| Streszczenie | Summary |
| 5 rotacja Polskiego Kontyngentu Wojskowego „Orlik” na Litwie w ramach misji NATO Baltic Air Policing trwała od 30 kwietnia do 31 sierpnia 2014 roku. W misji uczestniczyło 96 polskich żołnierzy stacjonujących głównie w bazie lotniczej Zokiniai koło Szawli. Po raz pierwszy w misji Air Policing wzięły udział więcej niż jedno państwo w tym samym czasie. Oprócz Polaków w misji wzięły kontyngenty z Francji, Wielkiej Brytanii oraz Danii. Polski kontyngent posiadał na wyposażeniu cztery myśliwce MiG-29. Polscy piloci wykonali 30 lotów na przechwycenie oraz 114 lotów treningowych spędzając w powietrzu 300 godzin. Oprócz aspektów wojskowych w czasie misji żołnierze polskiego kontyngentu aktywnie brali w wielu wydarzeniach społecznych na Litwie, jak dni otwarte wojska litewskiego, dni strażaka, czy przyjmując w swojej bazie 35 wycieczek. Działalność PKW „Orlik 5” jest przykładem wojskowego zaangażowania się Polski w zwiększenie bezpieczeństwa państw bałtyckich. | 5th rotation of Polish Military Contingent „Orlik” were in Lithuania since 30th of April till 31st of August 2014. This Contingent was a rotation of NATO Baltic Air Policing Mission. In mission participated 96 polish soldiers, who were stationed in Zokiniai Air Base near Šiauliai. It was first mission, where in Air Policing Mission were more than one contingent. Apart of Poles, there were French, British and Danish contingent. Polish pilots used for this mission four MiG-29 fighters. They were scrambled 30 times to Russian planes and did 114 training flights. Pilots spend 300 hours in air. Apart of military aspects, during mission polish soldiers participated in many events like open days of Lithuanian army, Day of Firefighter or hosting 35 trips to their base. Activity of PMC “Orlik 5” is a example of military action of Poland to increase security of Baltic States. |
| Hasła indeksowe | Key Words |
| Misja Air Policing, NATO, Orlik, PKW, Litwa, Kraje Bałtyckie, polskie lotnictwo | Baltic, Air Policing, NATO, Orlik, PMC, Lithuniana, Baltic states, Polish airforce |
12 stycznia 2015 roku swój dyżur rozpoczął Polski Kontyngent Wojskowy „Orlik 6” w ramach misji NATO Baltic Air Policing. Potrwa on do 15 maja br. W ramach kontyngentu desygnowano na Litwę 120 żołnierzy i pracowników wojska. W celu przybliżenia czytelnikom funkcjonowania polskiego kontyngentu w ramach tej misji, w niniejszym artykule przedstawiona zostanie działalność PKW „Orlik 5”, który odbył się w ramach 35 rotacji misji BAP(( Baltic Air Policing)).
Była to misja nietypowa, gdyż została ona wzmocniona dodatkowymi trzema kontyngentami z państw sojuszniczych. Kontyngent francuski (cztery myśliwce Rafale C, później Mirage) stacjonował w Malborku, kontyngent brytyjski (cztery myśliwce Eurofighter Typhoon) razem z Polakami w Szawlach a kontyngent duński (cztery myśliwce F16-A) stacjonował w bazie Amarii w Estonii(( B. Głowacki, Orlik z sojusznikami, „Skrzydlata Polska”, 2014, nr 6 s. 42-46.)). Głównym źródłem wiadomości o działalności kontyngentu oprócz prasy jest strona http://www.airpolicing.wp.mil.pl, która jest oficjalną stroną oddziału oraz jego dziennikiem.
Air Policing
Misja BAP ma na celu ochronę i nadzór przestrzeni powietrznej krajów bałtyckich, tj. Litwy, Łotwy oraz Estonii. Kraje te nie posiadają lotnictwa bojowego. Aby zabezpieczyć ich przestrzeń powietrzną, NATO podjęło decyzję o rotacyjnym wysyłaniu lotniczych kontyngentów sojuszniczych. Misja rozpoczęła się 27 marca 2004 roku, dwa dni przed wejściem państw bałtyckich w struktury Sojuszu Północnoatlantyckiego. W ramach tej misji odbyło się dotychczas 37 rotacji (stan na styczeń 2015)((http://kariuomene.kam.lt/en/structure_1469/air_force/nato_air_-_policing_mission.html (dostęp 16.01.2015).)). Polscy piloci sześciokrotnie brali udział w misji Air Policing. Poprzednie zmiany odbywały się cyklicznie co dwa lata w 2006, 2008, 2010, 2012 oraz 2014 roku.
W ramach misji bierze udział kontyngent złożony najczęściej z czterech myśliwców oraz około setki żołnierzy. Samoloty utrzymują gotowość sił Quick Reaction Force. Są one gotowe do działania 24 godziny na dobę przez cały czas trwania misji. Po ogłoszeniu sygnału alarmowego, dwie uzbrojone maszyny muszą znaleźć się w powietrzu w ciągu 15 minut(( K. Załęski, The Polish Air Force Operations in Air Policing over the Baltic States and the Future of the Mission, “Baltic Security and Defence Review”, 2012, tom 14, nr 2. s. 9.)).
PKW „Orlik 5”
PKW „Orlik 5” został sformowany na okres od 15 kwietnia 2014 do 15 września 2014(( M.P. z 2014 r. Nr 0, poz. 273.)). Stacjonował on na Litwie w bazie Zokiniai koło Szawli (Šiauliai) od 30 kwietnia do 31 sierpnia 2014. Liczył 96 żołnierzy w tym 8 pilotów((4 czerwca jeden z żołnierzy: st. chor. Marek Protokowicz ze względu na stan zdrowia musiał wrócić do kraju. Od lipca personel kontyngentu zwiększył się o sokolnika wraz z czterema ptakami i psem.)). Większość kontyngentu stacjonowała w Szawlach, nawigatorzy naprowadzania służyli w ośrodku kierowania i rozpoznania w Karmelavie koło Kowna.
Wniosek o sformowanie PKW „Orlik 5” przedstawiła prezydentowi 1 kwietnia 2014 Rada Ministrów((http://mon.gov.pl/aktualnosci/artykul/najnowsze/2014-04-01-rzad-o-misji-air-policing-nad-krajami-baltyckimi/ (dostęp 16.01.2015).)). Swoją zgodę prezydent Bronisław Komorowski podpisał 11 kwietnia 2014 roku. W uroczystości podpisania brał także udział minister obrony narodowej Tomasz Siemoniak oraz dowódca generalny Rodzajów Sił Zbrojnych gen. broni pil. Lech Majewski. Chcemy podkreślić w ten sposób naszą polską determinację w działaniu na rzecz bezpieczeństwa całego regionu, na rzecz bezpieczeństwa także Polski. Chcemy podkreślić naszą polską solidarność w ramach solidarności natowskiej – stwierdził na uroczystości prezydent(( http://www.airpolicing.wp.mil.pl/pl/1_166.html.)).
Dowódcą kontyngentu został ppłk pil. Krzysztof Stobiecki. Jest on pilotem klasy mistrzowskiej z nalotem 1400 godzin. Był zastępcą dowódcy w czasie „Orlika 4”. Koszty misji pokryte zostały ze środków MON i wyniosły 7,86 mln złotych(( B. Głowacki, Orlik z sojusznikami, „Skrzydlata Polska”, 2014, nr 6 s. 44.)). Polacy używali czterech MiGów 29 z 22 Bazy Lotnictwa Taktycznego w Malborku. Były uzbrojone w:
– 1 działko GSz-30-1 kalibru 30 mm u nasady skrzydła ze standardowym zapasem 150 sztuk amunicji;
-kierowane radiolokacyjnie pociski rakietowe powietrze-powietrze R-27;
-samonaprowadzające termicznie pociski rakietowe powietrze-powietrze R-60;
-samonaprowadzające termicznie pociski rakietowe powietrze-powietrze R-73(( http://www.airpolicing.wp.mil.pl/pl/6.html (dostęp 16.01.2015).)).
Misję Kontyngentu poprzedzały ćwiczenia zgrywające w dniach 6-11 kwietnia oraz certyfikujące „Jastrząb 2014” w dniach 15-16 kwietnia((M. Tomaszycki, Piąty rok Orlika, Raport, 2014, nr 6, s. 42.)). Odbyły się one w 22 Bazie Lotnictwa Taktycznego. Celem ćwiczeń certyfikujących były: ocena przygotowania „PKW Orlik 5” do przejęcia odpowiedzialności podczas zbliżającej się misji nadzoru przestrzeni powietrznej państw bałtyckich, przygotowanie personelu latającego i zabezpieczającego, ukompletowanie niezbędnych dokumentów, znajomość zakresów obowiązków składu etatowego „PKW Orlik 5” oraz realizacja procesu decyzyjnego dowódcy kontyngentu(( http://www.airpolicing.wp.mil.pl/pl/1_168.html (dostęp 16.01.2015).)). W pierwszym dniu dokonano przeglądu wyposażenia indywidualnego, kontroli uzbrojenia i sprzętu wojskowego. Drugiego dnia przeprowadzano ćwiczenia przechwytywania samolotów oraz sprawdzono umiejętności w zakresie ochrony ppoż. oraz obrony przeciw broni masowego rażenia.
Pożegnanie kontyngentu odbyło się w bardzo uroczystej atmosferze z udziałem ważnych gości. Byli to m. in. prezydent Bronisław Komorowski, szef MON Tomasz Siemoniak, szef BBN gen. Stanisław Koziej, dowódca generalny Rodzajów Sił Zbrojnych gen. broni pil. Lech Majewski oraz zagraniczni goście: minister obrony Francji Jean-Vyes Le Drain oraz przedstawiciele Litwy, Łotwy, Estonii, Wielkiej Brytanii oraz Dani. Było to dotychczas najbardziej uroczyste pożegnanie spośród PKW „Orlik”.
W trakcie trwania misji oprócz ćwiczeń, lotów na przechwycenie (alfa scramble) i lotów treningowych (tango scramble) polscy żołnierze przeszli szkolenie z ratownictwa wodnego. Ważnym punktem był udział w NATO Baltic Region Training Event (BRTE XVIII) na Łotwie. Wzięli w nich udział żołnierze z 7 krajów członków NATO oraz 2 z Partnerstwa dla Pokoju. Głównym celem ćwiczeń było doskonalenie międzynarodowej współpracy mającej na celu wsparcie samolotu z powietrza i lądu oraz wspólny trening z zakresu wykonywania procedur awaryjnych w regionie bałtyckim((http://www.airpolicing.wp.mil.pl/pl/1_186.html (dostęp 16.01.2015).)). Odbyły się one 27 i 28 maja 2014. W czasie manewrów ćwiczono współdziałanie jednostek lądowych i powietrznych, walkę powietrze – powietrze oraz procedury ratownicze.
Działalność społeczna i promocyjna
W czasie misji oprócz działalności stricte wojskowej polscy żołnierze brali aktywny udział w życiu społecznym Litwinów i Polaków na Litwie. Delegacje kontyngentu wzięły udział w obchodach rocznicy Konstytucji 3 Maja na wileńskiej Rossie, „dniach otwartych” armii litewskiej w Wilnie oraz Dniach Strażaka w miejscowości Naujoji Akmenė. Ponad 30 żołnierzy zagłosowało w wyborach do Europarlamentu. Ppłk Stobiecki reprezentował kontyngent na uroczystości przekazania dowodzenia litewskich sił powietrznych oraz obchodach święta Wojska Polskiego w Wilnie.
Przyjęto 35 wycieczek odwiedzających miejsce stacjonowania Polaków(( Oko w oko z Rosjanami, Lotnictwo, 2015, nr 1, s. 11.)). Polski kontyngent odwiedzili m. in. attaché obrony akredytowani na Litwie wraz z celnikami z Gruzji, delegacja Międzynarodowego Stowarzyszenia Policji (IPA), delegacja szwedzkich parlamentarzystów, żandarmi litewscy, pracownicy polskiej Ambasady, Marszałek Lotnictwa Graham Stacey – zastępca Dowódcy Sił Połączonych z Brunssum, Generał Porucznik Dominique de Longvillers – zastępca Dowódcy AIRCOM (Sojuszniczych Sił Powietrznych w Ramstein), kadeci z USAF, kongresmeni z USA oraz delegacja z Biura Bezpieczeństwa Narodowego. Podczas tej uroczystości dziewięciu żołnierzy zostało odznaczonych Lotniczym Krzyżem Zasługi z Mieczami a trzech brązowym medalem Za Zasługi Dla Obronności Kraju.
Oprócz oficjalnych delegacji, bazę odwiedziło kilkanaście wycieczek z różnych szkół. Żołnierze z kolei złożyli wizytę w obozie dla dzieci z rodzin patologicznych, gdzie pokazywali sprzęt pilotów. Ważnym punktem były spotkania z dziećmi z polskiego domu dziecka w Solecznikach. Żołnierze spotkali się z podopiecznymi w Solecznikach oraz przyjęli ich w bazie. Nie była to pierwsza tego typu akcja, poprzednie kontyngenty również brały udział w tego typu działaniach pomocy dzieciom.
Żołnierze mieli również czas na odpoczynek. Zwiedzili m. in. Kowno, Wilno, Troki, Górę Krzyży oraz Muzeum Zimnej Wojny. Obejrzeli także mecz eliminacyjny mistrzostw Europy w koszykówce kobiet między reprezentacjami Litwy i Macedonii w Kiejdanach. Kontyngent odwiedził tatarski zespół wokalno-taneczny „Buńczyk” z Białegostoku który przybliżył żołnierzom zwyczaje Tatarów. Udzielano się także sportowo. Żołnierze wzięli udział w dwóch turniejach piłkarskich, w zawodach wioślarzy oraz w biegu na 10 km z okazji 10-lecia Litwy w UE.
Polacy dobrze współpracowali z Brytyjczykami oraz Duńczykami. Podczas powitania polskiego kontyngentu brytyjski generał wspominał o polskich lotnikach z czasu Bitwy o Anglię, podając nawet nazwiska najsłynniejszych lotników. Inaczej wyglądała współpraca z Duńczykami stacjonującymi w Amarii oraz Francuzami w Malborku, gdyż odbywała się ona głównie drogą telefoniczną lub internetową. Jak wspomina ppłk Stobiecki: „W powietrzu spotykaliśmy się często, większość lotów kontyngentu polskiego wykonano ze statkami powietrznymi innych państw w dużych ugrupowaniach”((Oko w oko z Rosjanami, Lotnictwo, 2015, nr 1, s. 10-11.)).
Dyżur w niebezpiecznym okresie
W czasie trwania misji polscy piloci wylatali 300 godzin. Wykonano 30 lotów na przechwycenie (alfa scramble) oraz 114 lotów treningowych (tango scramble). Polscy lotnicy nie przeprowadzili żadnej misji pomocy samolotom cywilnym. Była to najaktywniejsza zmiana spośród wszystkich polskich kontyngentów.
Okres polskiego dyżuru obfitował w dużą ilość incydentów ze strony rosyjskiego lotnictwa. Wg „Financial Times” od początku roku do 24 września 2014 myśliwce misji BAP musiały podrywać się 68 razy gdy samoloty zbliżały do litewskiej granicy. Łotysze odnotowali 150 incydentów związanych z działalnością rosyjskiego lotnictwa. Estończycy podali, że maszyny rosyjskie pięciokrotnie naruszyły przestrzeń powietrzną ich kraju((http://www.ft.com/intl/cms/s/0/9d016276-43c3-11e4-baa7-00144feabdc0.html#axzz3Oo47078X (dostęp 16.01.2015).)). Ppłk Stobiecki, dowódca „Orlika 5” podkreśla, że najczęściej spotykano samoloty transportowe. Były także przypadki spotkań z maszynami bojowymi i rozpoznawczymi(( Oko w oko z Rosjanami, Lotnictwo, 2015, nr 1, s. 10-11.))
Problem ze zwiększoną aktywnością rosyjskiego lotnictwa dotyczy nie tylko państw bałtyckich. Z podobnymi działaniami zetknęła się Szwecja, Finlandia, Dania, USA, a nawet Portugalia.
Powrót
Uroczyste powitanie powracającego Kontyngentu do Polski odbyło się 5 września. Polskich żołnierzy witał m. in: sekretarz stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej Czesław Mroczek, Dowódca Generalny Rodzajów Sił Zbrojnych gen. broni pil. Lech Majewski oraz Dowódca Operacyjny Rodzajów Sił Zbrojnych gen. broni Marek Tomaszycki. W międzynarodowym środowisku, razem z nami służyli, pracowali i wykonywali wspólnie zadania lotnicy francuscy, brytyjscy, duńscy, niemieccy. Znaleźliście swoje miejsce, pokazaliście swoje najlepsze umiejętności. Nasze procedury, system szkolenia i przygotowania sprawdziły się – powiedział w czasie uroczystości gen. Lech Majewski((http://mon.gov.pl/aktualnosci/artykul/najnowsze/2014-09-05-w-malborku-powitano-pkw-orlik-5/ (dostęp 16.01.2015).))
Początkowo kolejna polska zmiana kontyngentu była planowana w 2017 roku. Jednak wobec braku zmian w działaniu Federacji Rosyjskiej już po czterech miesiącach od zakończenia ostatniej misji na Litwę wyruszył wspomniany już „Orlik 6”.
Podsumowanie
Działalność PKW „Orlik 5” należy ocenić pozytywnie. W trakcie trwania misji kontyngentu nie zostało odnotowane naruszenie przestrzeni powietrznej krajów bałtyckich. Nie doszło też do poważnych incydentów. Polscy piloci zdobyli doświadczenie współpracując z sojusznikami przez okres czterech miesięcy, a Polska pokazała, że jest nie tylko beneficjentem bezpieczeństwa w NATO, ale stara się aktywnie angażować w zwiększanie bezpieczeństwa Sojuszu.
Ważnym zagadnieniem do omówienia, oprócz militarnych i politycznych kwestii jest działalność społeczna żołnierzy. Przyjmując różne wycieczki litewskich uczniów oraz angażując się w życie społeczne na Litwie wpływają one na poprawę wizerunku Polski wśród Litwinów. A obraz ten jest w sporej części społeczeństwa negatywny. Jedną z przyczyn tej sytuacji jest ochłodzenie relacji na linii Warszawa-Wilno przez wiele nierozwiązanych sprawach, jak pisownia polskich nazwisk czy oświata polska na Litwie. Tego rodzaju działania należy ocenić pozytywnie w kontekście polskiej misji. Podsumowując, kontyngent „Orlik 5” wypełnił swoje zadania i jego działalność jest dobrze oceniana. Pozytywna ocena należy się nie tylko piątej zmianie ale i poprzednim kontyngentom, które prowadziły podobne działania. Misja ta jest dobrym przykładem polskiej polityki wojskowej skierowanej na wschodnią flankę NATO, gdyż wzmacniając bezpieczeństwo krajów bałtyckich, wzmacniamy również bezpieczeństwo Polski. należy stwierdzić, że polskie kontyngenty powinny być wysyłane odpowiednio często, gdyż jest to w interesie Polski, NATO i państw bałtyckich.
Piotr Piss