Romeyko Marian

Marian Romeyko (1897-1970), podpułkownik (pośmiertnie pułkownik) dyplomowany pilot Wojska Polskiego.

Urodził się 13 lutego 1897 roku w Olszanie (gubernia kijowska). W 1915 roku został absolwentem Szkoły Handlowej w Zwinogródce. Po zakończeniu nauki powołano go armii rosyjskiej. Ukończył Wojskową Szkołę Inżynieryjną i otrzymał stopień chorążego. Później służył w twierdzy Seaborg. W grudniu 1916 roku znalazł się w 7. syberyjskim pułku inżynieryjnym. Uczestniczył w walkach pierwszej wojny światowej na froncie pod Rygą. W 1917 roku wszedł w skład I. Korpusu Polskiego w Rosji. W listopadzie 1918 roku zgłosił się do służby w Wojsku Polskim. Został przeszkolony w pilotażu we Francuskiej Szkole Pilotów w Warszawie, a następnie jako ppor. pil. otrzymał przydział do 4. eskadry lotniczej na Froncie Litewsko-Białoruskim. Później przeniesiono go do 3. eskadry wywiadowczej, w składzie której brał udział w wyprawie kijowskiej, operacji warszawskiej i operacji niemeńskiej. W 1920 roku otrzymał awans na kapitana. Później kilka miesięcy spędził w Bazie Lotnictwa Morskiego w Pucku. W latach 1921-1923 studiował w Wyższej Szkole Wojennej. Jako oficer Sztabu Generalnego służył w Oddziale II Sztabu Generalnego, w Dowództwie Okręgu Korpusu nr III i Biurze Ścisłe Rady Wojennej (od lata 1925 roku). W 1924 roku otrzymał awans na majora SG pilota. W połowie lat 20-tych dowodził dywizjonem lotniczym w 3. Pułku Lotniczym w Poznaniu. Po służbie liniowej przeszedł do Oddziału III Sztabu Generalnego. Następnie rozpoczął długoletnią służbę w szkolnictwie wojskowym. Od 1929 roku był wykładowcą katedry lotnictwa w Wyższej Szkole Wojennej. Na przełomie lat 20- i 30-tych działał w podkomisji opracowującej nowy „Regulamin lotnictwa”, który ukazał się w 1931 roku. Był wielkim zwolennikiem i przyczynił się do powstania Sztabu Lotniczego. W 1936 roku otrzymał awans na podpułkownika i został dyrektorem nauk Wyższej Szkoły Lotniczej. Prowadził zajęcia z: „Taktyki lotnictwa”, „Taktycznego i operacyjnego użycia lotnictwa” oraz „Geografii lotniczej”. Był autorem licznych publikacji o tematyce lotniczej: „Wojna lotniczo-gazowa a koleje”, „Wskazówki dla pełnienia służby obserwacyjno-meldunkowej”, „Taktyka lotnictwa”, „Zarys dziejów lotnictwa polskiego”. Wspólnie z Marianem Piaseckim napisał „Zbiór przykładów taktycznych dla lotnictwa”. Pod jego redakcją powstały książki: „Ku czci poległych lotników” oraz „Polska lotnicza”. Tłumaczył dzieła o tematyce lotniczej z języków obcych: „Niebezpieczeństwo lotnicze i przyszłość kraju” Paula Vauthiera (z francuskiego), „Obrona przeciwlotnicza” Edwarda Baileya Ashmore`a (z angielskiego), „Wojna Niemiec w powietrzu” Ernsta von Hoeppnera (z niemieckiego). Przez wiele lat był redaktorem „Przeglądu Lotniczego”, na łamach tego czasopisma podejmował zagadnienia związane z doskonaleniem personelu latającego, współpracą lotnictwa z innymi broniami, a także historią polskiego lotnictwa. Czynnie uczestniczył w działaniach Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. W 1937 roku wyjechał do Rzymu, gdzie został attaché lotniczym w polskiej ambasadzie. W latach 1940-1944 działał w polskim ruchu oporu na terenie Francji. Po drugiej wojnie światowej wyjechał do Australii. Mieszkając na emigracji na łamach „Wojskowego Przeglądu Historycznego” publikował artykuły, w których negatywnie wypowiadał się o stosunkach panujących w wojsku II Rzeczypospolitej. Sztandarowym jego dziełem była jednak publikacja zwarta „Przed i po maju”, w której poddał bezwzględnej krytyce elitę polityczną i wojskową II Rzeczypospolitej. Ze względu na tezy wyrażane w powojennych pracach (choć nie wszystkie), Marian Romeyko stał się autorem bardzo popularnym w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. W 1967 roku Romeyko powrócił do Polski. Dnia 10 marca 1970 roku zmarł w Warszawie. Pośmiertnie został awansowany na pułkownika.
Marian Romeyko to oficer niezwykle zasłużony dla lotnictwa II Rzeczypospolitej. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej, dowodził dywizjonem lotniczym na stopie pokojowej, przede wszystkim jednak odznaczył się pracując w różnorodnych sztabach (także na najwyższym szczeblu), popularyzując zagadnienia lotnicze, a także wykładając przedmioty lotnicze w Wyższej Szkole Wojennej i Wyższej Szkole Lotniczej. Znaczna ilość artykułów i publikacji zwartych autorstwa Mariana Romeyko wskazuje, że problematyka sił powietrznych była mu dobrze znana, a pisanie na ten temat przychodziło mu z wielką łatwością. Romeyko podłożył podwaliny pod polską historiografię lotniczą, ale zajmował się też problemem wyszkolenia i doskonalenia personelu latającego. Dostrzegał zmiany w koncepcjach użycia lotnictwa poszczególnych mocarstw. Starał się rozprzestrzeniać nad Wisłą nowatorskie koncepcje francuskie, niemieckie i angielskie. Romeyko został jednak zapamiętany przede wszystkim ze względu na swoje tezy wygłaszane po drugiej wojnie światowej. Bezwzględny stosunek względem elit „sanacyjnej Polski” zyskał mu wielką popularność wśród władz PRL-u, natomiast po 1989 roku jego działalność publikatorska został poddana druzgocącej krytyce. Oceny z jednej jak i drugiej strony były jednak zdecydowanie zbyt skrajne.

Dodatki
Odznaczenia
– Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (nr 2435);
– Krzyż Walecznych;
– Złoty Krzyż Zasługi;
– Medal Niepodległości;
– Medal Lotniczy;
– Polowa Odznaka Pilota (nr 22).
Awanse
– Chorąży (około 1915);
– Podporucznik (około 1918);
– Porucznik (około 1919);
– Kapitan (około 1920);
– Major SG (1924);
– Podpułkownik dypl. (1936);
– Pułkownik (pośmiertnie).
Jednostki, w których Marian Romeyko służył i stanowiska, które pełnił
– Twierdza Seaborg (Imperium Rosyjskie);
– 7. syberyjski pułk inżynieryjny (Imperium Rosyjskie);
– I. Korpus Polski w Rosji;
– 4. eskadra lotnicza;
– 3. eskadra wywiadowcza;
– Baza Lotnictwa Morskiego;
– Oddział II Sztabu Generalnego;
– Dowództwo Okręgu Korpusu nr III – szef Oddziału I;
– Biuro Ścisłej Rady Wojennej – szef komórki lotnictwa i OPL;
– 3. Pułk Lotniczy – dowódca dywizjonu lotniczego;
– Oddział III Sztabu Generalnego;
– Wyższa Szkoła Wojenna – wykładowca;
– Wyższa Szkoła Lotnicza – dyrektor nauk;
– Ambasada RP w Rzymie – attaché lotniczy.

Bibliografia
– Bugajak Konrad, Przedmowa, [w:] Romeyko Marian, Przed i po maju, Warszawa 1967.
– Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa, pod red. M. Romeyko, Warszawa 1933.
– Niestrawski Mariusz, Wyższe szkolnictwo lotnicze w II Rzeczypospolitej, [w:] Wojsko-Polityka-Społeczeństwo. Studia z historii społecznej od antyku do współczesności, pod red. J. Jędrysiaka, D. Koresia, G. Straucholda, K. Widzińskiego, Wrocław 2012.
– Wójcik Waldemar, Piloci z numerowaną „gapą”, [w:] Gapa, r. 2012, nr 3.
– Z historii polskiego lotnictwa wojskowego 1918-1921, Warszawa 1978.
– Zieliński Józef, Lotnicy Kawalerowie Orderu Wojennego Virtuti Militari 1919-1920, Warszawa-Toruń 2005.

dr Mariusz Niestrawski

Zdjęcie: Mała encyklopedia lotnicza, Warszawa 1938 r., s. 385. via Autor