Malczewski Ryszard

Ryszard Malczewski (1917-1986), major pilot Wojska Polskiego
Urodził się 10 lipca 1917 roku w Kijowie (Rosja). Był absolwentem Gimnazjum im. A. Mickiewicza w Poznaniu. W ramach Przysposobienia Wojskowego Lotniczego przeszedł przeszkolenie szybowcowe i lotnicze przy Aeroklubie Poznańskim. Od 1937 roku kształcił się w Szkole Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie. Po dwóch latach, w ramach XII Promocji ukończył szkołę ze 148 lokatą. Jako podchorążego pilota włączono go do 34. eskadry liniowej znajdującej się w składzie 3. Pułku Lotniczego.
We wrześniu 1939 roku w składzie tej eskadry (przemianowanej na „rozpoznawczą”) wykonał 3 lub 4 loty rozpoznawcze. W trakcie kampanii, tak jak inni absolwenci XII Promocji SPL, otrzymał awans na podporucznika. Po rozkazie odwrotu znad Bzury przedostał się do Warszawy, gdzie walczył w składzie Lotniczego Batalionu Szturmowego. W nocy 26/27 września odleciał wraz z podporucznikiem pilotem Bohdanem Andersem na PZL.5 z oblężonej stolicy i dotarł do Rumunii. Stamtąd ewakuował się do Francji.
We Francji podporucznik Malczewski latał w kluczu myśliwskim stacjonującym w miejscowości Cognac. Po kapitulacji III Republiki Francuskiej przedostał się do Wielkiej Brytanii. Od 3 maja 1941 roku był pilotem 601. dywizjonu myśliwskiego RAF. Po krótkim epizodzie w 303. dywizjonie myśliwskim im. T. Kościuszki, latem 1941 roku w stopniu porucznika pilota został włączony w skład 306. dywizjonu myśliwskiego „toruńskiego”. We wrześniu 1942 roku odszedł z dywizjonu na kurs instruktorów. Następnie był słuchaczem Wyższej Szkoły Lotniczej (w ramach IV kursu). Później powrócił do latania operacyjnego. Był pilotem w 316. dywizjonie myśliwskim „warszawskim” i ponownie w 306. dywizjonie myśliwskim. Został ranny w czasie lotu bojowego. Po wojnie znalazł się w Wydziale Demobilizacji Polskich Sił Powietrznych. W okresie drugiej wojny światowej odbył około 170 lotów bojowych i odniósł jedno pewne zwycięstwo powietrzne oraz ½ zwycięstwa prawdopodobnego. Wojnę zakończył w stopniu kapitana pilota.
Po zakończeniu drugiej wojny światowej powrócił do Polski, odszedł z lotnictwa i osiadł w Kole. W 1970 roku awansowano go na majora. Zmarł na zawał serca 1 stycznia 1986 roku. Został pochowany na cmentarzu w Poznaniu.
Ryszard Malczewski uczestniczył w zmaganiach powietrznych w Polsce, we Francji i w Wielkiej Brytanii. W II Rzeczypospolitej został zakwalifikowany jako pilot liniowy. W tym charakterze latał w 34. eskadrze rozpoznawczej w czasie kampanii polskiej 1939 roku. Uczestniczył w walkach nad Bzurą, przebił się pieszo do Warszawy. Wraz z ppor. Andersem na sportowym PZL.5 zdołał wydostać się z oblężonej stolicy i w rezultacie obaj lotnicy mogli dalej walczyć. We Francji Malczewski służył już w lotnictwie myśliwskim i od tej pory pozostał wierny tej specjalizacji lotniczej. Po kapitulacji Francji kontynuował służbę w powietrzu w składzie Polskich Sił Powietrznych. Był pilotem 303., 306. i 316. dywizjonu myśliwskiego. Został wysłany na kurs do Wyższej Szkoły Lotniczej co oznacza, że był wyróżniającym się lotnikiem, któremu można było powierzyć stanowisko dowódcze, bądź sztabowe. Po zakończeniu drugiej wojny światowej powrócił do Polski, ale odszedł z lotnictwa.

dr Mariusz Niestrawski

Dodatki
Jednostki, w których Ryszard Malczewski służył i stanowiska, które pełnił
– 34. eskadra liniowa (rozpoznawcza);
– Lotniczy Batalion Szturmowy;
– Klucz myśliwski miasta Cognac;
– 601. dywizjon myśliwski RAF;
– 303. dywizjon myśliwski im. T. Kościuszki;
– 306. dywizjon myśliwski „toruński”;
– 316. dywizjon myśliwski „warszawski”.

Odznaczenia
– Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari;
– Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski;
– Krzyż Walecznych (trzykrotnie);
– Medal Lotniczy;
– Medal Zwycięstwa i Wolności 1945;
– Medal za Warszawę 1939-1945;
– Medal za Zasługi dla Obronności Kraju.

Bibliografia
– Cesarz Robert, Biogram Ryszarda Malczewskiego załączony do Uchwały Nr LXII/476/2010 Rady Miasta w Kole w sprawie nadania nazwy ulic na terenie miasta Koła z dnia 27 października 2010 roku, dostępny w internecie: http://www.bip.kolo.pl/?p=document&action=show&id=4702&bar_id=2171; [dostęp: 22 listopada 2014 roku, godz. 9.47.]
– Działalność 34 esk. lin. w czasie kampanii wrześniowej autorstwa ppor. pil. Ryszarda Malczewskiego udostępniona przez Marka Zajączkowskiego, kopia w zbiorach autora.
– Pawlak Jerzy, Absolwenci Szkoły Orląt 1925-1939, Warszawa 2002.