Uzbrojenie strzeleckie samolotów Focke Wulf Fw 190 podczas II wojny światowej

Streszczenie Summary
Artykuł poświęcony jest rozwojowi uzbrojenia strzeleckiego samolotów myśliwskich Focke Wulf Fw 190. Zaprezentowano podstawowe typy karabinów i działek wraz z układem montażu na samolocie oraz przenoszonym zapasem amunicji. Dodatkowo omówiony został sposób synchronizacji oraz przedstawiono tory lotów pocisków. The article is devoted to the development of armament used on Focke Wulf Fw 190 fighter aircraft. It presents the basic types of machine guns and cannons and their layout on the airplane including the amount of ammunition. Additionally the paper explains the basic armament syncing methods and the flight paths of the bullets.
Hasła indeksowe Key Words
Focke Wulf, Fw 190, uzbrojenie Focke Wulf, Fw 190, armament

Focke Wulf Fw 190 był podczas II wojny światowej drugim z produkowanych na masową skalę niemieckich myśliwców. Już w swojej pierwszej wersji samolot posiadał silniejsze uzbrojenie od konkurenta z Augsburga. Podstawowym uzbrojeniem samolotu Fw 190 A-1 były 4 karabiny MG 17, z czego dwa na kadłubie oraz dwa w skrzydłach oraz dwa działka MG FF/M montowane w zewnętrznych częściach skrzydeł jako wyposażenie dodatkowe. Wszystkie karabiny strzelały przez obrys śmigła co wymuszało ich synchronizację. Podobnie jak w przypadku Bf 109 działka MG FF/M posiadały magazynki bębnowe na 60 pocisków((Podobnie jak Bf 109, samolot posiadał pojemnik na łuski zamontowany w skrzydle.)). Dla magazynków przewidziano specjalne pokrowce grzewcze do których doprowadzane było ciepłe powietrze z silnika((Przy lotach w temperaturach około -35 stopni Celsjusza takie postępowanie było konieczne. Amunicja musiała być dość silnie oliwiona specjalnym olejem Waffenöl Blau. Istniało poważane ryzyko zamarznięcia całego układu i stąd specjalne ogrzewanie ciepłym powietrzem.)). Samolot posiadał przełącznik umożliwiający strzelanie przy pomocy 4 karabinów, 2 działek lub całej broni naraz. Pociski z działek krzyżowały się po 200 m((Czyli w takiej odległości następowałoby idealne trafienie w cel rozumiany jako punkt. Wtedy pociski z obu działek spotykały się w jednym miejscu, więc siłą rażenia na obiekt w tym punkcie była największa.)), z karabinów skrzydłowych po 300 m, a pociski z karabinów kadłubowych zachowywały równoległą do siebie pozycję. Do skrzyżowania z linią celowania dochodziło po 400 metrach(( L.Dv.T.2190 A-1/Wa, Fw 190 A-1 Bedienungsvorschrift-Wa, November 1941.)).

W wersji A-2 samolotu zamiast skrzydłowych karabinów MG 17 wprowadzono działka MG 151/20 E. Działka MG FF/M w zewnętrznych częściach skrzydeł występowały jako wyposażenie dodatkowe i mogły być wymontowywane w zależności od potrzeb. Karabiny MG 17 wyposażano w taśmę amunicyjną na 900 pocisków natomiast działka MG 151 w taśmy na 250 pocisków((Kasety amunicyjne znajdowały się w kadłubie samolotu. Dzięki temu unikano nadmiernego obciążania skrzydeł. Łuski w przeciwieństwie do działek MG FF/M nie były magazynowane i wypadały na zewnątrz.)). MG FF/M posiadały standardowe magazynki bębnowe. Sterowanie ogniem było możliwe w kilku konfiguracjach. 2MG 17 + 2MG 151/20E, 2 MG-FF/M lub całe uzbrojenie. W przypadku lotu bez MG-FF/M strzelano samymi MG 17, samymi MG 151 lub całym uzbrojeniem naraz. Zgranie uzbrojenia było takie samo jak w wersji A-1(( L.Dv. T. 2190 A-2/Wa, Fw 190 A-2 Bedienungsvorschrift-Wa, November 1941.)).

Wersja A-6 przyniosła istotną zmianę jakości uzbrojenia w postaci wymiany skrzydłowych MG-FF/M na MG 151/20 E. Konieczne stało się wzmocnienie płata by mógł wytrzymać zwiększony ciężar działka i amunicji, której zapas wynosił teraz 130 pocisków((Amunicja w specjalnych kasetach była w łatwy sposób montowana od spodu skrzydła w przypadku zewnętrznych działek i pod kadłubem również w kasetach w przypadku karabinów i działek w wewnętrznych częściach skrzydeł. Łuski z zewnętrznych działek musiały być magazynowane.)). Zmiany w układzie płata pozwoliły na montaż w późniejszym czasie również działek 30mm oraz różnej konfiguracji montażu z uzbrojeniem w płacie oraz na zewnątrz w zasobniku i amunicją w płacie(( A. Skupiewski, Fw 190 A,F,G, cz. 1, Gdańsk 1994, s. 12.)). Pomimo tego iż zewnętrzne działka MG 151 nie musiały być synchronizowane gdyż strzelały poza obrysem śmigła stosowano wersję E posiadającą elektryczny zapłon. Dzięki temu unikano możliwości pomyłki i praca zbrojmistrzów podczas odtwarzania gotowości bojowej była łatwiejsza. Obsługa broni była podobna jak w wersjach poprzednich. Przycisk A sterował karabinami i wewnętrznymi działkami, a przycisk B obsługiwał zewnętrzne działka. W porównaniu z poprzednim uzbrojeniem można już zauważyć wyraźną zmianę sposobu ustawienia. Pociski z karabinów biegły podobnie jak w poprzednich modelach natomiast wewnętrzne działka krzyżowały się w odległości 600 metrów od samolotu, a zewnętrzne w odległości 800 metrów. Pocisk przecinały linię celowania w odległości 550m w przypadku działek i 500 m w przypadku karabinów(( Pierwsze przecięcie z linią celowania następowało znacznie wcześniej bo w odległości około 130m dla działek i 30 dla karabinów. Odległość idealna dla walki z samolotem myśliwskim przeciwnika.)). Do tego punktu znajdowały się nie więcej jak 84 cm ponad linią celowania(( D.(Luft)T2190 A-6 Teil 8A, Fw 190 A-6 Teil 8A Schußwaffenanlage, August 1943.)).

Wersja oznaczona jako A-7 przyniosła ostateczne wzmocnienie standardowego uzbrojenia, które przetrwało do końca wojny. Kadłubowe karabiny MG 17 wymieniono na MG 131 zmieniając osłony tak by pomieściły uzbrojenie o większych gabarytach. Karabiny ustawiano na przecięcie linii celowania po 400 metrach natomiast działka podobnie jak miało to miejsce wcześniej po 550m. Wewnętrzne działka krzyżowały się po 600 metrach, a zewnętrzne po 400m. Ilość amunicji karabinowej spadła z 900 pocisków do 400 z racji większego kalibru((D.(Luft)T.2190 A-7 bis A-9, Fw 190 A-7 bis A-9 Flugzeug-Handbuch, Teil 8A, Juli 1944.)).

Zespół profesora Tanka ustawicznie pracował nad udoskonaleniem myśliwca Fw 190 co zaowocowało powstaniem samolotu oznaczonego jako Fw 190 D-9, który wprowadzono z powodzeniem do służby. Maszyna posiadała nowy, rzędowy silnik w przeciwieństwie do gwiazdowego występującego w modelach A. Samolot był projektowany w różnych konfiguracjach uzbrojenia, ale podstawowa wersja wprowadzona do linii miała słabsze uzbrojenie w porównaniu z ostatnimi modelami swojego protoplasty. Zrezygnowano z zewnętrznych działek pozostawiając jedynie kadłubowe MG 131 i znajdujące się w wewnętrznych częściach skrzydeł działka MG 151/20 E. Zapas pocisków wynosił po 400 sztuk na karabin i po 250 na działko((Werkschrift 2190 D-9 Teil 8A, Fw 190 D-9, Oktoer 1944.)).

Ostatnim modelem wprowadzonym w liczbie kilkudziesięciu sztuk((Dokładny wykaz samolotów wprowadzony do linii w monografii: J.L. Ethell, Ta 152, Sturbridge 1990 oraz M.V. Lowe, Focke-Wulf Ta 152, Strašnice 2008.)) był samolot Ta 152 H-1 będący rozwojową wersją maszyny Fw 190 D-9. Prace nad maszyną rozpoczęto w ramach tzw. Sofort-Programm, czyli niejako w przyspieszonym tempie i w odpowiedzi na zagrożenie ze strony wysokościowych maszyn bombowych Aliantów.

Zmiana nazewnictwa samolotu była związana z przypisaniem początku nazwy nazwiska prowadzącego projekt profesora Tanka. Podstawowym uzbrojeniem samolotu było działko silnikowe MK 108 z zapasem 90 naboi. Dodatkowo w nasadach skrzydeł zainstalowane były działka MG 151/20E z zapasem 175 naboi na lufę i prowadzące ogień zsynchronizowany. Co wart podkreślenia ze względu na balistykę pocisków 30mm działko MK 108 i cały silnik ustawione były z pewnym odchyleniem od osi samolotu (0°30′)(( M. Krzyżan, Fw 190 D Ta 152, Gdynia 1994, s. 55.)).

Podczas obsługi uzbrojenia pilot powinien pamiętać, że uzbrajanie go powinno następować w pewnej sekwencji. Otóż by nie przeciążyć instalacji elektrycznej najpierw należało włączyć karabiny kadłubowe oraz wewnętrzne działka, a dopiero po 3 sekundowej przerwie można było uzbroić zewnętrzne działka gdyż groziło to przeciążenie akumulatora.

Podsumowanie

zestawienie fw 190 uzbrojenie

Koncepcja uzbrojenia samolotów Fw 190 w podstawowej odmianie A(( Wersja D nie ewoluowała pod względem uzbrojenia więc nie zostanie ujęta w tym podsumowaniu. Maszyny Ta-152 wprowadzono w śladowych ilościach w związku z czym również zostają pominięte by ne zaciemniać obrazu)) była podobna do modelu stosowanego na Bf 109. Dwa karabiny instalowane były na kadłubie i prowadziły ogień zsynchronizowany z obrotami śmigła. Dzięki innej konstrukcji skrzydła możliwe było zamontowanie tam 4 luf. Po początkowych zmianach podstawowe uzbrojenie na Fw 190 było stałe i składało się z 2 karabinów i 4 działek.

Pierwsze modele wyposażano podobnie jak Bf 109 w karabiny MG 17 – dwa w kadłubie, dwa w skrzydłach oraz 2 działka MG FF. Szybko jednak zrezygnowano z 4 karabinów słusznie uznając, że siła ognia była zbyt mała, a potencjał samolotu pozwala na znacznie więcej. Przykadłubowe karabiny skrzydłowe zlikwidowano i w ich miejsce zainstalowano nowoczesne działka MG 151/20E. W ten sposób ustalił się układ uzbrojenia z 2 karabinami i 4 działkami przy czym jak wspominano zewnętrzne MG FF/M były opcjonalne. Zapas amunicji nie spadał tak drastycznie jak w Bf 109, a przejściowo nawet rósł. Dla wersji A-2 było to w sumie 2420 naboi (z tego 1800 7,92, 500 20mm i 120 20mm). Wersja A-6 nie zmieniła układu 2+4 – wymieniono jedynie zewnętrzne działka MG FF/M na MG 151/20E co zaowocowało podniesieniem zapasu amunicji z racji możliwości korzystania z taśmowego systemu zasilania. Zapas wynosił teraz 2560 naboi (1800 7,92 mm, 760 20 mm). Długotrwałość prowadzenia ognia ze wszystkich 4 luf wzrosła zatem znacząco, a dodatkowo wyraźnie wzrósł zapas amunicji 20 mm. Spadek zapasu amunicji nastąpił dopiero od wersji A-7 z powodu wymiany kadłubowych karabinów na cięższe MG 131. Od tego czasu wynosił on 1760 sztuk z czego 800 przepadało na amunicję 13 mm do karabinów (2×400 sztuk) i 760 na amunicję do działek MG 151/20E.

dr Krzysztof Kuska

Bibliografia

Źródła

L.Dv.T.2190 A-1/Wa, Fw 190 A-1 Bedienungsvorschrift-Wa, November 1941.
L.Dv. T. 2190 A-2/Wa, Fw 190 A-2 Bedienungsvorschrift-Wa, November 1941.
D.(Luft)T2190 A-6 Teil 8A, Fw 190 A-6 Teil 8A Schußwaffenanlage, August 1943.
D.(Luft)T.2190 A-7 bis A-9, Fw 190 A-7 bis A-9 Flugzeug-Handbuch, Teil 8A, Juli 1944.
Werkschrift 2190 D-9 Teil 8A, Fw 190 D-9, Oktober 1944.

Opracowania

Skupiewski A., Fw 190 A,F,G, cz. 1, Gdańsk 1994.
Ethell J.L., Ta 152, Sturbridge 1990.
Lowe M.V., Focke-Wulf Ta 152, Strašnice 2008.
Krzyżan M., Fw 190 D Ta 152, Gdynia 1994.

Tabela: Opracowanie własne Autora.

Zdjęcie: Wskaźniki poziomu amunicji samolotu Focke Wulf Fw 190 A-7. Źródło: depositfiles.com