Bitwie o Anglię, Polish airmen in the Battle of Britain, Warszawa 1999.
Zieliński J., Matusiak W., Gretzyngier R., Lotnicy polscy w Bitwie o Anglię. Polish Airmen in the Battle of Britain, Warszawa 2010.

Zdjęcie via Autor