Poczucie bezpieczeństwa jest podstawową, egzystencjonalną potrzebą człowieka i grup społecznych tworzących państwo lub nawet systemy międzynarodowe. Jego brak powoduje powstanie uczucia lęku, niepewności i zagrożenia. Dlatego zarówno człowiek, grupa społeczna, czy też państwo lub grupa państw tworząca sojusz swój wysiłek będzie skupiała na takim oddziaływaniu na otoczenie zewnętrzne i sferę wewnętrzną, aby oddalić lub co najmniej zminimalizować pojawiające się zagrożenia.
Zapewnienie bezpieczeństwa to również podstawowe wymagania obywatela wobec państwa i jednocześnie zobowiązania państwa wobec obywatela. Do ich wypełnienia państwo musi posiadać odpowiedni potencjał bezpieczeństwa narodowego, a więc potencjał obronny, ochronny, społeczny, gospodarczy, energetyczny i transportowy.
Siły zbrojne stanowią ważny jego element, który służy do realizacji interesów narodowych i osiągnięciu celów strategicznych. Jednym z głównych zadań Sił Zbrojnych RP jest zapewnienie zdolności państwa do realizacji zadań związanych z obroną i ochroną nienaruszalności granic(( Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2014, ust. 74.)). W czasie pokoju Siły Zbrojne RP współdziałają i wspierają na podstawie dwustronnego porozumienia pomiędzy Komendantem Głównym Straży Granicznej i Dowódcą Operacyjnym Rodzajów Sił Zbrojnych, Straż Graniczną w zakresie zapewnienia nienaruszalności i bezpieczeństwa granicy państwowej na lądzie i na morzu(( Porozumienie pomiędzy Komendantem Straży Granicznej a Dowódcą Operacyjnym Rodzajów Sił Zbrojnych z dnia 15 grudnia 2014 r. w zakresie ochrony granicy państwowej.)). Natomiast za ochronę granicy państwowej w przestrzeni powietrznej Rzeczypospolitej Polskiej odpowiada Minister Obrony Narodowej((Ustawa z dnia 12 października 1990 r. o ochronie granicy państwowej, art. 7., ust. 2. )). W tym zakresie jego zadania wykonuje Dowódca Operacyjny Rodzajów Sił Zbrojnych przy pomocy organu dowodzenia obroną powietrzną, którym jest Centrum Operacji Powietrznych – Dowództwo Komponentu Powietrznego (COP – DKP)((Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 listopada 2011 r. w sprawie określenia organu dowodzenia obroną powietrzną oraz trybu postępowania przy stosowaniu środków obrony powietrznej w stosunku do obcych statków powietrznych niestosujących się do wezwań państwowego organu zarządzania ruchem lotniczym, §3.1. oraz Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie określenia organu dowodzenia obroną powietrzną oraz trybu postępowania przy stosowaniu środków obrony powietrznej w stosunku do obcych statków powietrznych niestosujących się do wezwań państwowego organu zarządzania ruchem lotniczym, §1. pkt. 2.)). W czasie pokoju ochrona i obrona granicy państwowej jest zadaniem priorytetowym i prestiżowym dla państwa i jego sił zbrojnych. Ma bezpośrednie przełożenie na poczucie bezpieczeństwa przez społeczeństwo, jak również świadczy o sprawności państwa w zakresie jego zapewnienia. Dlatego warto zastanowić się nad kompetencjami i odpowiedzialnością poszczególnych szczebli dowodzenia w zakresie budowania i działania systemu Obrony Powietrznej Rzeczypospolitej Polskiej odpowiedzialnego za ochronę granicy państwowej w przestrzeni powietrznej oraz przestrzeni powietrznej Rzeczypospolitej Polskiej w czasie pokoju.
Przez system Obrony Powietrznej Rzeczypospolitej Polskiej (system OP RP) rozumie się zorganizowane w określoną strukturę siły i środki wydzielone w celu zapewnienia bezpieczeństwa w przestrzeni powietrznej Rzeczypospolitej Polskiej, w szczególności osłony ważnych obiektów polityczno – administracyjnych, militarnych, infrastruktury obronnej i krytycznej oraz wojsk i ludności na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, przed rozpoznaniem i atakiem z powietrza(( Decyzja nr 416/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 23 grudnia 2013 r. w sprawie funkcjonowania systemu Obrony Powietrznej Rzeczypospolitej Polskiej w czasie pokoju oraz podziału kompetencji pomiędzy Szefem Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Dowódcą Operacyjnym Rodzajów Sił Zbrojnych oraz Dowódcą Generalnym Rodzajów Sił Zbrojnych w tym zakresie.)). System OP RP jest częścią składową systemu obronnego państwa i w czasie pokoju zapewnia warunki do reagowania na zagrożenia i sytuacje kryzysowe powstałe w polskiej przestrzeni powietrznej. Nie posiada on stałej struktury oraz stałych sił oraz środków ją zasilających. Adekwatnie do przewidywanych zagrożeń i pojawiających się sytuacji kryzysowych zachowuje zdolność do zwiększenia swoich możliwości, poprzez stopniowe włączanie do systemu kolejnych (dodatkowych) sił i środków wydzielanych z Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz układu pozamilitarnego.
Za funkcjonowanie Systemu Obrony Powietrznej Rzeczypospolitej Polskiej odpowiada Dowódca Operacyjny RSZ m. in. poprzez jego organizowanie w uzgodnieniu z Szefem Sztabu Generalnego WP oraz we współdziałaniu z Dowódcą Generalnym RSZ. Odpowiada również za dowodzenie i kierowanie siłami i środkami wydzielonymi przez Dowódcę Generalnego RSZ do pełnienia dyżurów bojowych w systemie OP RP, określenie wymagań i potrzeb dla zdolności operacyjnych systemu OP RP, w tym poziomu wyszkolenia wojsk, kontrolę gotowości bojowej oraz zdolności do pełnienia dyżurów wydzielanych sił i środków oraz organizowanie we współdziałaniu z Szefem Obrony Cywilnej Kraju działania podsystemu ostrzegania i alarmowania wojsk i ludności cywilnej przed zagrożeniami z powietrza.
Dowódca Generalny w głównej mierze odpowiada za przygotowanie wyznaczonych wojsk do realizacji zadań w ramach systemu OP RP zgodnie z wymaganiami określonymi przez Dowódcę Operacyjnego RSZ oraz realizację planu rozwoju tego systemu opracowanego przez Szefa Sztabu Generalnego WP w ramach planowania rozwoju zdolności operacyjnych Sił Zbrojnych.
System dowodzenia Obroną Powietrzną Rzeczypospolitej Polskiej zbudowany jest w oparciu o:
– Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych (DO RSZ);
– Centrum Operacji Powietrznych – Dowództwo Komponentu Powietrznego (COP – DKP);
– Ośrodki Dowodzenia i Naprowadzania (ODN);
– Lotniskowe Organy Służby Ruchu Lotniczego (LOSRL);
– Stanowiska dowodzenia komponentów lotniczych(( Komponent to wydzielone siły i środki z jednostki lub kilku jednostek wojskowych, którymi dowodzi wyznaczony dowódca.));
– Stanowiska dowodzenia komponentów radiotechnicznych;
– Stanowiska dowodzenia komponentów rozpoznania i walki elektronicznej;
– Stanowiska dowodzenia komponentów obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej.
Dowódca Operacyjny RSZ posiada uprawnienia do dowodzenia operacyjnego (OPCOM)(( OPCOM – Operational Command)) w stosunku do wydzielonych sił i środków do systemu OP RP, którymi dowodzi poprzez Centrum Operacji Powietrznych – Dowództwo Komponentu Powietrznego (COP – DKP). Dowódca COP – DKP posiada kompetencje do pełnego dowodzenia (FULLCOM)(( FULLCOM – Full Command)) w stosunku do Ośrodków Dowodzenia i Naprowadzania oraz dowodzenia taktycznego (TACOM)(( TACOM – Tactical Command)) w stosunku do podporządkowanymi sił i środków wydzielanych z Dowództwa Generalnego.
Zadania związane z obroną i ochroną polskiej granicy państwowej w przestrzeni powietrznej oraz zapewnienie bezpieczeństwa w niej jest najważniejszym priorytetem działania COP – DKP w czasie pokoju. To właśnie takie podejście skutkowało podporządkowaniem COP – DKP pod Dowództwo Operacyjne RSZ. Dowódcy COP – DKP powierzono zadania nie tylko skupione na dowodzeniu i kierowaniu dyżurnymi siłami i środkami zgodnie z posiadanymi kompetencjami, ale również na odpowiednim planowaniu, organizowaniu oraz realizowaniu szkolenia i przygotowania personelu wyznaczonego do dyżurów w systemie OP RP z podległych jednostek oraz zapewnieniu właściwego toku ich pełnienia.
Ciągłość działania systemu Obrony Powietrznej zapewniona jest poprzez pełnienie całodobowych dyżurów bojowych przez dyżurne siły i środki, które muszą posiadać zdolność do przeciwdziałania statkom powietrznym naruszającym granicę państwową lub przepisy wykonywania lotów w przestrzeni powietrznej RP poprzez prowadzenie ciągłego rozpoznania radiolokacyjnego przestrzeni powietrznej RP i podejść do jej granic, opracowywanie i dystrybucję obrazu sytuacji powietrznej (RAP – Recognized Air Picture), identyfikację obiektów powietrznych, alarmowanie i powiadamianie o zagrożeniach z powietrza a także udzielanie pomocy załogom statków powietrznych będących w niebezpieczeństwie oraz prowadzenie akcji poszukiwawczo – ratowniczych.
Działaniami dyżurów bojowych kieruje Dyżurny Dowódca Obrony Powietrznej (DDOP) poprzez Dyżurną Służbę Operacyjną COP – DKP (Dyżurną Zmianę Bojową). DDOP jest osobą kluczową w systemie OP RP. Dlatego selekcja i właściwe przygotowanie merytoryczne oficerów wyznaczonych na to stanowisko ma kapitalne znaczenie. Powinni oni charakteryzować się bogatym doświadczeniem w realizacji zadań w wymiarze powietrznym i w dowodzeniu dużymi zespołami ludzkimi, a także posiadać szeroką wiedzą fachową oraz zdolność do racjonalnego działania w sytuacjach stresowych, często przy braku pełnej świadomości sytuacyjnej. DDOP podczas pełnienia dyżuru podlega Dowódcy COP – DKP i wykonuje zadania związane z zachowaniem trwałości dowodzenia i kierowania podległymi organami dowodzenia i podporządkowanymi siłami i środkami, z wyjątkiem sytuacji wymagającej zastosowania środków siłowych. Decyzję o przechwyceniu obcego statku powietrznego, ostrzeżenia strzałami ostrzegawczymi oraz zniszczenia podejmuje Dowódca Operacyjny RSZ(( Ustawa z dnia 12 października 1990 r. o ochronie granicy państwowej, art. 18b, ust. 3, 2, 2a i 2c. )). W tym celu DDOP utrzymuje stały kontakt z Dowódcą Operacyjnym RSZ, przede wszystkim z wykorzystaniem niejawnych środków łączności. DDOP wykonuje również obowiązki narodowego przedstawiciela władz państwowych (National Governmental Authority – NGA) w Zintegrowanym Systemie Obrony Powietrznej i Przeciwrakietowej Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO Integrated Air Defense and Missile System – NATINAMDS)(( Decyzja nr 416/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 23 grudnia 2013 r., pkt. 9.)), a więc jest również głównym ogniwem łączącym narodowy i sojuszniczy system obrony powietrznej. Należy podkreślić, że polski system OP wpisuje się w system NATINAMDS, stanowi jego integralną część. Z powodu tajemnicy służbowej, temat wzajemnych relacji wyżej wymienionych systemów nie będzie omawiany.
Obowiązki DDOP są szczegółowo opisane w „Instrukcji organizacji i pełnienia dyżurów bojowych w systemie Obrony Powietrznej”. Oficer ten odpowiedzialny jest m. in. za kierowanie, koordynowanie i nadzorowanie działań w ramach nadzoru przestrzeni powietrznej, a więc realizacji misji Air Policing. W tym zakresie bezpośrednio współpracuje z Polską Agencją Żeglugi Powietrznej, tak by zapewniona była szczególna rola systemu obrony powietrznej w zakresie przeciwdziałania zagrożeniom bezpieczeństwa państwa z powietrza w czasie pokoju(( Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej a dnia 13 czerwca 2008 r. w sprawie sposobu współdziałania instytucji zapewniającej służby ruchu lotniczego z Siłami Powietrznymi Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej reguluje zakres i zasady współpracy tak by zapewniona była szczególna rola systemu obrony powietrznej w zakresie przeciwdziałania zagrożeniom bezpieczeństwa państwa z powietrza w czasie pokoju.)). Polega to m. in. na priorytetowym udostępnianiu przestrzeni powietrznej dla dyżurnych sił i środków realizujących zadania w zakresie przeciwdziałania naruszeniom granicy państwowej, udzielania pomocy innym statkom powietrznym oraz interweniowania w stosunku statków powietrznych naruszających warunki zezwolenia na lot czy też nieposiadający takiego zezwolenia lub niereagujących na przekazywane polecenia.
W sytuacji wystąpienia zagrożenia atakami z powietrza w przestrzeni RP, w celu zasilania systemu OP w wymaganą informację, DDOP organizuje i kieruje współdziałaniem z innymi instytucjami państwowymi i sojuszniczymi (Agencją Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Służbą Kontrwywiadu Wojskowego, Policją, Strażą Graniczną, Biurem Ochrony Rządu, Dyżurną Służbą Operacyjną DO RSZ i NADINAMDS). Ponadto sprawuje funkcje nadzorcze nad tokiem pełnienia dyżurów bojowych w systemie OP, a także współpracuje z dyżurnymi służbami operacyjnymi państw sąsiednich niebędących członkami NATO, wprowadza sygnały alarmowe dla sił dyżurnych, określa stopnie zagrożenia, wybiera i aktywuje lotniska interwencyjne, na które sprowadzane są cywilne i wojskowe statki powietrzne zmuszone do lądowania przez statki przechwytujące. Posiada uprawnienia do nadawania lub zmiany kategorii zakwalifikowania cywilnego statku powietrznego, jako „Renegade”.
Terminem „Renegade” (renegat, odstępca) określa się cywilny statek powietrzny, którego zachowanie w powietrzu może świadczyć, że zostanie użyty, jako środek ataku terrorystycznego z powietrza. Pojęcie to po raz pierwszy zdefiniowano w „Koncepcji operacyjnego wzmocnienia obrony powietrznej Sojuszu w sytuacji wystąpienia ataków terrorystycznych MCM-06202”, którą Komitet Wojskowy NATO wdrożył w celu określenia procedur przeciwdziałania zagrożeniom atakami terrorystycznymi z powietrza w następstwie wydarzeń z dnia 11 września 2001 roku. W polskim systemie prawa termin RENEGADE pojawił się w „Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 14 grudnia 2004 roku w sprawie postępowania przy stosowaniu środków obrony powietrznej w stosunku do obcych statków powietrznych niestosujących się do wezwań państwowego organu zarządzania ruchem lotniczym”. Zgodnie z rozporządzeniem „obiekt typu RENEGADE” jest to obcy cywilny statek powietrzny, który nie zastosował się do wezwań, o których mowa w art. 18b ust. 1 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o ochronie granicy państwowej i może być użyty, jako środek ataku terrorystycznego z powietrza, rozumianego jako czyn popełniony w celu:
a) poważnego zastraszania wielu osób;
b) zmuszania organu władzy publicznej Rzeczypospolitej Polskiej lub innego państwa albo organu organizacji międzynarodowej do podjęcia lub zaniechania określonych czynności;
c) wywołania poważnych zakłóceń w ustroju lub gospodarce Rzeczypospolitej Polskiej, innego państwa lub organizacji międzynarodowej – a także groźba popełnienia takiego czynu(( Ustawa z dnia 12 października 1990 r. o ochronie granicy państwowej, art. 18b., ust. 2b. )).
Zdefiniowanie tego rodzaju zagrożenia w systemie prawnym pozwoliło na zbudowanie stosownych procedur przeciwdziałania. To właśnie na Dyżurnym Dowódcy Obrony Powietrznej ciąży brzemię odpowiedzialności zakwalifikowania cywilnego statku powietrznego do trzech kategorii Renegade. Nadanie tego statusu jest swoistego rodzaju procesem decyzyjnym zapoczątkowanym analizą sytuacji na podstawie otrzymywanych informacji ze źródeł wojskowych i cywilnych, następnie przeprowadzeniem wariantowania działań w zależności od spełnienia kryteriów określających prawdopodobieństwo zagrożenia atakiem terrorystycznym z powietrza i kończy się decyzją – zakwalifikowaniem obcego cywilnego statku powietrznego do odpowiedniej kategorii Renegade.
Status „Podejrzany Renegade” (SUSPECTED RENEGADE) otrzymuje cywilny statek powietrzny o nieokreślonych intencjach albo spełniający dwa lub więcej z poniższych warunków(( Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 listopada 2011 r. w sprawie określenia organu dowodzenia obroną powietrzną oraz trybu postępowania przy stosowaniu środków obrony powietrznej w stosunku do obcych statków powietrznych niestosujących się do wezwań państwowego organu zarządzania ruchem lotniczym, §6., pkt. 1. )):
a) narusza plan lotu;
b) odmawia wykonania lub nie reaguje na polecenia państwowego organu zarządzania ruchem lotniczym, cywilnych i wojskowych LOSRL lub organów dowodzenia obroną powietrzną;
c) niespodziewanie zmienia parametry lotu;
d) nastąpiła przerwa w korespondencji radiowej, szczególnie w połączeniu ze zmianą parametrów lotu;
e) nastąpiła zmiana kodów transpondera radaru wtórnego lub nadmierne wykorzystanie sygnału identyfikacji, bez uprzedniej zgody państwowego organu zarządzania ruchem lotniczym;
f) załoga używa niestandardowej terminologii lub odnotowano inne zmiany w korespondencji radiowej;
g) nastąpił wybór w modzie 3/A kodu 7500 (uprowadzony statek powietrzny, 7600 (utrata łączności) lub 7700 (sytuacja awaryjna);
h) nastąpił przekaz radiowy nie dotyczący procedur lotniczych;
i) nastąpiło przerywanie lub zaprzestanie emitowania sygnałów z transpondera radaru wtórnego;
j) otrzymano zawiadomienia od innych organów władzy publicznej, państw sąsiednich, lub organizacji międzynarodowych albo instytucji pozarządowych o zamiarach statku powietrznego;
k) otrzymano nieokreśloną groźbę użycia przemocy za pośrednictwem strony trzeciej
l) otrzymano zawiadomienie o umieszczeniu na pokładzie SP przedmiotu, urządzenia, substancji lub innego materiału niebezpiecznego, które mogą zostać użyte do ataku o charakterze terrorystycznym.
Zakwalifikowanie cywilnego statku powietrznego do kategorii „Prawdopodobny Renegade” (PROBABLY RENEGADE) następuje w przypadku gdy((Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 listopada 2011 r. w sprawie określenia organu dowodzenia obroną powietrzną oraz trybu postępowania przy stosowaniu środków obrony powietrznej w stosunku do obcych statków powietrznych niestosujących się do wezwań państwowego organu zarządzania ruchem lotniczym, §6., pkt. 2. )):
a) wykryto również inne statki powietrzne, które nie wykonują poleceń państwowego organu zarządzania ruchem lotniczym;
b) cywilny statek powietrzny zakwalifikowany jako „Podejrzany RENEGADE”, w dalszym ciągu nie wykonuje poleceń państwowego organu zarządzania ruchem lotniczym lub organów dowodzenia obroną powietrzną;
c) cywilny statek powietrzny odmawia wykonania poleceń lub nie reaguje na polecenia i przekazywane znaki dowódcy statku przechwytującego.
Ostatnią kategorię „Potwierdzony Renegade” (CONFIRMED RENEGADE) nadaje się cywilnym statkom powietrznym w przypadku gdy spełnia on jednocześnie niżej wymienione kryteria:
a) przechwycony i rozpoznany cywilny statek powietrzny w dalszym ciągu nie wykonuje poleceń dowódcy statku przechwytującego, państwowego organu zarządzania ruchem lotniczym lub organów dowodzenia obroną powietrzną;
b) posiadane informacje potwierdzają bez żadnych wątpliwości, że cywilny statek powietrzny ma być użyty jako środek ataku o charakterze terrorystycznym.
Określenie odpowiedniej kategorii Renegade ma bardzo ważne konsekwencje w postaci możliwości zastosowania kolejnych środków siłowych wobec naruszycieli. Należy jeszcze raz podkreślić, że o ich zastosowaniu decyduje Dowódca Operacyjny RSZ. W pierwszej kolejności obcy statek powietrzny może być wezwany przez państwowy organ zarządzania ruchem lotniczym lub organ dowodzenia obroną powietrzną do opuszczenia przestrzeni powietrznej RP, odpowiedniej zmiany kierunku lub wysokości lotu, lądowania na wskazanym przez ten organ lotnisku lub wykonania innych poleceń, mających na celu przywrócenie stanu zgodnego z prawem(( Ustawa z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo Lotnicze, art. 122., ust. 1 i 2 oraz Ustawa z dnia 12 października 1990 r. o ochronie granicy państwowej, art. 18b., ust.1.)). W następnej kolejności statek powietrzny zakwalifikowany jako „Podejrzany Renegade” może być przechwycony przez wojskowy statek powietrzny w celu identyfikacji, nawiązania łączności radiowej i kontaktu wzrokowego oraz naprowadzeniu go na właściwy kierunek i wysokość lotu albo wymuszenia lądowania na wskazanym lotnisku(( Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 listopada 2011 r. w sprawie określenia organu dowodzenia obroną powietrzną oraz trybu postępowania przy stosowaniu środków obrony powietrznej w stosunku do obcych statków powietrznych niestosujących się do wezwań państwowego organu zarządzania ruchem lotniczym, §7.1., oraz Ustawa z dnia 12 października 1990 r. o ochronie granicy państwowej, art. 18b., ust. 2.)). W przypadku zakwalifikowania statku powietrznego do kategorii „Prawdopodobny Renegade” możliwe jest oddanie strzałów ostrzegawczych(( Tamże, §7., pkt.2.)). W przypadku dalszego niestosowania się do poleceń i zakwalifikowania statku powietrznego jako „Potwierdzony Renegade”, Dowódca Operacyjny RSZ może podjąć decyzję o zniszczeniu cywilnego statku powietrznego, który nie posiada żadnych osób na pokładzie lub na pokładzie znajdują się tylko osoby zamierzające użyć tego statku powietrznego jako środka ataku o charakterze terrorystycznym((Ustawa z dnia 12 października 1990 r. o ochronie granicy państwowej, art. 18b., ust. 2c.)). W przypadku przewożenia pasażerów statek przechwytujący eskortuje obcy cywilny statek powietrzny do czasu jego lądowania lub opuszczenia przestrzeni powietrznej RP.
Procedury stosowane wobec obcych wojskowych statków powietrznych, które przekroczyły granicę państwową albo wykonują lot w przestrzeni powietrznej RP bez stosownego zezwolenia lub niezgodnie z otrzymanym zezwoleniem są stosunkowo mniej skomplikowane. Przede wszystkim nie stosuje się zasady nienaruszania bezpieczeństwa osób będących na pokładzie(( Ustawa z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo Lotnicze, art. 122., ust. 3. )) oraz nie nadaje się kategorii naruszyciela. Wobec naruszających przepisy prawa obcych wojskowych statków powietrznych mają zastosowanie te same środki przymusu jak w przypadku cywilnych. W pierwszej kolejności odpowiednie organa wzywają naruszyciela do zachowania zgodnie z prawem. Następnie Dowódca Operacyjny RSZ może podjąć decyzję o zastosowaniu środków siłowych w postaci przechwycenia przez dyżurny wojskowy statek powietrzny, oddania strzałów ostrzegawczych i ostatecznie zniszczenia obcego wojskowego statku powietrznego, jeżeli ten konsekwentnie nie będzie stosował się do kolejnych wezwań i poleceń. Decyzję o zniszczeniu naruszyciela w dwóch uzasadnionych przypadkach również może podjąć dowódca załogi statku przechwytującego. Po pierwsze w ramach samoobrony, gdy jest atakowany przez obcy wojskowy statek powietrzny i po drugie w sytuacji braku łączności z organem dowodzenia obroną powietrzną i atakowania przez naruszyciela obiektów naziemnych położonych na terytorium RP((Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 listopada 2011 r. w sprawie określenia organu dowodzenia obroną powietrzną oraz trybu postępowania przy stosowaniu środków obrony powietrznej w stosunku do obcych statków powietrznych niestosujących się do wezwań państwowego organu zarządzania ruchem lotniczym, §8., pkt. 4 i 5.)).
Reasumując, ochrona i obrony granicy państwowej w przestrzeni powietrznej RP stanowi integralną część Obrony Powietrznej w czasie pokoju. Regulacje prawne dotyczące tego zakresu stosunkowo jasno i przejrzyście traktują o podziale kompetencji, zadań i odpowiedzialności pomiędzy poszczególnymi szczeblami dowodzenia. Wyznaczają organy odpowiedzialne za planowanie, organizowanie, dowodzenie i kierowanie, kontrolę i nadzór, szkolenie i wsparcie logistyczne. Litera prawa również precyzyjnie stanowi o sposobach postępowania i zakresie użycia środków siłowych w przypadkach naruszenia obowiązujących przepisów w przestrzeni powietrznej RP. Pewna luka powstała w wyniku wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 września 2008 r., który na wniosek Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego orzekł, że art. 122a ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. – Prawo Lotnicze jest niezgodny z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej. Nowelizacji i doprecyzowania wymagają przepisy regulujące współdziałanie i współpracę instytucji wojskowych z układem pozamilitarnym. Należy również rozważyć możliwości zaangażowanie lotnictwa służb porządku publicznego do reagowania na sytuacje kryzysowe w przestrzeni powietrznej RP .
gen. bryg. pil. Sławomir Żakowski
Grafika – opracowanie własne Autora